Waarom eten we Karpas?
Een aperitiefhapje is een teken van vrijheid (Bach)
Karpas heeft genezende kracht en werd door onze voorouders in Egypte als medicijn ingenomen en als zalf gebruikt om zwelling tegen te gaan en wonden te helen (Orchot Chaim)
De afdaling naar Egypte begon toen de broers Josef als slaaf verkochten. Dat deden zij nadat vader Jakov hem had voorgetrokken met een wollen gewaad. Rashi verbindt het woord voor wol met het woord karpas zoals elders gebruikt. De karpas herinnert ons aan het begin van de ballingschap.
(Rabenoe Manoach)
2 maal indopen:
De eerste maal dopen we de karpas in zout water. Dat is indopen ter herinnering aan wat tot de afdaling geleid heeft.
De tweede maal indopen, de maror in charoset, is ter herinnering aan wat ons uit Egypte heeft laten vertrekken. Namelijk het indopen van de hysop om de deur met bloed te besprenkelen. Zonder verdiensten van mitswot konden we niet vertrekken. Door die mitswa uit te voeren hadden we een voorrecht en konden we weg.
(Masee Hashem)
יחץ
Een jood blijft altijd een jood, hoe je hem ook snijdt.
De letter י is een jood (Pools Jiddische uitspraak noemt zowel de letter joed jied en een jood 'jied')
En חץ betekent snijden.
Nemen we de letter יוד en snijden we de י los van de וד dan staat er nog steeds ו=6+ד =4 samen 10
Delen we 10 door 2 dan krijgen we 5. Voluit geschreven is dat de letter הה.
Dat is ook weer 2x5=10
(Siach Avot Koidoniv)
מגביהים הקערה
Men heft de schotel op.
De schotel slaat op het bord waaruit we eten.
Het is niet zo makkelijk om als een mens te eten.
Een mens eet om krachten te vergaren om daarmee beter G-d te kunnen dienen. Een beest eet omdat het lekker is.
Wie deze avond viert zoals het hoort, verheft daarmee al de maaltijden van het hele jaar.
(עקדת יצחק אלכסנדר)
הא לחמא
Aramees is de taal van Lawan de bedrieger. Hij is de vertegenwoordiger van het oneerlijke en onheilige dat in elke generatie aanwezig is. Noem het satan, yetser hara, enzovoort.
Waarom gebruiken we deze taal dan hier?
Ook het kaddisj gebed is in het Aramees terwijl al onze andere gebeden in het Hebreeuws zijn. De reden die daarvoor gegeven wordt is dat we bang zijn dat de negatieve elementen hun hemelse stoorzenders aanzetten tijdens ons gebed om te voorkomen dat ze verhoord zullen worden.
Door een gebed in het Aramees in te voegen zorgen we ervoor dat ze dat niet zullen doen. Nu voelen ze zich niet aangevallen maar juist onderdeel van ons gebed.
Zo ook met pesach.
Chameets symboliseert het negatieve. Dat hebben we net helemaal uit ons huis en eigendom verwijderd. De kans is nu groot dat ze terug zullen vechten en er alles voor zullen doen om onze pesach te verstoren.
Daarom beginnen we met een stukje Aramees zodat ze zich ook onderdeel van pesach zullen voelen en ons met rust zullen laten
(Het volgende komt van de Minchas Elazar van Munkatch wiens hele leven bestond uit een intens verlangen naar de verlossing door Moshiach en een afschuw van de ballingschap. Dit was ook in de tijd dat de Joodse gemeenten om hem heen zich heel prettig in hun vel voelden.)
Wie honger heeft mag matze komen eten.
Eten we dat om onze maag te vullen of om een mitswe te doen?
Wie het pesachoffer wil mee eten, mag komen mee eten.
Maar dat hebben we vandaag de dag toch helemaal niet?!
De ballingschap is zo erg dat we eigenlijk nooit willen eten. Maar vanavond is het een mitswe en dat moet op een vrolijke manier gebeuren.
Dat kan alleen maar als we nu al de verlossing voelen. De Hagada komt ons hier vertellen dat dat mogelijk is.
- Over Rabbi Mendel van Rimanov wordt verteld dat hij na de seder eens naar buiten ging en stomverbaasd was een boer tegen te komen die op weg was zijn veld te bewerken. "wat doet die man hier in Jeruzalem in de buurt van de tempel?" vroeg Rabbi Mendel zich af. Zo sterk was zijn gevoel van verlossing tijdens de seder geweest. -
Wie wil eten met trek kan dat - op voorwaarde dat hij is als iemand die voelt dat hij het pesachoffer aan het brengen is in de tempel.
Dit jaar hier. Het is ook dit jaar mogelijk om het hier - waar dan ook - mee te maken.En dan hopen we dat het volgend jaar ook echt zo is.
Ma Nishtana
Wat voor positieve verandering heeft deze avond in je teweeg gebracht?
Divree Shmoel Slonim
הלילה הזה כלו מצה
Rabbi Moshe van Kobrin verklaarde de zin "en het was avond en het was ochtend - een dag" zo:
Soms is het donker. Dan zien en voelen we G’d niet. Dat kan een tijdperk zijn of een dag dat het gewoon niet lekker zit. Het is moeilijk de aandacht bij het dawenen en leren te houden. Dan moeten we ons op het geloof teruggooien. Weten dat ook achter deze duisternis G’d verborgen is.
En soms is het licht. Dan zien we over de G’ddelijke voorzienigheid in en/of gaat het dawenen en torah leren goed en voelen we ons heel spiritueel.
Beide zijn onderdeel van een dag. Beide zijn nodig. Soms zal het zo gaan en soms zal het zo gaan.
De Jesod HaAvoda legt hiermee het verschil uit tussen pesach en shavoeot. Op pesach eten we alleen de ongerezen matza. Deze avond staat in het teken van puur geloof. Over een paar weken zal het shawoeot zijn waar men broden als offer brengt. Dat is een andere manier van godsdienst waarbij men gebruik maakt van het gerezene. Het eigen verstand, enz. Ook belangrijk, maar niet voor nu. Vanavond staat in het teken van geloof.
חכם מה הוא אומר רשע מה הוא אומר
Grote mensen houden zich klein en kleine mensen vinden zichzelf heel belangrijk en groot.
De wijze zegt "mah? met wat ben ik een chacham"? - Hij voelt zich klein
De Rasha zegt ook "Mah". Wat? Ik, slecht?? Ik zie mezelf als goed!
(Divree Jisrael Modzitz)
חכם
Als hij de basisbegrippen van Pesach niet eens kent, met wat is hij een chacham?
Een wijze is iemand die van iedereen wat leert (avot 5:1) Onze wijze stelt zich helemaal open om te leren en komt niet met zijn eigen wijsheden die hij in het verleden vergaard heeft.
Hij vraagt over alles om te horen hoe anderen het zullen uitleggen.
(Divree Jisrael Modzitz)
De Beis Avrohom van Slonim vraagt:
Als hij niet weet, hoe is hij wijs, en als hij het wel weet, waarom vraagt hij dan nog?
Maar hoe meer men weet hoe meer men begrijpt dat men nog niets weet. Juist omdat hij wijs is vraagt hij!
De chacham en de rasha en...
We zetten de rasha naast de chacham.
De Rasha moet weten dat er altijd ergens een chacham klaar staat om hem te helpen weer op het goede pad te komen. Maar hij moet wel inzien dat hij op de tweede plaats komt te zitten. Hij is slechts "en".
De boodschap voor de Chacham is dat men van hem verwacht zich bezig te houden met mensen van de lagere soorten maar ook dat hij voor ogen moet houden dat hij niet naar hun niveau zal afdalen. Zij zijn slechts "en".
(De Rebbe in een brief)
En ook jij zult hem zeggen.ואף אתה אמור לו
Dit impliceert dat er al een ander is begonnen met antwoord geven.
Wie is dat?
Dat is de vrager zelf!
"Een slimme vraag is het halve antwoord."
Deze zoon laat ons weten dat hij al het verschil kent tussen de 3 verschillende soorten geboden.
Het enige wat ons nog overblijft uit te leggen zijn de details van de wetten die hij nog niet weet.
(Kedoeshat Tzion - Bobov)
Iets anders bekeken:
Je moet hem lesgeven en alles uitleggen. Maar dat is niet genoeg in de opvoeding.
ואף אתה Ook jij - je hele wezen is onderdeel van het antwoord.
Je moet zelf het voorbeeld tonen om resultaten bij het kind te verwachten.
(Zichron Sofrim)
Tanden
Waarom juist de tanden /mond?
Elke jood heeft aangeboren Godvrezendheid.
Iemand die zo negatief is over zijn geloof als onze Rasha heeft zichzelf spiritueel bedorven.
Dat komt meestal door het eten van niet kosjer eten waarover staat dat het het joodse gevoel onderdrukt.
(אמרי יהודה - סעקעלהיד)
De Rasha vraagt: "Wat is dit 'werk' van chameets verwijderen, matze en maror eten en al die andere mitzvot die men in de praktijk moet vervullen.
We kunnen toch gewoon gaan praten over de geschiedenis van ons volk en er wat mooie lessen van leren?"
Tegen zo iemand zeggen we dat hij toch ook niet genoegen neemt met het lezen over de theorie van kauwen en vertering. Het jodendom is veel meer dan een filosofie en moet in de praktijk uitgevoerd worden.
(Pardes yosef)
Waarom dienen jullie hashem met jullie benodigdheden door te eten en drinken enz. Is het niet beter om G-d te dienen met vasten?
Daarop maken we zijn tanden stomp. Hij heeft zijn tanden niet nodig. We zijn echter wel met tanden geschapen omdat het kennelijk nog beter is te dienen door middel van eten en drinken dan vasten
(Or Jeshariem)
מה זאת
Zot (dit) is vrouwelijk. Er had ook 'zeh' in mannelijke vorm kunnen staan.
De vraag van de Tam is waarom de verlossing uit Egypte verbonden is met het vrouwelijke zoals we ook vinden bij het loflied na de doortocht door de zee dat 'Shira' (vrouwelijk) wordt genoemd.
In de toekomst, na de verlossing door Moshiach, zal men ook een loflied zingen dat een 'shir' (mannelijk) wordt genoemd.
Waarom was de eerste verlossing minder sterk dan de toekomstige?
Het antwoord daarop is dat we toen met sterke hand zijn weggevoerd. Er vielen klappen. Vanwege dat negatieve element was het ook geen volledige verlossing.
In de toekomst zal alles op een voor iedereen plezierige manier vergaan. Zo een verlossing kan blijven voortbestaan.
Rasha
De strenge R' Shlomo van Karlin zei dat zelfs iemand die zich aan alles houdt maar met zijn mond kan zeggen "jullie" in verband met het dienen van G’d zo iemand is al een rasha.
Dat is iets waar we bij ons zelf naar moeten kijken.
Hoe denken we diep van binnen over het jodendom?
De Divree Shmoel van Slonim zei dat we tijdens het gebed ולמלשינים waarin we vragen de slechten uit de wereld te verwijderen, aan onszelf moeten denken en Hashem moeten vragen om al dit soort gedachten uit ons te verwijderen.
לכם
Het antwoord dat in de torah op de vraag van de rasha staat is :"het is een pesachoffer aan Hashem". De eerste reactie op een vraag die niet van een koshere kant komt is niet te reageren op de negatieve toon en in te gaan op de vraag zelf maar door te zeggen dat het juist iets heel moois is. Het is geen 'werk' en last maar iets wat we met plezier offeren als dank voor de wonderen.
Alleen als dat niet helpt kan men overgaan naar een drastischer aanpak.
(Be'er Avraham)
מה זאת
De Tam volgt een pad in het leven en vraagt zich af"Wat is dit?" waar ben ik mee bezig? Laat me een ander pad proberen. Daar aangekomen vraagt hij weer "Wat? is dit wel de juiste weg?"
Zo iemand komt nergens terecht.
Het antwoord aan zo iemand is "met sterke hand" weggevoerd en op een pad gezet. Houd op met dwalen.
(Uit naam van de Birkas Avrohom van Slonim)
את
Hoe is het mogelijk dat we een persoon hebben die niet eens weet te vragen?
Hij is niet aan het tegenwerken of te dom om te begrijpen. Hij is volledig ongeraakt door het hele joodse gebeuren?
Hoe kan een gezin waar aan jodendom gedaan wordt zo een kind hebben?
Het antwoord is 'at' - vrouwelijk.
Een kind dat op 'vrouwelijke' (zachte) manier opgevoed wordt ("liefje, zou je misschien naar bed willen? nee? O sorry, ik hoop dat ik je gevoelens niet heb pijn gedaan door het voor te stellen") in plaats van met regels (Je gaat NU je bed in!) heeft later geen idee wat van hem in het leven verwacht wordt.
(Pele Jo'ets)
הבה נתחכמה לו פן ירבה
Laten we ze te slim af zijn opdat ze zich niet zullen vermeerderen
De Egyptenaren waren op zoek naar een plan om het Joodse volk te slim af te zijn. En waar kwamen ze mee op? Dat ze ze zouden onderdrukken. Wat voor diepe wijsheid zit daar achter?
Moshe vraagt zich af in zijn afscheidstoespraak aan het volk פן יש בכם שורש פורה ראש ולענה of er zich misschien iemand onder jullie bevindt die "bittere kruiden produceert (vrij vertaald - slechte daden verricht)
R Jakov Jitschak van Pshischa las het iets anders. Als iemand 'פן' ""misschien" = onzekerheid heeft dan is het resultaat automatisch bitter.
R Jerachmiel van Pshischa gebruikt deze gedachte om onze vraag te beantwoorden.
De juiste manier om Hashem te dienen is vanuit volledige overgave.
Wie berekeningen gaat maken hoe hij het beste te werk zal gaan en met "chochmes" begint, komt binnen de kortste keren met twijfels te zitten.
Zal ik het zo doen of zo doen?
Dat was wat de Egyptenaren probeerden te bewerkstelligen.. "הבה נתחכמה" Laten we het joodse volk met chochmets laten beginnen, dan komen er vanzelf פן twijfels.
בפרך ויצעקו
Het woord בפרך - hard werk - wordt door onze geleerden ook gelezen als בפה רך met lieve,zachte taal (De slavernij begon met zoete praatjes van de Egyptenaren).
Op die manier bekeken kunnen we ook zeggen:
Waarom kregen we בפרך hard werk omdat ze Hashem dienden befe rach. Met zachte mond. Ons dawennen was heel slapjes.
Vanwege de slavernij begonnen we wat harder te roepen. ויצעק. Het gevolg was וישמע - de gebeden werden verhoord.
( Tiferes Tzvi Zev)
Duisternis.
Als het doel van deze plaag was dat de Egyptenaren niet zouden kunnen zien, was het dan niet eenvoudiger geweest ze allemaal een weekje blind te maken. G-d doet geen wonderen die niet nodig zijn. Deze duisternis was iets volledig bovennatuurlijks terwijl het blind worden van mensen binnen de natuur voorkomt (moge Gd ons bewaren).
De werking van de ziel (of beter: levensgeest) op het lichaam is als een batterij. Het geeft een algemene energie die als de ogen het doen als zicht wordt ervaren en als de oren het doen als gehoor, enz. Er is geen zicht kracht en hoor kracht.
We kennen het fenomeen dat blinden beter horen. Dat komt omdat de kracht die naar de ogen had kunnen gaan nu door de oren wordt ingenomen. Als de Egyptenaren blind waren geworden, dan zou hun gehoor erop vooruit gegaan zijn.
ויאמנו בה
Ze geloofden.
De Goddelijke openbaring aan de zee was iets enorms. De profetie van Jechzekel viel in het niets tegenover wat zelfs een dienstmeisje daar te zien kreeg. Wat viel er dan nog te geloven als alles zichtbaar was?
Ze zagen in dat dit slechts een openbaring was wat mensen konden bevatten. G-d zelf valt niet te zien of te begrijpen. Ondanks alles wat ze zagen begrepen ze dat er nog veel hoger, dieper en ontastbaarder was.
(Skvere Rebbe)בצאת..היתה יהודה
Betseit kan ook gelezen worden als lehatsit vuur aansteken. Bij het vertrek uit Egypte stonden de zielen in vuur en vlam.
היתה יהודה לקדשו Wie een eenvoudige jehoede was werd heilig.
Was hij al op het hoge nivo van ישראל dan werd hij ממשלותיו
Het volk dat over Hem als het ware heerste. Een tsadiek heeft de kracht om te veranderen wat G’d heeft besloten.
(Chozeh van Lublin)
מצילנו מידם
Als Hashem zo van ons houdt, kan Hij ons dan niet beschermen op een manier dat we nooit in de problemen komen?
Iemand onder zware beveiliging zetten is niet zo een grote uiting van liefde.
Iemand komen verlossen nadat hij al gevangen is door de vijand is een veel grotere uiting van liefde dan iemand onder zware bewaking zetten om te voorkomen dat hij gevangen wordt.
HKBH komt ons altijd redden "uit hun handen". Als we al in de handen van de vijand gevallen zijn.
מתחלה ועכשיו
Iemand kwam zich beklagen by de Divree Shmoel van Slonim over zijn vele zonden.
R' Shmoel gaf hem het volgende advies:
Stel je voor een rijke zakenman die failliet is gegaan. Denk je dat hij over zijn rijke verleden denkt of dat hij snel gaat proberen iets aan zijn toekomst te doen?
Hoe kan je over het verleden nadenken als je met het heden en de toekomst bezig moet zijn?
מה העבודה הזאת לכם
"Wat is dit voor jullie?" "Jullie zijn toch niet in Egypte geweest en eruit verlost?" vraagt de Rasha.
Dat is fout bekeken.
Op deze avond zien we onszelf alsof we wel degelijk nu uit Egypte aan het trekken zijn.
De Rasha die dat niet zo voelt en in zijn persoonlijke ballingschap blijft, onttrekt zich daarmee aan de 'klal'. Hij is geen onderdeel van het Joodse volk vanavond.
(Imree Chaim We'emoena - Kretchnif)
עומדים עלינו
Het joodse volk blijft voortbestaan door niet van traditie af te wijken
Dan komt de jetser hara en zeg dat de tijden veranderd zijn en dat we de ouderwetse tradities niet meer kunnen volgen om mee te kunnen draaien in de bewoonde wereld.
Daarop is het antwoord: "Dat horen we בכל דור ודור in eke generatie. Het is niet alleen een keer שלא אחד בלבד (nu in deze generatie) maar in elke generatie horen we dat het עלנו "op ons" slaat. Elke generatie opnieuw beweert de jetser hara dat het NU niet meer kan.
(Imree Chaim We'emoena - Kretchnif)
מתחלה
Wat heeft het voor nut om te vertellen dat we vroeger fout zaten?
De mens kan zich afvragen wat hij bij de seder doet. Hij weet toch bij zichzelf dat hij niet zo een heilig boontje is (ieder op zijn manier).
Daarop is het antwoord: Ook onze voorouders waren helemaal fout maar hebben hun leven veranderd.
ועכשיו en nu brengt G-d ons naderbij.
Er staat niet "en toen" - in de volgende fase van de geschiedenis van ons volk- maar 'nu'. Letterlijk nu op dit ogenblik terwijl we dit stukje aan het zeggen zijn, worden we door G-d omhoog getild.
(Imree Chaim We'emoena - Kretchnif)
Wie de volgende 3 dingen niet heeft besproken heeft niet aan zijn plicht voldaan
De letterlijke vertaling van jotse jedei chov is uit het slechte (ipv verplichting) weg gaan.
Hoe doet men dat?
Met:
1) Peh (mond) - Sach (die spreekt). De getalwaarde van sach is 68 wat ook de getalwaarde van chaim = leven is. Dat slaat op de Torah waarover staat (eruvin 54:) dat het ons leven schenkt wanneer we de woorden met de mond uitspreken .
2) Matzah. dat slaat op het gebed. Wie zich tot de schepper wendt moet zich bescheiden opstellen zoals de bescheiden platte matzah. Ook noemen we de matza lechem oni wat oa betekend dat we er veel over uitspreken (de hele hagada) Zo ook moet men veel dawennen.
3) maror waarvan de getalswaarde hetzelfde is als die van de dood. Men moet zonden als de dood zien en er ver van uit de buurt blijven .
(Imree Chaim We'emoena - Kretchnif)
מתחלה
Het Jodendom bevalt ons wel. Maar wie zegt dat het gras niet groener is aan de andere kant?
De Jetser Hara kan wel eens komen met het idee om ergens anders te gaan kijken.
Het antwoord daarop vinden we hier.
'Been there,done that'
We waren vroeger afgodendienaren en daar zijn we vanaf gestapt omdat de waarheid hier is.
(Ohew Jisrael - Apt)
לי ולו
De rasha krijgt als antwoord dat Hashem het MIJ gedaan heeft en daarvan leidden we af dat hij - de rasha - geen deel uitmaakt van de verlossing.
De she'eno jode'a lishol krijgt precies dezelfde woorden te horen maar daar leren we niet dat mij niet jouw inhoudt.
De Mirkevet Hamishna op de mechilta legt het uit.
Het hele joodse volk is als een lichaam. Als wij 'ik' zeggen dan bedoelen we ook jou en hij en iedereen. Aangezien de rasha in zijn vraag heeft laten blijken dat hij geen onderdeel van het volk is door 'jullie' te zeggen, is hij in het antwoord ook geen onderdeel van het volkהבדלה
Adam was op vrijdagmiddag geschapen en zondigde met het fruit van de verboden boom nog diezelfde middag. En toen ging plotseling de zon onder en was het donker! Adam was er van overtuigd dat dat het resultaat van zijn zonde was. De volgende avond gaf G-d hem twee vuurstenen die Adam tegen elkaar sloeg waar vuur uit kwam. Daarop zei hij בורא מאורי האש
Als Adam bezorgd was over het ondergaan van de zon als resultaat van zijn zonde, hoe was deze alternatieve manier van verlichting daar een antwoord op?
Het lijkt wel als een vader die zijn kind als straf naar zijn kamer stuurt met het licht uit en hem het lichtknopje laat zien.
De gemara legt uit dat de reden waarom we מאורי (meervoud van lichtbronnen) zeggen is omdat er meerdere soorten vuur zijn.
De . מגלה עמוקות schrijft dat meerdere kleuren vuur wijzen op דין en רחמים. Strengheid en medelijden.
Adam begreep dat zonder medelijden hij geen kans had. Hij had de wet verbroken en zou daar straf voor moeten krijgen. Geen berouw zou dat kunnen veranderen.
Toen hij zag dat er meerdere soorten vuur bestaan, begreep hij dat er ook רחמים medelijden bestond en kalmeerde hij. Nu wist hij dat hij nog een kans had om terug in de gratie te vallen door teshoewa te doen.
ורחץ
Waarom moet er nu gewassen worden en waarom straks weer als er geen onderbreking was. הגדה is geen onderbreken wat dit betreft.
Ritueel wassen is nodig om op hoger spiritueel niveau te komen. Dat is niet per se om iets slechts af te wassen. Zo vinden we bijvoorbeeld op jom kipoer dat de kohen gadol meerdere malen het mikva in ging en zijn handen waste om steeds op een nog hoger niveau te komen.
Vanavond zijn we ook op spirituele verlossing reis. We beginnen met wassen om de eerste etappe af te leggen Tot מוציא מצה gaat over de verlossing van toen. Daarna wassen we weer om naar de volgende fase over te stappen: De maaltijd met alles wat we nu gaan eten slaat op de toekomstige maaltijd van לויתן.
We zeggen bij het wassen voor karpas geen ברכה want er is een regel dat men geen bracha zegt over halve vreugde. Aangezien het nu over de verlossing van toen gaat, kunnen we geen bracha zeggen. Dat is halve vreugde want we zijn nu nog steeds in ballingschap. Het tweede wassen dat op de toekomstige verlossing slaat kunnen we wel een bracha over zeggen omdat dat voor altijd zal zijn.
כרפס
Hier zegt men בורא פרי האדמה
Is dat niet vanzelfsprekend?
Misschien niet.
De mishna zegt רבי יהודה אומר כל שהוא מין קללה אין מברכין עליו Dat iets wat van een vervloekt (niet lekker/bedorven) soort is men geen bracha over zegt
Over karpas staat dat het wijst op de onderdrukking ס פרך
Dan zou ik denken dat ik er geen bracha over moet zeggen.
Maar dat is niet zo. Ten eerste is dit stuk groente zelf niet bedorven en ten tweede heeft de zware onderdrukking ervoor gezorgd dat we sneller uit Egypte zijn vertrokken.
Men heeft de seider schotel op.
In hallel zullen we later zeggen מאשפות ירים אביון Hij trekt de allerarmsten uit het vuilnis omhoog.
We zeggen dit was slaven brood, het diepste punt van ons bestaan en heffen het op om de verlossing te laten zien.
Chameets of Matza חמץ ומצה
De Rebbe Rashab zei: Zoals bekend slaat chameets op verwaandheid en matza op bescheidenheid. We hebben het niet over iemand die door het jaar vaak heel verwaant is Met dat soort mensen hebben we niets te maken. Het gaat hier over iemand die shas en de kabbalistisch werken van de Arizal kent en een of twee keer per jaar een beetje opschept. Vanavond zijn we op een hoger nivo waar zelfs zoiets niet meer zal gebeuren.
Sefer hasichos 5698
אין מפטירין אחר הפסח אפיקומן
De wijze vraagt een wijze vraag. Waarom geeft men hem dan antwoord over de Afikoman,iets waarvan we het belang niet zien. We hebben tenslotte al matza gegeten met alle symboliek die daarbij komt.
De Rebbe Rajats zei dat dat juist de beste manier is om een wijze te antwoorden. Hij moet weten dat de Torah veel hoger is dan wat hij met zijn eigen hersens kan bevatten.
Sefer hasichos 5698
מה נשתנה
Waarom stellen we op deze avond vragen? De Torah wil dat de haggadah als antwoord op vragen zal gegeven worden.
Waarom had er niet gewoon een opdracht kunnen zijn om te vertellen, mata te eten enz. dan zouden we dat onderdanig uitgevoerd hebben zoals we alle andere geboden vervullen. Is dat niet een volmaaktere manier van doen wat G-d van ons verlangt?
Om echt te leren is acceptatie niet genoeg. Leren doet men door te vragen en te blijven doorvragen tot men alles helemaal begrepen heeft.
Alles wat op negatieve manier kan heeft een tegenpool op positieve manier.
Omdat er veel wetenschappen zijn die niet gebaseerd zijn op de Torah moet er ook iets dergelijks te vinden zijn binnen de Torah.
Dat is hier. Vanavond leren we door middel van vraag en antwoord omdat de Torah dat zo heeft opgedragen. Door dat te doen is het mogelijk ook de rest van het jaar op koshere manier begrijpend te leren.
Sefer hasichos 5697
אין מפטירין אחר הפסח אפיקומן
De chacham vraagt zich af waarom de eenvoudige wetten ook geboden moesten worden. Als dat niet was gebeurd hadden we vast wel ons eigen wets systeem opgezet zoals alle volken dat doen.
We geven hem als voorbeeld de afikoman.
Aan de ene hand is het begrijpelijk dat we een bevrijdingsdag vieren met een symbolisch eten dat herinnert aan de tijd van toen. Wat niet te begrijpen valt is dat de afikoman een volle maat van een kezajit moet zijn hoewel het pas na de maaltijd juist op volle maag gegeten moet worden!
Daarmee laten we de chacham zien dat ook de begrijpbare wetten veel meer in zich hebben zitten dan wat het oog ziet. We vervullen alle mitswot alleen maar omdat het Gds geboden zijn!
Sefer hasichos 5697
En ik nam jullie vader.
Het doel van ons bestaan op aarde is om zelf omhoog te werken. Wat voor nut heeft het om door een G-ddelijke hand omhoog getild te worden? Dan hadden we net zo goed boven in de hemel kunnen blijven waar alles heilig is.
Hoe komt het dan dat Avraham wel door Gd zelf overgeplaatst is naar 'de andere kant' waar het spiritueel beter was?
Het antwoord is dat het wel degelijk een resultaat van zijn eigen inzet was. Namelijk dat hij oorspronkelijk een dienaar was van vreemde diensten (letterlijke vertaling van awoda zara dat we meestal met afgoderij vertalen). Avraham zette zichzelf heel erg in om gd te dienen. Maar wat hij ook deed beschouwde hij als onvoldoende. Het was alsof hij niets gedaan had in zijn ogen. Het werk was hem vreemd. Het RESULTAAT van zoveel inzet was dat G-d hem overdroeg.
Sefer hasichos 5699
ברוך שומר
We danken Hashem 4 keer omdat er in de Torah over 4 soorten zonen gesproken wordt.
Andere volkeren denken wel eens dat G-d ons heeft uitverkoren omdat we zo perfect goed en slim zijn. Als ze dan zien dat we dat niet zijn dan hopen ze dat onze relatie is afgebroken. De Torah laat iedereen hier weten dat dat niet zo is. Het zijn mijn zonen zowel als ze slim,slecht,eenvoudig of onwetend zijn.
(Lesaper betsijon)
Ik vermeerderde zijn nakomelingen en gaf hem Yitschak.
De Rebbe Rashab zuchtte altijd diep bij dit stukje en zei: "Na honderd jaar één kind, en dat noemen we nakomelingen vermeerderen?!"
Sefer Hasichos 5699
Ze werden vrienden met ons om onze kennis te besmetten. In plaats van Torah kennis, hun kennis aan ons op te dringen.
Sefer Hasichos 5699
Ik gag Esav het land Se'ir en jakov en zijn kinderen daalden af naar Egypte.
Esav krijgt alles gratis. Wij betalen voor alles een prijs. Dat is misschien wat moeiljker maar het heeft op die manier veel meer waarde.
Sefer Hasichos 5699
De vraag van de chacham is niet per se over Pesach. Hij vraagt in het algemeen over alle mitswot. Hij wil weten waarom er onderscheid word gemaakt tussen de verschilende soorten mitswot als alles Goddelijke instructies zijn. Eigenlijk zijn er dan maar drie zonen die over pesach vragen. Toch willen we deze zoon niet buiten de hagadah houden. destemeer dat we ons al met de andere 3 soorten minder goede zonen bezig houden.. Zijn vraag slaat in princiepe ook op de wetten van Pesach dus we hebben geen reden hem uit te sluiten.
Sefer Hasichos 5704
R' Naftali van Ropshitz vroeg zijn leerlingen waarom men elk jaar een nieuwe hagada bij koopt om aan de verzameling toe te voegen. Is het verhaal niet elk jaar hetzelfde?
Hij grapte er zo over: De generaties zakken steeds verder af. Wie vorig jaar als Rasha werd gezien kijkt men vandaag aan als Chacham! Zo hebben we inderdaad elk jaar een nieuwe hagada nodig want de rasha van toen is nu Chacham!
Men moet zich zien als iemand die uit Egypte vertrokken is.
Waarom staat er niet verlost? We spreken de hele tijd over verlosing. het vertrek is een technisch feit waar het ogenschijnlijk niet om gaat.
In Egypte waren er heleboel Joden die helaas niet weg wilden. Die zijn ook niet verlost (en dus ook niet vertrokken). Slechts een vijfde van het volk wou weg en is uiteindelijk vertrokken.
Het is de bedoeling dat onze opstelling vandaag de dag is also de mensen die "vertrekken", die nu al weg willen.
Hoewel bijj de toekomstige verlossing iedereen verlost zal worden of we dat nou willen of niet kunnen kunnen we de verlossing wel bespoedigen door vooruit te kijken naar die tijd.
Jiso brocho modzitz
We moeten vertellen omdat de engelen komen luiseren (Erets hachaim op tehilim 105 shiru uit naam van de zohar)
Waarom komen ze niet op anderee feest dagen om te horen wat er toen gebeurt is?
De engelen zijn al een keer bij een seder geweest. Namelijk bij Lot in Sedom waar ze ook matzes kregen.
Nu worden ze uit de hemel gestuurd om te kijken hoe wij Joodse mensen het doen.
Al totsar es moav Er is een verbod om oorlog te voeren met het volk moav die afkomelingen zijn van Lot omdat hij de engelen te eten gegeven heeft (yalkut yeshaya remez 418)
Hij wist dat het engelen waren en gaf ze toch alleen maar miezerige matzes
Zelfs de gierigste jood zou voor engelen een enorme maaltijd aanrichten!
Als we nu kijken hoeveel tzedaka er is gegeven aan de benodigden die met pesach niet rond komen dan is dat wel heel indrukwekkend vergeleken met wat ze toen zagen bij lot!
Divree jisrael - Modzitz
Als er geen brood is,is er geen torah
als HKBH ons rijkdom geeft dan zullen we ook veel mitzvot vervullen en hem loven en danken
Het is als he ware in zijn eigen interesse ons gul te geven
Divree jisrael - Modzitz
דצריך יפסח
Wie iets nodig heeft - Hij moet een Mitswe doen krijgt vaak bergen moelijkheden voor zich.
Daar moet hij over heen springen en zich niets van aantrekken.
Kijk naar de אמת waarheid.
Dat bestaat uit het eerste letter,middelste lette en laatste letter van het alfabet
De rest word over geslagen.
Divree jisrael - Modzitz
לפי שהוציא עצמו מן הכלל כפר בעיקר
Waar is de kfira in de ikar??
veohavto... ani hashem Je zult je naaste lief hebben ... ik ben G-d.
Wat heeft dat er mee te maken/?
We zijn allemaal broers omdat we allemaal een stukje Gd in ons hebben.
Wie de takken ziet ziet de boom niet. Je moet naar de stam kijken en dan snap je dat alles onderdeel van een boom is.
Deze persoon heeft zich los getrokken van de boom de 'ikar'
Jiso brocho modzitz