Embedded Files
Metodo zientifikoari jarraituz, zientzialariek esperimentuetan zenbakizko emaitzak lortzen dituzte magnitude desberdinen neurketak egiterakoan. Ondorio zuzenak lortzeko, ezinbestekoa da bildutako datuak egoki aztertzea bi urrats hauei jarraituz:
- Zenbakizko datuak balio-taulen bidez ordenatzea eta sailkatzea
- Tauletako datuak grafikoki adieraztea, aldagaien arteko erlazioa bilatzeko
Zenbakizko datuak errazago ulertzeko, lan zientifikoan taulak erabiltzen dira askotan. Lehendabizi, zutabe edo lerro bakoizeko magnitudea adierazi behar dugu eta ondoren zein unitatetan neurtu den magnitude hori (normalean parentesi artean). Ondoren, datuak idazten dira zifra esanguratsu kopuru egokiarekin, neurtzeko tresnaren zehaztasuna kontutan hartuz.
Datu esperimentalak taulatan antolatu ondoren, grafikoen bidez adierazten dira, magnitudeen edo aldagaien arteko erlazio matematikoa edo funtzioa zein den egiaztatzeko. Fisikan eta Kimikan bi dimentsioako grafikoak erabiltzen dira gehien; grafiko horietan bi magnituderen arteko lotura adierazten da: magnitude bat ardatz horizontal edo abzisa ardatzean adierazten da eta bestea ardatz bertikalean edo koordenatu ardatzean.
TAULAK
TAULAK
Zenbakizko datuak hobeto ulertzeko, lan zientifikoan taulak erabiltzen dira, esperimentual interpretatzeko eta magnitude aldakorrak elkarren artean lotzeko.
Kasu sinpleenetan fenomeno fisiko edo kimiko batean parte hartzen duten bi magnituderen aldaketak aztertzen dira. Magnitude edo aldagai horiek taula batean idatzi eta ondoren lorturiko balio pareak sartuko ditugu. Lehen zutabean (taula horizontala baldin bada) edo lerroan(taula bertikala baldin bada) azterturiko magnitudeen izenak edo ikurrak idatziko ditugu dagozkien unitateak adieraziz (NS normalean).
Batzuetan, fenomeno batzuk ezin izaten dira laborategian sortu eta behaketa bidez jasotzen dira datuak, esaterako, planeten higidura.
ADIERAZPEN GRAFIKOAK
ADIERAZPEN GRAFIKOAK
Tauletan jasotako emaitzak aztertzeko erabiltzen dira grafikoak. Adierazitako bi magnitudeen arteko loturaren berri ematen dute.
Grafiko mota bakoitzari funtzio matematikoa dagokio, parte hartzen duten magnitudeen arteko erlazioa adierazten duena.
Lerro zuzena lortu ezkero, bi magnitudeak zuzenki proportzionalak direla adierazten du grafikoak. Matematikoki, zuzena koordenatuen jatorritik pasatzen denean, honela adierazten da: y = k.x.
Bi magnitudeen arteko zatidura konstantea da beti: y/x = k (zuzenaren malda); zuzenak ardatz horizontalerekiko zenbateko malda duen adierazten du.
Hiperbola aldeberdina lortu ezkero, bi magnitudeak alderantziz proportzionalak direla adierazten du grafikoak. Matematikoki honela adierazten da: y = k/x
Aldagaien biderkadura konstantea da beti: y.x = k.
Grafikoek ez dute zertan zuzenak izan behar. Datu zientifikoak aztertzean, bestelako funtzioak lortzen dira: funtzio afina, funtzio esponentziala...
ADIBIDEA-1
Geldirik egon ondoren, ibiltzen hasi den moto baten abiadura neurtu da, bi segundotik behin, eta datuak ondoko taulan bildu dira. Adierazpen grafikoa egin eta ondorioztatutako ekuazio matematikoa idatzi.
Grafikoa koordenatu jatorritik pasatzen den lerro zuzena da. Beraz, bi aldagaien arteko proportzionaltasuna zuzena da. Lerroaren ekuazio matematikoa: v = k.t
Bi magnitudeen arteko zatidurak konstantearen balioa edo zuzenaren malda emango digu: v/t = k = 2 m/s2 .
Beraz, aldagaien arteko erlazioa adierazten duen ekuazio matematikoa: v = 2 m/s2 . t
ADIBIDEA-2
Jauskari batek oso altu dagoen helikoptero batetik egin du jauzi. Beherakoan, jausgailua zabaldu gabe igarotzen duen segundo bakoitzeko 36 km/h handitzen du bere abiadura. Marraztu jauskariak 1. segundotik 6. segundora arte daraman abiaduraren grafikoa. Ondorioztatu fenomeno hori adierazten duen ekuazioa. Lehenengo datuak taula batean idatzi.
Grafikoa koordenatu jatorritik pasatzen den lerro zuzena da. Beraz, bi aldagaien arteko proportzionaltasuna zuzena da. Lerroaren ekuazio matematikoa: v = k.t
Bi magnitudeen arteko zatidurak konstantearen balioa edo lerro zuzenaren malda emango digu: v/t = k = 10 m/s2 (NS uniteen bidez adierazi ondoren). Beraz, aldagaien arteko erlazioa adierazten duen ekuazio matematikoa: v = 10 m/s2 . t
ADIBIDEA-3
Gure birikak airea dute. Horregatik, urpean ari garenean konprimatu egiten dira. Gertakari hori frogatzeko, litro bat aire duen puxika bat urpean sartu dugu eta puxikaren presioari eta bolumenari buruzko balioak lortu ditugu. Datuak taulan jaso ditugu. Adierazpen grafikoa egin eta ondorioztatutako ekuazio matematikoa idatzi.
Grafikoak hiperbola aldeberdinaren itxura du eta, beraz, bi magnitudeak alderantziz proportzionalak dira. Matematikoki: P.V = k = 1 atm.L
Kasu guztietan P.V biderkadura konstantea da eta 1 atm.L balio du.
ADIBIDEA-4
Malguki baten muturrean masa bat jarri ezkero, malgukiaren luzera handitu egiten da. Beheko irudian ageri den antzeko diseinua erabiliz, taulako datuak lortu ditugu:
Masa aldagai independientea da (aldatuz goazena) eta luzapena mendeko aldagaia da (neurtzen duguna).
Grafikoa egiten dugunean, masaren (m) eta luzapenaren (x) arteko erlazioa lineala dela ikusten da. Beraz,
m = k . x (Hook-en legea)
k= 6,666... g/cm malgukiaren konstante elastikoa delarik
Lotura interesgarriak
Lotura interesgarriak
Google Sites
Report abuse