Beroa eta tenperatura

Beroa

Beroa ezin dugu ikusi. Ikusi dezakegun gauza bakarra bere ondorioak dira.

Beroa gorputzek duten energia forma bat da. Gorputzek osatzen dituzten molekulen higiduraren ondorioa da. Beroa, tenperatura aldatzeko, gorputzak dilatatu eta materiaren egoera aldatzeko gai da.

Energia denez, Joule-tan (J) neurtzen da Sistema Internazionalean. Baina aintzinako jakintsuek uste zuten beroa eta energia kontzeptu desberdinak zirela eta beroa neurtzeko beste unitate bat asmatu zuten: KALORIA (cal). Kaloria eta energia unitateak erlazionaturik daude: 1 cal = 4,16 J.

Kaloria ur gramo bati bere tenperatura Celsius gradu bat igonarazteko eman behar zaion bero da. Beraz, m gramo ur berotzeko eta tenperatura t graduz igotzeko beharko den beroa hauze izango da: Q = m.t.Baina uraren ordez beste edozein material erabiltzen badugu, formula honela geratuko da Q = C.m.t non C konstantea da eta bero espezifikoa esaten zaio.

Bero espezifikoa materia gramo bati tenperatura Celsius gradu bat igotzeko eman behar zaion bero kantitatea da. Bere unitatea hauxe da: cal / (g.ºC).

Tenperatura

Gorputz baten barne-energia edo maila termikoa neurtzen duen magnitudea da tenperatura. Hau da, tenperatura bero-maila edo bero kantitatea neurtzen du.

Tenperatura neurtzeko termometroak erabiltzen dira. Termometro-mota asko dago, baina ezagunena honako hau da: beriazko hodi oso mehe bat, kapilare bat, eta puntu batean zabalpen bat. Zabalpen eta hodiaren parte bat likidoz (merkurioz edo alkoholez) beterik dago.

Termometroa graduatua dago eta graduazio hori egiteko, erreferentzia moduan, bi tenperatura erabiltzen dira, bata goiko puntua deritzona eta beheko puntua bestea. Goiko eta beheko puntuak aukeratzerakoan ez dago mundu guztia ados. Horregatik eskala termometriko desberdinak daude. Ezagunenak:

• CELSIUS ESKALA. Europan gehien erabiltzen dena da. Beheko puntutzat izotzaren urtze-tenperatura hartzen da, zero esaten zaio eta 0ºC batez adierazten da. Goiko puntutzat uraren irakite-tenperatura erabiltzen da eta 100ºC idazten da. Bien artean ehun zati berdinetan banatzen da eta zati bakoitzak gradu zentigradu bat adierazten du, Celsiuz eskala zerotik ehunera luzatzen delarik.
• FAHRENHEIT ESKALA. Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan erabiltzen da. Eskala honetan uraren izotz-tenperatura 32ºF da eta irakiterena 212ºF. Tarte hori 180 zatitan zatitzen da eta zati bakoitzari Fahrenheit gradu (ºF) deritzo. Celsius eta Fahrenheit eskalen artean dagoen erlazioa ondoko formularen bidez adierazten da:

ºC/5 = (ºF - 32)/9

• KELVIN ESKALA. Zientzilarien artean erabiltzen da. Jakintsuek eman daitekeen tenperatura minimoa badagoela egiaztatu dute. Tenperatura hori -273ºC da, zero absolutoa esaten zaio eta 0K idazten da. Kelvin eta Celsius eskalen artean ondoko erlazioa dago:

K = ºC + 273

Calor y temperatura http://www.librosvivos.net/smtc/homeTC.asp?TemaClave=1062