Ku ciszy (11) Hans Urs von Balthasar

Hans Urs von Balthasar (ur. 12 sierpnia 1905 w Lucernie, zm. 26 czerwca 1988 w Bazylei) – teolog szwajcarski, duchowny katolicki, mianowany kardynałem przez Jana Pawła II, sługa Boży Kościoła katolickiego. 

Chrześcijanin, jest członkiem „Ludu Bożego znajdującego się w drodze". Otóż pielgrzymowanie wzięte na serio zakłada całą niewiadomą drogi, którą chrześcijanin — razem ze wszystkimi — idzie po raz pierwszy, jedyny i niepowtarzalny. Człowiek wierzący wie, ku czemu pielgrzymuje, nie wie jednak, w jaki sposób wypadnie mu iść. Jego wiara jest światłem, którym będzie musiał rozświetlać dzień po dniu wszystkie etapy swego zawikłanego, osobistego losu. Wiara to dla chrześcijanina ustawiczny wysiłek zrozumienia życia. 

Hans Urs von Balthasar, Duch chrześcijański, W drodze 2013.

***

(...) Nie wró­cą już cza­sy pu­styn­nych osad daw­nych mni­chów i nie po­win­ny wró­cić. Nie trze­ba wę­dro­wać da­le­ko, by od­na­leźć pu­sty­nię. Zro­zu­mia­ła to du­cho­wa ro­dzi­na Fo­ucaul­da. Zresz­tą „pu­sty­nia ro­śnie” – do­oko­ła nas i w nas sa­mych, mo­że­my po­zo­stać tam, gdzie je­ste­śmy. To, co na­zy­wa­my na­szą kul­tu­rą, ucie­ka na oślep przed wszę­dzie obec­ną bez­sen­sow­no­ścią pust­ką i na­ma­cal­ną śmier­cią a wzbra­nia się przed de­cy­zją śmier­ci, któ­ra jest od­da­niem się temu, co bez­wa­run­ko­we, dla­te­go mówi, że umarł Bóg, w któ­rym by trze­ba umie­rać. Ludz­kość wspól­nie prze­ży­wa to „do­świad­cze­nie” (bro­nie­nia się przed da­niem pierw­szeń­stwa Bogu). Chrze­ści­ja­nom nie wol­no uchy­lać się od nie­go przez za­afe­ro­wa­nie spra­wa­mi Ko­ścio­ła lub tyl­ko stwier­dzić sta­ty­stycz­nie, że ono ist­nie­je, nie wy­cią­ga­jąc żad­nych wnio­sków. Mu­szą ra­czej w tej „czy­st­ce” po­zwo­lić się usta­wić tam, gdzie mogą zre­ali­zo­wać swo­je chrze­ści­jań­stwo: przez da­nie pierw­szeń­stwa Bogu, każ­dy na swój spo­sób. Co nie jest zbu­do­wa­ne na tym fun­da­men­cie, po­zo­sta­je drew­nem, sia­nem i sło­mą. Tak samo wszel­ka re­for­ma we­wnątrz Ko­ścio­ła oraz wszel­kie zwró­ce­nie się chrze­ści­jan do świa­ta. Po­wzię­cie de­cy­zji do­ko­nu­je się w spo­sób naj­skryt­szy: albo za­pew­nia­my so­bie miej­sce w „sys­te­mie” (któ­ry we­dług He­gla obej­mu­je Boga i świat), albo sta­je­my, jako ubo­gi i bez­bron­ny, przy źró­dle, z któ­re­go bez ogra­ni­czeń i bez „sys­te­mu” wy­pły­wa wszyst­ko w spo­sób wol­ny, z mi­ło­ści. Albo uszcze­pia­my się, albo od­prę­ża­my się. Nie od­ry­wa­my się od świa­ta, lecz roz­luź­nia się skrę­po­wa­nie, któ­re on na­rzu­ca. Wszyst­ko, co dzia­ła na­praw­dę sku­tecz­nie, po­cho­dzi z tego źró­dła; ce­chą czło­wie­ka, któ­ry z nie­go czer­pie, jest to, iż nie chce on być tak bar­dzo „ef­fi­cient” – nie ma am­bi­cji ani wo­bec sie­bie, ani wo­bec Ko­ścio­ła, ani wo­bec Boga. Ma na­to­miast od­wa­gę spo­cząć, a na­wet spać w Bogu – jak dzie­ci w Mi­ste­riach Char­les’a Péguy. Wiel­cy wy­słań­cy Boży po­ja­wia­ją się pra­wie za­wsze po dłuż­szym po­by­cie na pu­sty­ni. Fał­szy­we jest mnie­ma­nie, że ten czas będą póź­niej uwa­żać albo za ana­chro­nizm lub za nie­po­ro­zu­mie­nie. Bez Man­re­zy nie by­ło­by Igna­ce­go, bez Sub­ia­co – Be­ne­dyk­ta, bez celi w domu ro­dzin­nym – Ka­ta­rzy­ny. Bez pu­sty­ni za Jor­da­nem nie by­ło­by „gło­su wo­ła­ją­ce­go na pusz­czy”, któ­ry pro­stu­je dro­gę Pań­ską. W jaki spo­sób pu­sty­nia ta zja­wia się w ży­ciu chrze­ści­ja­ni­na, o ile on przed nią nie ucie­ka, nie da się prze­wi­dzieć z góry. Do­brze, gdy się li­czy z tym fak­tem. Może znaj­du­je się ona w cen­trum jego po­wo­ła­nia? Pu­sty­nią i nagą ska­łą może też być wię­zie­nie, obóz kon­cen­tra­cyj­ny, eg­zy­sten­cja w cha­rak­te­rze sa­te­li­ty, pierw­szy krąg pie­kła, od­dział cho­rych na raka. Są to wiel­kie uczel­nie Boga, któ­ry się tu wy­nu­rza jako pra­ska­ła, poza znisz­czo­nym przez lu­dzi kra­jo­bra­zem. Nie brak też ma­łych, nie­pa­te­tycz­nych uczel­ni: sza­ra jed­no­staj­ność eg­zy­sten­cji w biu­rze lub w fa­bry­ce, roz­cza­ro­wa­nie spo­wo­do­wa­ne przez bliź­nie­go, sa­mot­ność w sta­ro­ści, gdy ży­cie zo­sta­ło ogo­ło­co­ne ze wszyst­kie­go tak, że nie­wie­le albo ni­cze­go nie moż­na się spo­dzie­wać, od­wa­ga nie­po­dzi­wia­na przez ni­ko­go na co dzień i co go­dzi­nę. Skąd wziąć siły, je­śli nie z od­da­nia się temu, co nas pod­trzy­mu­je. Zwię­dłe i ga­sną­ce ży­cie nie my­śli o „za­słu­dze” ta­kie­go od­da­nia się, i tak jest do­brze. Za­wsty­dzo­ne, od­czu­wa swą nie­waż­ność, ale w tym upo­ko­rze­niu po­win­no się po­czuć bli­skie ubó­stwu sa­me­go źró­dła, któ­re w swym od­da­niu tak głę­bo­ko się ukry­wa. (...) 

 / Hans Urs von Balthasar, Duch chrześcijański, W drodze 2013.

***

Nie chce­my tu prze­są­dzać ani trwa­nia, ani po­sta­ci ży­cia kon­tem­pla­cyj­ne­go. Mieć czas dla Boga, bez ubocz­nych my­śli o wła­snym po­żyt­ku, i da­wać temu pierw­szeń­stwo w co­dzien­nej pra­cy, moż­na to urze­czy­wist­nić w róż­ny spo­sób – przez wspól­ne go­dzi­ny mo­dlitw, przez be­ne­dyk­tyń­skie ora, któ­re do­ma­ga się jako prze­ciw­wa­gi la­bo­ra oraz klasz­tor­ne­go wspól­ne­go ży­cia; przez wy­zna­czo­ny czas ci­chej ad­o­ra­cji i kon­tem­pla­cji w czyn­nym ży­ciu; przez wspól­no­ty, dla któ­rych akt kon­tem­pla­cji stoi w cen­trum po­wo­ła­nia. Trze­ba wie­le dys­kre­cji, by wie­dzieć, w jaki spo­sób uło­żyć co­dzien­ną pra­cę w świe­cie, aby kon­tem­pla­cja nie ucier­pia­ła, a mo­gła pro­mie­nio­wać na śro­do­wi­sko. Trze­ba ostroż­nie po­słu­gi­wać się mier­ni­ka­mi psy­cho­lo­gicz­ny­mi. Kto świa­do­mie i de­fi­ni­tyw­nie od­dał się jako „ofia­ra ca­ło­pal­na” ab­so­lut­nej mi­ło­ści, nie bę­dzie się póź­niej trosz­czył o za­cho­wa­nie swej ludz­kiej in­te­gral­no­ści przez nie­zbęd­ną „dia­lo­gicz­ną” prze­ciw­wa­gę. Moż­na twier­dzić, jak to kil­ka­krot­nie po­wta­rza­ją do­ku­men­ty ostat­nie­go So­bo­ru, że ży­cie kon­tem­pla­cyj­ne i w ogó­le ży­cie we­dług rad ewan­ge­licz­nych nie za­gra­ża oso­bo­wo­ści, ale do­brze ro­zu­mia­ne oraz prze­ży­wa­ne roz­wi­ja­ją. Tego „roz­wo­ju oso­bo­wo­ści” nie moż­na uwa­żać za mier­nik, we­dług któ­re­go na­le­ża­ło­by oce­niać ukształ­to­wa­nie się ży­cia kon­tem­pla­cyj­ne­go. Pa­lą­cą się świe­cę tra­wi ogień, nie ma więc ona pra­wa wy­ma­gać, by po­zo­sta­ła w ca­ło­ści. Kto by sta­wiał taki wa­ru­nek, da­wał­by po­znać, że nie ro­zu­mie sen­su cen­tral­ne­go aktu kon­tem­pla­cji. Mimo to ta­kie tra­wie­nia ogniem nie mogą ni­g­dy ulec zin­sty­tu­cjo­na­li­zo­wa­niu; re­gu­ły za­kon­ne nie po­win­ny sta­no­wić wy­jąt­ku od tej za­sa­dy, nie wol­no wy­gry­wać mi­ło­ści Boga prze­ciw mi­ło­ści bliź­nie­go, ra­czej prze­ciw­nie -w mi­ło­ści bliź­nie­go trze­ba wi­dzieć miej­sce we­ry­fi­ka­cji i wy­sta­wie­nia na pró­bę mi­ło­ści do Boga, jak to uczy­ni­ły wszyst­kie wiel­kie re­gu­ły w opar­ciu o Sta­ry i o Nowy Te­sta­ment. Ale wła­śnie bez­in­te­re­sow­ność, z któ­rej roz­wi­ja się mi­łość bliź­nie­go, po­win­na w re­gu­le za­ko­nu kon­tem­pla­cyj­ne­go wy­raź­nie pro­wa­dzić do spon­ta­nicz­nej bez­in­te­re­sow­no­ści od­da­nia się Bogu i wy­ni­kać z niej jako z pra­źró­dła. 

 / Hans Urs von Balthasar, Duch chrześcijański, W drodze 2013.