(Notities van een shiur van R' Menashe Reizman over dit onderwerp)
Het is bekend dat we in grote haast uit Egypte zijn weggehaald omdat we anders in de 50ste poort van onreinheid zouden vallen en daar kom je niet meer uit.
De Leshem (לשם שבו ואחלמה) is een kaboloh sefer geschreven door R' Shomo Elyashiv, opa van de bekende Rav.
Hij snapte dit niet helemaal. Wat we in feite zeggen is dat we op 14 cheshvan nog niet in de 49ste poort zaten, op 10 Nissan ook nog niet en nu op de eerste dag pesach is het plotseling zo achteruit gegaan dat we meteen moesten vertrekken.
De tien plagen waren voornamelijk om de Egyptenaren te laten zien wie er de grote baas is. Het Joodse volk zag die wonderen ook allemaal en er staat ook duidelijk dat ze geloofden in Moshe nadat hij ze wat tekens had laten zien.
En toen kregen ze de opdracht om met mesiroes nefesh een dier in huis te nemen en het te slachten. En dat hebben ze gedaaan. En toen stonden ze op het punt van 49 50 in te glijden?
Ook is de vraag of de 50ste poort eigenlijk wel bestaat!
Even voor de duidelijkheid. Dit afdalen naar de 50ste poort begrip wordt gebracht uit naam van de Ari (hoewel de precieze bron een beetje onduidelijk is) door alle grote namen De Or Hachaim, de Shelo, de Gr"o, noem maar op.
Waarom zouden we zeggen dat er geen 50ste poort is?
Er zijn 50 poorten aan de goede kant en tegenover elke aan de goede kant is er iets wat daar tegenover staat. Als poort 1 aan de goede kant zegt dat het zo is dan lijkt het aan de andere kant of het niet zo is.
De 50ste poort aan de goede kant is overduidelijke zekerheid dat het waar is. Zelfs Moshe bereikte dat pas toen hij het aardse leven achter zich liet op de berg נ -בו. נבו. Daar kreeg hij de 50ste. Of zoals er staat משיח = משיח יגלה שער חמישים. Het is een openbaring waar men duidelijk ziet dat alles HKBH is. Hoe kan daar iets tegenover staan? Volgens de Gr"o bestaat die 50ste poort niet. (maar hij spreekt wel over het wegrennen voor we erin vallen..)
De Leshem komt met een interessante verklaring. Volgens hem was het Joodse volk ook zeer onder de indruk van de plagen gekomen en was hun geloof heel sterk geworden. Ze deden met plezier mee aan het gevaarlijke avontuur om een schaapje in huis te halen. En toen kwam HKBH in hoogst eigen 'persoon' de eerstgeborenen doden. Nu hadden ze echt bijna alles gezien. Het enige wat nog ontbrak was een openbaring van de 50ste poort ... aan de kedoeshe kant! Dat zou de volgende stap geweest zijn als ze nog zouden gebleven zijn. En dat was niet de bedoeling want de wereld is geschapen op een manier dat we van donker licht maken. Dat we werken. Dat we een jetser hora hebben om mee te vechten Dat zou allemaal weg komen te vallen. Vandaar dat we weg moesten voor die 50ste poort open ging.
Klinkt leuk. Maar zeker niet traditioneel.
Voor we er op een andere manier naar gaan kijken eerst een inleiding.
In Pirkei Avot staat dat een van de wonderen in het bhm"k was dat de kohen gadol op jom kipoer nooit onrein was.
De Tosfos Yomtov brengt daar ter plaatse van de Midrash Shmuel (een talmid van de Ari) uit naam van 'chossid echod' die zich afvraagt waarom dat zo een wonder was. We hebben het over de heiligste persoon op de heiligste plaats op de heiligste dag van het jaar die zich hier heel intensief op heeft voorbereid. Hij is al een week van huis weg om zich nog beter voor te bereiden en heeft de hele nacht mensen om hem heen die ervoor zorgen dat hij geen seconde in slaap valt en de hele tijd met hem leren. Het zou meer een wonder zijn als hij wel onrein zou worden. Zoiets kan alleen gebeuren als er aan kedoeshe ontbreekt en dat is hier bijna onmogelijk.
Om het te verklaren geeft hij als voorbeeld een zieke die op sterven ligt. Vaak gebeurt het dat die persoon plotseling helemaal bij komt en duidelijk praat en alles begrijpt en vaak denken de mensen eromheen dat er een wonder is gebeurd en dat de persoon weer beter is. En vlak daarna is het afgelopen. Dat is omdat de ziel voelt dat men het probeert weg te halen en om dat tegen te gaan komen de diepst verborgen krachten naar boven.
Zo is het ook op jom kipoer. De negatieve krachten voelen aan dat ze de volgende dag vernietigd zullen worden. Om dat tegen te houden gooien ze zich helemaal los en vallen ze de kohen godol aan. Dat is zoiets sterks dat het als wonder beschouwd moet worden dat het ze nooit gelukt it!
Wat betekent het dat er twee kanten tegen over elkaar staan?
Net zoals de 50ste poort niet echt is, is de eerste poort ook niet echt. Het heeft de mogelijkheid zich voor te doen alsof het echt is zoals een aap een mens na doet.
In de tijd van de bhm"k zien we dat er heel veel afgoden gediend werden. Dat waren dezelfde mensen die dagelijks wonderen konden zien in het bhm"k. Maar juist omdat die wonderen daar gebeurden mocht de andere kant ook beter spelen om dwars te zitten. Als het niet regende en men ging naar de afgoden priesters dan konden zij het binnen de kortste keren laten regenen met hun rituelen.
Dan had je echt goede reden om te twijfelen.
En bij elke stap aan de heilge kant die omhoog ging, ging de kracht van de onheilige kant omhoog.
De plagen hadden er voor gezorgd dat het steeds duidelijker werd dat hkb"h de baas was. In het begin probeerden de tovenaren alles na te doen. Dat deden ze niet omdat ze zo graag nog meer bloed en kikkers wilden hebben maar om het Goddelijke van het wonder tegen te gaan. De toeschouwer die eerst onder de indruk van het wonder was gekomen zou nu denken dat het niets bijzonders was. Moshe an Aharon hadden niets unieks te verkopen. Het waren gewoon nog twee priesters die krachten hadden.
Maar langzamerhand kregen ze het moeilijker en moest er meer aan te pas komen om het Goddelijke aspect te verbergen.
Op de laatste dag waren de wonderen zo groot dat het nu tijd werd om hun atoombom tevoorschijn te halen. De 50ste poort die zelfs van een overduidelijk G-ds wonder een holywood film kon maken. Die kracht was zo gevaarlijk dat het volk weg moest voordat dat zou gebeuren. (zoals er een wonder nodig is om de k"g niet onrein te laten worden op jom kipoer).
Hkb"h zelf moest die avond al komen omdat als er een engel gestuurd zou worden, de onreinheid hem zou kunnen beschadigen.
Wat betekent dat?
Egypte erkende hemelse krachten. Die werden als goden gezien. Een baas boven baas was wat ze niet erkenden. Stel dat er een engel was gekomen om de eerstgeborenen met een klap in het hele land te doden, dan zouden ze die meteen tot afgod uitroepen! En als iets gediend is dan word dat een stuk afgod en mag men het niet meer gebruiken. Dat is wat er staat dat de engel beschadigd zou worden als hij het had gedaan.
Hiervan zien we ook weer dat hoe sterk de openbaring ook zou zijn, er altijd meteen een negatieve draai aan kon werden gegeven.
De Egyptenaren kregen het plotseling erg benauwd en kwamen in opstand en wilden het volk het land uit gooien omdat ze bang waren allemaal dood te gaan.
Tot nu toe was alles gebeurd zoals er gewaarschuwd was. Nu was er een waarschuwing dat juist alleen de eerstgeborenen zouden sterven en was er met geen woord gesproken over de rest van de mensen. Het was juist een wonder dat alleen de eerstgeborenen dood gingen en de rest niet. Waarom riepen ze dan dat ze allemaal dood zouden gaan?
Het is tenslotte geen verhaal waar we zelf wat kunnen verzinnen hoe ze misschien dachten. Als er staat dat ze dachten dat ze dood gingen dan was daar een diepere reden voor.
En dat is omdat ze nu van plan waren hun zwaarste wapen tevoorschijn te halen. Wat er tot nu toe was gebeurd was dat Moshe hun de kracht had ontnomen elke keer dat zij wat beters hadden getoond. Ze twijfelden er niet aan dat hij ook hun 50ste poort zou aan kunnen en dat was ook zo. Dan zou er van hun toneelstuk niets meer over blijven. We zien ook dat Egypte na het vertrek van het joodse volk helemaal is ingstort en nooit meer groot geworden is.
En we weten ook dat Moshe die 50ste poort nooit van ze heeft afgenomen want anders had hij al meteen de 50ste poort gekregen. Hij kreeg namelijk ook zijn krachten door te winnen van de slechte kant.
Dus in het kort waar het op neer komt zoals we er nu naar kijken.
Het Joodse volk MOEST weg omdat de 50ste poort aan de SLECHTE kant uitnodigend open stond. Dat die ook niet echt was doet er niet toe. Iemand die daar in zit kijkt nergens meer van op en komt nooit meer los.
Wat betreft de Egyptenaren MOESTEN de Joden weg omdat ze bang waren dat Moshe hun weer kapot zou maken en dan was het spel afgelopen en dat was ook weer niet de bedoeling.
De Or Hachaim schrijft dat we voor Moshiach komt wel degelijk in de 50ste poort zullen zitten en daar uit zullen komen. Maar als we weten dat de 50ste poort alleen maar te voorschijn komt nadat de 49ste verslagen is dan begrijpen we dat de 50ste open poort een aanduiding is dat Moshiach eraan komt.
Tot voor kort waren alle lastposten afgodendienaren. De grieken, de romeinen, de christenen. Ze geloofden allemaal in wat hogers.
Volledig atheisme zoals Darwin het voor doet is iets nieuws van recente tijd. Tegelijkertijd is er sinds de Baal Shem Tov nog nooit zoveel over Godelijkheid geleerd als nu. Wat vroeger alleen door kabbalisten geleerd werd, leren vandaag de dag kleine kinderen.
Daarvan zien we dat we nu eindelijk klaar zijn met het spel en dat Moshiach nu gewoon mag komen.
In het sefer chesed leavrohom van r’ Avrohom hamaloch , zoon van de maggid van mezritch staat dat hij וחמשים עלו בני ישראל zo leest.
In plaats van chamoeshim (gewapend) leest hij chamishim. Ze kregen die dag van bovenaf de shaar hachamishim geopenbaard en op dat gebied bestaat er geen onderdukking. Dus is het automatisch עלו בני ישראל!