ვახუშტი კოტეტიშვილი

ჩვენს ახალგაზრდებს

არ მიწერია სონეტები, ტრიოლეტები,

ჭიუხებიდან მე მონბლანებს არ ვებღოტები,

ქართული ლექსის კალაპოტშიც კარგად ვეტევი

და სიმღერისთვის არ მჭირდება უცხო ნოტები.

თუკი გსმენიათ თქვენ ოდესმე ლექსი ქართული,

გულიდან სიტყვის ამოფრქვევას ყურს თუ მოკრავდით,

იგრძნობდით, ჩვენში თვით მწყემსიც კი, ლექსით გართული,

პოეტია და არის სულით არისტოკრატი.

თუნდ იფიქროთ, რომ ჩემი ქება საზღვრებს გადადის,

თუნდ დამაბრალოთ ამბიცია და ირონია,

მე ვთვლი, რომ მთქმელი "ვეხვისა და მოყმის ბალადის"

ბრძენია, თანაც - გოეთე და ბაირონია!

მე არ გეგონოთ ვინმე უტუ, "ურა ქართველი",

რომელსაც უყვარს სამშობლოზე ენის ტარტალი,

ჩვენს ხალხურ ლექსებს თავზე ადგას უფლის ნათელი,

ვამბობ და ვიცი, რომ ეს სიტყვა არის მართალი!

იქნებ ჩვენ თქვენზე ადრე ვცნობდით ლორკებს, თაგორებს,

ლი-ბოებსა თუ ხაიამებს, რილკეს, ელიოტს,

მათი წიგნები თარგმანებად ავამთაგორეთ,

მაგრამ ეს განა იმას ნიშნავს, რომ შეველიოთ

შოთა რუსთაველს, გურამიშვილს, ვაჟას თუ ტატოს,

აკაკისა თუ გალაკტიონს, ან დიდ ილიას,

მე მათი სიბრძნის ტალანებში სრულიად მარტოს

ფეხაკრეფით და მოწიწებით წლობით მივლია.

კარგია ყველა უცხო ენა, ეს უთქვამთ ადრეც:

რამდენი ენაც იცი, ხარო იმდენი კაცი,

მაგრამ ინგლისურს რომ "პარუსკობთ" და იცვლით "ადრესს",

ქართულს რატომღა ეფშლიკებით ისე, ვით ვაცი?!

მე შეგახსენებთ გალაკტიონს ალალ-მართლურად,

პირდაპირ გეტყვით, არ დაგიწყებთ იგავ-არაკებს:

"ლაპარაკეთ, მე თქვენა გთხოვთ ოღონდ ქართულად,

ოღონდ ქართულად ილაპარაკეთ!"

* * *

ამის თქმას არა სჭირდება

"ვინმე მელექსე მესხი."

დრო-ჟამის უკმარობაა

ცხოვრების მთელი ეშხი,

ხილივით მოვილიენით

სიცოცხლის ხეს რომ ვესხით.

წუთისოფელი ყოფილა

მარადისობის სესხი.

მე და თქვენ

ოდესმე მაინც, ოდესმე მაინც, მივაღწევ იმას, მიხმობდა რაიც, რისიც ვიწამე, რასაც ვეწამე, რაც ორთა შორის იყო მესამე თქვენთვის, ჩემთვის კი _ უპირველესი ჩემს და ჩემს შორის, წიაღ და მიღმა, რამაც დამამხო და ამით მიხმო, რამეთუ ბრძანა: ოდენ მესმინა, და მახნევინა, და მათესვინა მზეში თუ ქარში, ავდარში, დარში, და უპოვარი კვლავ იგივ დავრჩი, რამეთუ ბრძანა, ოდენ მესმინა, მაგრამ სხვის მკლავზე გადაეწვინა ის ხელეური _ ჩემი ნაყოფი, ჩემი ოცნების მზეში ნამყოფი, ჩემი ნაღვაწი, ჩემი ნახნავი, სულის სარჩო და ეჭვის სახრავი. ოდესმე მაინც, ოდესმე მაინც, მივაღწევ იმას, კვლავ მიხმობს რაიც... რისიც ვიწამე, რასაც ვეწამე... ეჭვები ბჭეებს შემილეწავენ და განიხვნება ჩემი ბეთლემი, არვის ვეზაკვი, არვის ვეთნევი... მაშინ გაგიხსნით მე ჩემს დარბაზებს და თქვენი მანჭვა არ გამაბრაზებს.

* * *

სულეთთან დიდი რიგი დგას

და მეც იმ რიგში მდგარი ვარ,

მაგრამ გზას არავინ მითმობს,

თუმც ბერი ხეიბარი ვარ.

ჩემთვის ვარ ავი ავდარი,

სხვისთვის – მზიანი დარი ვარ,

ვაზის რქა სარს რომ ეხვევა,

მე ლექსის ვაზის სარი ვარ.

ვით ლამანჩელი რაინდი,

წისქვილთან ნაომარი ვარ.

ხმლობა არასდროს მდომნია,

რადგან მე მხოლოდ ფარი ვარ.

ჩაძინებული ფოთლების

ამშრიალები ქარი ვარ.

ვდუმდები, რადგან ვაი, რომ

სიმდაწყვეტილი ქნარი ვარ.

მაინც რაღაცას ვჟღრიალებ,

არვის ეგონოს, მკვდარი ვარ,

რომ უთქვამთ: რქანიც ხნავენო,

მე ის ბებერი ხარი ვარ!

* * *

მოდი, სადა ხარ, სიკვდილო,

ამხსენ სიცოცხლის ბაწარი,

გადამავიწყე ვარამი

ამქვეყნიური რაც არი.

საწუთროს ამაოების

არ მაქექინო ნაცარი

და თავზე არ დამაქციო

ცოდვით ნაგები ტაძარი.

როდემდე უნდა ღვიოდეს

სულში ამქვეყნის ღადარი?!

ან რაღად მინდა სიცოცხლე

დედის სიკვდილად დამჯდარი?!

* * *

მე მგონი არაფერია

გასაოცარი ამაში

რომ მაინც ხარობს ლექსის ხე

ჩვენი დროების გვალვაში.

ამომეყრება ლექსები,

როგორც თონიდან ლავაში,

ვარ როგორც ჰერკულანუმი

ლექსის ვულკანის ლავაში.

მზეოს

ჩემი მარტოობის ბაღში

გაჩნდა უცხო ყოილი,

როგორც უპატრონო ბავშვი,

ნიავს ჩამოყოლილი.

ჩამძახიან ვერ იქნება

ის შენს ხელში მოვლილი,

რადგან წლები ეფიქრებათ

ჩემზე ჩამოთოვლილი.

რა იციან, ზოგჯერ დარობს

დეკემბერში მაისი

და ენძელაც თოვლქვეშ ხარობს,

როგორც ედელვაისი.

შვილის აჩრდილი

მე სიგარეტი ამეკრძალა. ჩემიანები

მითვალთვალებენ გამუდმებით, სადმე ქურდულად

რომ არ წამძლიოს უცებ სულმა. მაინც ვახერხებ

... დიდი წვალებით. გამოვაღებ უცებ ფანჯარას,

თავს გავყოფ, ვურტყამ ორ-სამ ნაფაზს გაფაციცებით

და უცოდველი იერ-სახით კვლავ ვუბრუნდები

საწერ მაგიდას, უფრო სწორად კი ჩემს კომპიუტერს

და კვლავ განვაგრძობ ორმაგ თამაშს, ჩემებს ვაჩვენებ

თითქოს ვმუშაობ, ნამდვილად კი ვეთამაშები

ჩემს მხსნელ კომპიუტერს, ჟინიანად, ავადმყოფური

თავდავიწყებით, აბსოლუტურ გაოგნებამდე,

რათა როგორმე ავარიდო ავ ფიქრებს თავი,

აღარ ვიფიქრო არაფერზე და ვინაიდან

არ შემიძლია თავის მოკვლა, როგორმე ასე

გავავაგლახო ჩემი წილი წუთისოფელი.

არ მოწიოო! თითქოს ჰქონდეს რაიმე აზრი

საღ-სალამათი კაცის სიკვდილს სულთ საუფლოში!

მეუღლემ მითხრა: « _ იცი, წუხელ ტატო მესიზმრა,

შეწუხებულმა შემომჩივლა, მამას უთხარი,

ფანჯრიდან ცხვირში ნუ მაბოლებს, ნუ მაწუხებსო.»

მე გამეხარდა. საოცარი შვება ვიგრძენი.

მაშასადამე, შენი სული, აქ არის, შვილო,

გარს უვლის ჩვენს სახლს ყოველ ღამე, შიგ იჭვრიტება

და მე როდესაც ვაღებ სარკმელს ჩემი ქურდული

ნაფაზისათვის, თურმე მაშინ მე შენ გეხები

ქცეულს ნიავად, ღამის სუნთქვად, ხეთა შრიალად.

ეს რომ გავიგე, მოვუხშირე სარკმელში წევას

და შიგ ცხვირ-პირში გაფუილებ მხჩოლავ სიგარეტს.

რა მოხდა, შვილო, უბედური მამის გულისთვის

უნდა გაუძლო, მას ხომ სხვა გზა არ დარჩენია

შენთან შეხვედრის და მდუმარე მასლაათისა.

ახლაც სარკმელი გამოვაღე, გამოვყავ თავი,

შენ შემეხე და დამიარე ტანში ჟრუანტლად.

პრინცმა ჰამლეტმა არ იცოდა, რომ უარესი

ტანჯვაა, როცა მამა ელის აჩრდილს შვილისას!

6 დეკემბერი, 1997.

ქვიშის საათი

მიახლოვდება სამოცდაათი

და, სამწუხაროდ, ვგრძნობ, რომ ვბერდები.

როგორც უბრალო ქვიშის საათი _

ზემოთ ვიცლები, ქვემოთ ვბევრდები.

ფიქრს მოსწყინდება რიალ-რიალი,

სულს გაეყრება ცოდვილი ხორცი.

დავრჩები ზემოთ სიცარიელე,

ხოლო ქვემოთ კი _ პატარა ბორცვი.

* * *

ჩვენ არყოფნიდან მოვედით

და ვნახეთ, ყოფნა რაც არი,

აზრი ამქვეყნად ყოფნისა

თითქოს არი და არც არი.

წინ-წყალი, უკან მეწყერი,

ცეცხლი და ბოლოს ნაცარი.

ბედნიერებას ვეძებდით,

მაგრამ ვერ ვპოვეთ მარცვალი.

სიკვდილი დედა ყოფილა,

სიცოცხლე – დედინაცვალი.

* * *

სულ დიოგენედ ვიქეცი,

არ ვცვლი ცხოვრების წესს,

ის, რაც თქვენ ქვენა გგონიათ,

მე იმაში ვჭვრეტ ზეს.

ამ კასრში, ჩემო მპოვნელო,

ნუ გაგაოცებს ეს.

გაიწი, მაკედონელო,

ნუ დამიჩრდილავ მზეს!

* * *

რაც მოხდა, ჩემზე ახია,

ჯავრი ვიღაზე ვიყარო?!

ბედმა უკუღმა დამხია,

აღარ მამღერა "წინ წყარო".

ნეტავ რამ გაგაძლებინა

ჩემს სულში, ცეცხლო ცინცხალო?!

რა უცებ შემომაღამდი,

გაუთენარო ცისკარო?!

* *

შენ, ჩემო დაბადების დღევ,

სიკვდილის თავსაფრიანო,

ვაებისაკენ სულმსწრაფო,

სიხარულისთვის გვიანო,

ვითომ ამქვეყნად სწერიხარ,

ვითომ სიცოცხლე გქვიანო.

სიკვდილო, შვებად მეგულვი,

მოდი, არ დაიგვიანო!

* * *

ამ წუთისოფლად ვფაფხურობთ,

როგორც ბორბალში ციყვები,

ან როგორც წყალში ნაფოტი,

დროის დინებას მივყვებით.

შხამა სოკოებს ვაწყდებით,

მაგრამ გვგონია ნიყვები,

ეს ან ქალების ბრალია,

ან კაცები ვართ ბრიყვები?!

9.09.07.

* * *

წუთისოფელმა გამხადა

შაირ-სიტყვათა მესტვირე,

ყოფა ვერავის ვუტირე,

ბევრს თვითონ ყოფად ვეტირე.

სამარის ქვაზე თარიღებს

ტირე რომ უზის, ეს ტირე

ჩვენი ცხოვრება ყოფილა,

ამას რომ მივხვდი, შევსტირე.

თურმე ვინა ვარ? - მარტოდენ

ამ მოკლე ტირეს მესტვირე.

ბუხარაში მიმწუხრისას

მზემ დააპირა მწუხრის ნამაზი,

მინარეთებზე თვლემენ ყანჩები.

ცა არის ისე უღვთოდ ლამაზი,

რამე რომ არ თქვა, დაიტანჯები.

მინარეთიდან აფრინდა წერო,

თითქოს ფრთა გაჰკრა გულის სიფიცხეს,

უბის წიგნაკში რომც არ ჩაწერო,

ამ სურათს მაინც ვერ დაივიწყებ.

მზემ დაასრულა მწუხრის ნამაზი,

მინარეთებზე თვლემენ ყანჩები.

ჩაივლის გოგო, ისე ლამაზი,

ხმა რომ არ გასცე, დაიტანჯები.

* *

საწუთრო შემომეძენძა

როგორც მათხოვრის ხალათი,

ბედნიერების ჩანჩქერებს

ჩემს წილს სულ წვეთ-წვეთ ვძალავდი,

ათასგვარ ჭირსა და ვარამს

გავუძელ ძალის-ძალათი,

ერთიღა მრჩება ნუგეშად –

მიწამ არ იცის ღალატი,

ის გვამს თუ ევიწროვება,

ძვლებისთვის ხდება ხალვათი.

* * *

გადამეშალა სივრცე

ახალ მწვერვალზე ასულს,

სული არ მინდა, მივცე

სატანასა და ავსულს,

ყოფნა არ მიღირს ყოფად

ლამის მიღმეთში გასულს,

არად ვინაღვლი მყოფადს,

მაგრამ რა ვუყო წარსულს?!

* * *

ვარ ძველი ციხის ნაშალი,

ჩემში გადიან ღრუბლები,

ქარაფზე ვდგევარ და კლდეებს,

ცალპირად ვესაუბრები.

არ მპასუხობენ კლდეები,

თავ-თავის წესად უბრები?!

მაგრამ ვგრძნობ, ქარი რომ დაჰბერს,

ცად მიაქვს ეს საუბრები.