Nếu lời nói dối giết chết tình yêu, vậy còn lời thẳng thắn thì sao?
ABEL HERMANT
Các chính trị gia sớm được học rằng tính thẳng thắn là một xa xỉ phẩm trong đời sống công cộng. Điều này cũng đúng trong đời sống cá nhân, trừ khi tính thẳng thắn được vận dụng và tôi rèn bằng sự tử tế. Bởi vì nói thẳng có thể không chỉ hại mình mà còn hại người.
Thẳng thắn là thể hiện ra suy nghĩ thực sự của mình, là nói thật theo cách nhìn của mình, bất chấp hậu quả. Không thẳng thắn tức là thận trọng, không thành thật, hoặc tế nhị, mà thường là cả ba điều này. Người ta hay cho rằng tính gian xảo và tế nhị thì hữu ích hơn nhiều so với sự thẳng thắn để mà thăng tiến trong đời sống. Đối với tính gian xảo thì nhận định này quả là chính xác. Nhưng sự tế nhị thì không hẳn là vị lợi. Bởi vì tế nhị biểu hiện lòng quan tâm đến những nhu cầu và sự nhạy cảm của người khác. Tế nhị là một công cụ quan trọng giúp ta giải quyết những rắc rối khó lường trong các mối quan hệ.
Chỉ một vị thánh với bản chất không chút hận thù nhỏ nhen mới có thể luôn luôn thẳng thắn. Ông nói những gì ông nghĩ, ngay cả khi ông phê bình những người đối thoại thì họ cũng không thấy ác ý gì và vì vậy không bị mất lòng. Nhưng đâu có nhiều vị thánh trên đời. Là con người thì khó mà đảm bảo rằng mình có động cơ trong sáng khi nói thẳng vào mặt người khác. Bởi vậy, sự tế nhị rất có giá trị. Trong mọi giao thiệp xã hội, hầu hết chúng ta đều chú ý đánh giá mức độ thẳng thắn phù hợp với các tình huống khác nhau. Một số người trong trạng thái đau khổ hoặc dễ tổn thương có thể cần một vài lời lảng tránh quanh co dễ nghe để sống sót qua cơn khủng hoảng; trước một đám đông khách mời, việc lựa chọn trình bày những thực tế khách quan không đúng thời điểm thích hợp cũng có thể làm cho họ bị xúc phạm hoặc bị nhàm chán. Cho nên cần đến sự tế nhị. Tế nhị là một phẩm chất thông minh. Ai cũng có thể thẳng thắn, nhất là những người đơn giản và vô tư lự. Nhưng không phải ai cũng có thể điều chỉnh một cách tinh tế những điều cần nói và cách nói để cải thiện đối thoại, mà nhờ đó nhiều điều tốt đẹp sẽ nảy nở hơn là ngược lại.
Sự thẳng thắn thường là một vũ khí dùng để gây thương tích hoặc để trả thù. Đôi khi ta nói sự thật về những thói xấu của người khác bởi vì ta mong họ tốt lên. Nhưng thường là vì ta bị thôi thúc bởi sự đau đớn, ghen ghét hoặc tức giận. Tennessee Williams nhận xét: "Tất cả những kẻ nhẫn tâm đều tự nhận mình là mẫu mực của sự thẳng thắn". Và vấn đề là cùng với sự thẳng thắn, "sự thật" không phải lúc nào cũng là sự thật chính xác như tên gọi của nó. Thường thì nó chỉ là những gì mình nghĩ hoặc khẳng định là sự thật, thậm chí chỉ là một ý kiến riêng của mình, được tính lỗ mãng của mình nêu ra. Vì vậy, nó gần với niềm tin hơn là sự thật. Niềm tin là một thứ chủ quan, và khả năng cao là được nêu ra với dụng ý nào đó. Để ý rằng khi mình có thể nói một mạch toàn bộ sự thật, thì thẳng thắn trở nên dễ dàng hơn. Cần bổ sung một điều quan trọng: chỉ có nói toàn bộ sự thật mới có ích cho sự thật và cho đồng loại. Mà nói toàn bộ sự thật thì không đơn giản là chỉ nói, mà đòi hỏi nhiều sự chuẩn bị và cân nhắc.
Thẳng thắn luôn tốt cho quá trình tiến triển của tình bạn. Thời điểm mà những người bạn có thể gạt bỏ sự dè dặt và bộc lộ bản thân với nhau là khi mối quan hệ của họ phát triển lên một mức độ cao hơn. Montaigne viết: "Thẳng thắn đáp lại thẳng thắn, dẫn tới những khám phá, như rượu dẫn tới tình yêu". Đó là sự thẳng thắn của trái tim. Nó mở đường cho bạn bước vào trong mình, và mở đường cho mình bước vào trong bạn. Thiếu vắng những đường vào trong nhau đó, giá trị cuộc sống sẽ giảm đi nhiều.
Phản Chiếu dịch.