वाक्य

  • सम्पादन : भीष्म कुकरेती

मध्य हिमालयी कुमाउंनी , गढ़वाली एवं नेपाली भाषा-व्याकरण का तुलनात्मक अध्ययन

( Comparative Study of Grammar of Kumauni, Garhwali Grammar and Nepali Grammar ,Grammar of Mid Himalayan Languages-Part

*जगाS सूचना दीण वाळ वाक्य

  • The book is on the table

  • The clerk is at his seat

  • Theere is green pain on the door

  • Mother is standing at the door

  • I shall meet you at home

  • Praveen is coming into room

  • Husband and wife are in the room

  • He will pour some more oil into glass

  • People bathe in the river

  • Put Pen Drive into computer

  • The letter was sent by post

  • Salan is in Southern Garhwal

  • China is to north of India

  • Ram filled bottle with milk

  • The tiger was killed by hunter

  • Rghav stood besides his brother

  • Nainital is situated amongest the mountain

  • Birds are flying over the bridge

  • Boats are under the bridge

  • The dog is standing in between two bulls

  • भाषा-व्याकरण
  • पोथी /किताब मेज मा च

  • कलर्क अपण/ अपुण सीटम च

  • द्वार पर हरो रंग च/द्वार हरो रंगन रंग्युं च

  • ब्व़े द्वार पर खड़ी च

  • मि तुम तैं ड्यारम मिललू/ मिल्लु

  • प्रवीन (कमरा ) भितर आणू च

  • द्वी झण (घरवळ अर घरवाळी ) भितर छन

  • वू गिलासुन्द जरा हौर तेल डाळल

  • लोक नदी मा नयान्दन

  • पेन ड्राइव तैं कम्पुटर पुटुक डाळी दे /कुचे दे

  • चिट्ठी पोस्ट से भेजे गे / चिट्ठी पोस्टS मार्फत भिजे गे

  • सलाण दक्खण गढवाल मा च

  • चीन भारत औ उत्तर मा च

  • रामन बोतल दूधन भौर / रामन दूधन बोतल भौर /रामन बोत्लुन्द दूध भौर

  • शिकरया न बाघ मार / बाघ शिकर्या से मारे गे

  • राघव अपण भै क काखम खडू ह्व़े

  • नैनीताल पाख पख्यडों बीच मा च

  • पंछी पुळ औ मथि / अळग उड़ना छन

  • नौ पुळक तौळ छन

  • कुकुर द्वी ब्लदुं बीच मा खडू /खड़ो च

व्यक्ति अर आयु

Person and Age

  • What is your age ? How old are you ?

  • I have just completed twenty five

  • Are you older /younger than me ?

  • I am bachelor

  • She is married

  • Who is there to be married in your family ?

  • Kamla has two sons

  • What does your elder brother do ?

  • Where is your younger brother ?

  • Gubra looks aged

  • Do you all live together ?

  • Yes ! yet , my uncles and father are not sepated

  • How many brothers- sister do you have ?

  • How many sisters do you have ?

  • His eldest brother lives separate

  • My uncle is thirty years old

  • Your hair are grey

  • Though , you are sixty year old but our health is fine

  • Your grand father runs faster than young boys

  • That who does not have beard and moustache , in Garhwali , he is called Nyaltu

  • भाषा-व्याकरण
  • तुमारी /तेरी उमर क्या च / क्या होली ?

  • बस अबी मीन पच्चीस साल पुरा करीन/ बस अब्बी मि पच्चीस सालौ होऊ

  • आप में से बड़ा/ ठुल्ला छन क्या ? आप में से कणसा छन क्या ?

  • मि (अबी तलक ) अणब्यौ छौं

  • वींक ब्यौ हुयुं च

  • आपक परिवार मा ब्योथा क्वा / को च ?

  • कमला क द्वी नौन / लौड़ छन

  • आपक भैजी क्या करदन ?

  • आपक भुला कख छन /च ?

  • गुबरा बुड्या दिखेंद / गुबरा जादा उमर क दिख्यांद

  • क्या तुम सबि कट्ठा रौंदा ?

  • हाँ म्यार काका/बाड़ा (अर बुबा जी ) अबी तक नि बिगल़ेन

  • आप कति भै/ भाई बैणि छंवां ?

  • आपक कति बैणि छं ?

  • वैकु सबसे बडो भैजी अलग रौंदन/रौंद

  • म्यार काका तीस सालौ छ्न

  • तू फूली गे / त्यार बाळ फूली गेन

  • साठ साल क हूण पर बि आपक स्वास्थ्य अच्छु च

  • त्यार ददा जी जवानुं से बि तेज भागदन /भगदन

  • जै मरद क दाड़ी मूंछ नि होंद वै तैं गढवाळी मा न्यल्तु बुल्दन



  • This is the garden of school

  • Children walk in the garden

  • There are various kinds of trees

  • Bees buzz over the flowers

  • Flowers bloom on the trees

  • The river Ganga flows near the school

  • Salutations to the Ganga Ji

  • भाषा-व्याकरण
  • यू स्कुलौ बग्वान च

  • नौन्याळ /पढनदेर बग्वान मा घुमणा छन (हिटणा छन = Walk )

  • उख बगीचा मा भौत किस्मौ डाळ छन

  • म्वार/ भौंरा फुलूं मा गुमणाणा छन ( गुनगुन करण )

  • डालुं पर फूल खिल्यां छन

  • स्कुलौ न्याड /नजिक इ गंगा नदी बगदी

  • गंगा जी तैं नमस्कार

  • What do you want ?

  • A glass of Milk.

  • What are you writing ?

  • A letter

  • What do you want to say ?

  • Nothing.

  • What's your name ?

  • Bhism khushal kukreti Rawat

  • What's your father ?

  • He's a writer

  • What's your mother ?

  • She is a house wife

  • What are you doing these days ?

  • Studying

  • What have you seen in Ramnagar ?

  • National corbet Park

  • What did you write to your father ?

  • About my result

  • What was your mother doing in Kotdwar ?

  • She was teaching in Primary School

  • भाषा-व्याकरण
  • तुम तै क्या चैणु च ?

  • एक गिलास दूध।

  • तुम क्या ल्यखणा छा ?

  • चिठ्ठी

  • तुम क्या बोलण चाणा छा ?

  • कुछ न

  • तुमारु नाम क्या च ?

  • भीष्म खुशहाल कुकरेती रावत

  • तुम्हारा बुबा जी क्या करदी ?

  • वु ल्यख्वार छन

  • तुमरी ब्वे क्या करद ?

  • वा घरा काम करद

  • तुम अजकलूँ क्या काम कना छा ?

  • पड़ै

  • तुमल रामनगर म क्या द्याख ?

  • राष्ट्रीय कॉर्बेट पारक

  • तुमल अपड़ा बुबा खुनी क्या ल्याख ?

  • अपड़ा बारा म

  • तुम्हारी ब्वे कोटद्वार म क्य करंदी छै ?

  • व प्राइमरी स्कूल म पडाँदि छै। .

प्रश्नवाचक वाक्य

गढ़वाली में वैसे तो कुछ प्रचिलित शब्द है प्रश्नवाचकों के तौर पर उपयोग होने के लिए ,पर फिर भी उनमें क्षेत्रीय अंतर आ ही जाता है इसीलिए उन सभी की सूची यहाँ दी जा रही है उनके हिंदी पर्याय के साथ,ध्यान रहे कि क्रमवार सबसे प्रचिलित शब्द सबसे पहले है

  • क्यों : किलै /क्यो

  • कब : कैबेर/कैबर/कब

    • कैसे : कन/ कनकै/कन्क्वै

    • कितने : कतका/कतुक/कतना

    • कौन : को

    • कहाँ : कख

  • वाक्य प्रयोग :

  • आपका नाम क्या है ?

  • तुमर नौ क्या च ?

    • आप कहाँ रहते हैं ?

    • तुम कख रह्न्दो ?

    • आप कैसे जाते हो ?

    • तुम कनकै जंदो ?

    • वो कौन है ?

    • वो को च ?

    • तू कब सोयेगा ?

    • तु कैबेर सेल ?

    • कितने आदमी थे ?

    • कतका आदिम छा ?


पिटण , मारण का शब्द


    • To beat by wooden rod

    • Punch /first

    • To beat by flexible stick

    • Crushing

    • Beating by feet

    • Squeezing

    • Cutting /first by stone

भाषा-व्याकरण

धळकौण : अंगूठा न मारण / कै डाळ तैं कटण

  • लठयाण

  • मुठक्यांण

  • चुटण/सुटक्याण

  • थंचकौण

  • लत्याण

  • कचमोरण कचमोन / कचमोर्न/कचम्वन

  • कच्याण

(s = half a आधा अ )


    • Boys will play with a ball.

    • These girls write letters with a pen

    • I shall go to my maternal uncles's village tomorrow

    • My sister will go to her friend house with Radha dayafter tommorrow

    • They go to village by an auto rikshaw

    • With whom did Sita go to the forest ?

    • With what vehicle do you go to your village ?

    • First, we go from Mumbai to Delhi by train. From Delhi, we go to our village by bus or private taxi

भाषा-व्याकरण

  • लौड़ गिंदी ख्यालल

  • यी लौड़ी /नौनि कलमन चिट्ठी /पाती लिखणा छन

  • मि अपण ममाकोट भोळ जौल़ू

  • मेरी भुली /दीदी राधाs दगड अपण दगड्याणि ड़्यार पर्स्युं जालि

  • वो /वु गों ऑटो रिक्शा से जान्दन / जाणा छन

  • सीता कैक दगड बौण ग्यायी /गे ?

  • तुम अपण गौं क्यां से (कें सवारी से ) जान्दवा ?

  • पैल मुंबई बिटेन दिल्ली रेल से जान्दवा . दिल्ली बिटेन गौं या त बस से या प्राइवेट कार से जांदा

बनि बनि क अव़ाज Various Types of Sound

    • भिमणाट(माख )

    • गगडाट

    • गुमणाट

    • खमणाट

    • छमणाट

    • च्वींचाट

    • घुंघ्याट

    • घगराट

    • छिबडाट

    • ततडाट

    • कणाट

    • तबडाट

    • बबडाट

    • घमणाट

    • स्वींसाट

    • प्वींपाट

    • घमघ्याट

    • ससराट

    • खड़बाट

    • भभडाट

    • खिगताट

  • Sound of house fly

  • Sound of Claud

  • Human sound as of Bees

  • Sound of friction among metallic utensils or falling of utensils on earth etc

  • Sound of bangles / rings of foot

  • Sound of birds/mouse

  • Sound of automobiles

  • Sound of house grinders/ mills etc

  • Walking inside dry bushes/ walking on dry leaves

  • Falling of water

  • Low cry in fever or in pain ऊं ऊं

  • Roasting of Cereals

  • Sound of talking inside the mouth

  • Sound of bells

  • Sound coming from Flow of water (river, river lets )

  • Weeping of younger children

  • Sound comes when persons running/ jumping etc

  • Sound of clothing when walking

  • Opening of door. metalic boxes

  • Sudden bang of door (by air flow or by opening)

  • Laud Laughing specially by younger ones भाषा-व्याकरण

    • बनि बनि किस्मौ व्यवहार /ब्यौहार /ब्वौवार Words for different Behaviors /Habit/Conducts

    • कतामती:

    • खिगचाट ,हंसी मजाक,

    • खुचर्याट

    • खुबसाट

    • घिघलाट

    • चचराट

    • चबल़ाट

    • जकबक

    • तितड़ात

    • धंगध्याट

    • नचराट /नचर्याट

    • फफराट

    • बबराट

    • रगबग

    • रगर्याट

    • लबराट

    • लबड़ाट

    • सगर -बगर

    • स्क्स्याट /सगस्याट

    • हकदक

    • Haste

    • Laughing loudly , joking etc

    • To argue in deep negatively /unnecessary argument/talking

    • A whisper/a whispering talk

    • The jokes/amusing talks among younger /children which, is not permitted by elders

    • To talk /argue more at low level

    • Restless behavior

    • No control over self

    • Argument in verbal fight

    • Jumping without any aim or jumping/playing which irritates others

    • Showy behavior /restless behavior

    • Showy behavior / boastful behavior

    • Dazzling in rage

    • Perplexed condition due to confusion or due to many works in hand

    • Emotional behavior specially making haste due to high emotion

    • Woman speaking continuously without aim

    • Unnecessary delay

    • Commotion in enthusiasm

    • Fast breath

    • Surprise , Astonished भाषा-व्याकरण

Human Body Parts मनिखौ गात


    • Head

    • Skul

    • Forehead

    • Face

    • Hair

    • Temple

    • Eye

    • Ear

    • Nose

    • Mouth

    • Cheek

    • Chin

    • Adam’s apple

    • Neck

    • Shoulder

    • Armpit

    • Breast

    • Nipple

    • Chest

    • Navel

    • Thorax

    • Abdomen

    • Back

    • Waist

    • Thigh

    • Buttock

    • Hand

    • Leg

    • Knee

    • Elbow

    • Foot

    • Ankle

    • Toe

    • Finger


    • मुंड

    • बरमंड

    • कपाळ

    • मुख

    • बाळ

    • कुल्ली

    • आँख

    • कन्दूड़

    • नाक

    • गिचु .गिच

    • गल्वड़

    • चौंठी

    • चखुली

    • मौण , मौणि

    • कंधा, काँध

    • काख

    • दुदल

    • दुदल औ घुंडी

    • छाती , छत्ती

    • नौला, नौली

    • लद्वड़

    • लद्वड़

    • पीठ

    • कमर

    • रान

    • पूठा

    • हत्थ

    • टंगड़

    • घुण्ड

    • क्वीन

    • खुट

    • फिफन

    • अंगूठा ,

    • अंगुळी


  • सिर

  • खोपड़ी

  • माथा

  • चेहरा

  • केश

  • मंदिर

  • आंख

  • कान

  • नाक

  • मुंह

  • गाल

  • ठोड़ी

  • टेंटुआ

  • गरदन

  • कंधा

  • कांख

  • स्तन

  • चूची

  • छाती

  • नाभि

  • वक्ष

  • पेट

  • वापस

  • कमर

  • जांघ

  • चूतड़

  • हाथ

  • टांग

  • घुटना

  • कोहनी

  • पैर

  • टखने

  • पांव का अंगूठा

  • उंगली

Few Wild Animals बौण s जीव


    • Tiger, Leopard

    • Bear

    • Boar

    • Fox

    • Deer Family

    • Monkey

    • Black Monkey

    • Neel gay

    • Elephant

    • Mouse

    • Rabbit

    • Porcupine

  • बाघ, बाग, बाघणि , गुलदार, ढीराग ,

  • रिक्क , भल्लू

  • सुन्गर

  • स्याळ

  • काखड़ , मिरग, घ्वीड़

  • बांदर

  • गूणी

  • चौंर्या गौडि

  • हाथी

  • लुखंदर

  • खरगोश

  • सौलु

  • टाइगर, तेंदुआ

  • भालू

  • सूअर

  • लोमड़ी

  • मृग परिवार

  • बंदर

  • काला धन

  • नील समलैंगिक

  • हाथी

  • चूहा

  • खरगोश

  • साही

Domestic Animals घर्या जानवर


    • Caw

    • Male Calf

    • Female Calf

    • Bull

    • Ox

    • Female Buffalo

    • Male Buffalo

    • Calf

    • She Goat

    • He Goat

    • Female Goat Kid

    • Male Goat Kid

    • Sheep

    • Horse

    • Mule

    • Donkey

    • Cat

    • Dog


    • गौड़ , गौडि

    • बौड़

    • बाछी

    • बल्द

    • सांड

    • भैंसि , भैंस

    • ब्याला

    • कटडा , कटडि

    • बखरी

    • बुग्ठ्या

    • चिनखी

    • चिनुख

    • ढिबर , ढिबरी

    • घ्वाडा , घोड़ी

    • खचर

    • धा , गधी

    • बिरळ, बिरलि

    • कुकर


  • कांव-कांव

  • नर बछड़ा

  • महिला बछड़ा

  • सांड

  • बैल

  • मादा भैंस

  • भैंसा

  • गाय का बच्चा

  • बकरी

  • वह बकरी

  • मादा बकरी का बच्चा

  • नर बकरी का बच्चा

  • भेड़

  • घोड़ा

  • खच्चर

  • गधा

  • बिल्ली

  • कुत्ता

गढवाळ का जीव जन्तु


    • Cockroach :

    • Bigger cockroach

    • Ant

    • Black Big Ant

    • Bee

    • Cat

    • Centipedes

    • Snail

    • Fly

    • Frog

    • Fish

    • Tadpole /Daukh

    • Mosquitoe

    • Scorpio

    • Snake

    • Lizard

    • Crab

    • Insect

    • Earthworm


    • संगुळ

    • झौडा संगुळ

    • किरम्वळ

    • सिपडी

    • म्वार, चिमलठ / रिंगाळ

    • बिरळ

    • घिरळ

    • गंडेळ

    • माख

    • मिंडख़

    • माछ

    • डॉख़ /Daukh

    • झांझ

    • बिच्छु

    • गुरौ

    • छिपड़

    • गिगुड़

    • कीडु

    • किदलु

.

  • तिलचट्टा:

  • बड़ा कॉकरोच

  • चींटी

  • ब्लैक बिग चींटी

  • मधुमक्खी

  • बिल्ली

  • सेंटीपीड

  • घोंघा

  • उड़ना

  • मेढक

  • तडपोल / दुक्ख

  • मच्छर

  • वृश्चिक

  • साँप

  • छिपकली

  • केकड़ा

  • कीट

  • केंचुआ


    • चेहरे के भाग

    • चेहरा

    • मुँह

    • दाँत

    • कान

    • होठ

    • बाल

    • माथा

    • गाल

    • गला

    • आँख

  • मुख

  • गिच्च

  • दांतुड़ी

  • कन्दूड़

  • उठड़ी

  • ल्वटलि(बहु ल्वटला )

  • कपाल

  • गल्वड़ी(बहु गल्वड़ा )

  • गला : गौला

  • आंखी (बहु आँखा )


    • शरीर के भाग

    • सर

    • कंधा

    • गर्दन

    • हाथ

    • पांव

    • उंगली

    • घुटने

    • जांघ

    • छाती

    • पेट

    • बर्मंड

    • कंधा

    • गर्दन

    • हत्थ

    • खुटा

    • अंगुला

    • घुंडा

    • जंघा

    • छाती

    • लद्वड़