Lotura kimikoak

HASTEKO

Substantzia motak [Substantzia motak DBH3]

Aurkezpena Lotura kimikoak.azalpena from batirfiskim

Atomoak elkarrekin lotzeko (substantzia puruak osatzeko) derrigorrezkoa da atomoen artean erakarpen indarrak egotea. Erakarpen horiei lotura kimiko esaten diegu. Beraz, lotura kimikoa atomoen elkarketa jakin bat da, atomoen arteko erakarpen indarren ondorioa.

NOLA ELKARTZEN DIRA ATOMOAK?

Gas nobleek elkarren artean lotzeko joerarik ez dutenez, gas hauen zortzikotea oso egonkorra dela erabaki daiteke (elementu hauek zortzi elektroi dituzte balentzia geruzan s²p⁶). Gainerako elementuak gas nobleen konfigurazio elektronikoa izateko joera dute, elektroiak, emanez edo partekatuz.

Atomoek kanpo geruzan dituzten elektroiak (balentzia-elektroiak) erabiliko dituzte elkarren artean lotzeko, elektroien transferentzia partzialaren edo osoaren ondorioz, konfigurazio elektroniko egonkorragoa lortuz.

Beraz, atomoek balentzia geruzan gas nobleen zortzikote egitura lortzeko joeraz elkartzen dira, elektroiak hartuz, galduz edo konpartituz.

Lotura mota garrantzitsuenak hauek dira: ionikoa, kobalentea eta metalikoa. Konposatuen propietateak, lotura kimikoaren araberakoak dira. Garrantzi txikiagoa duten beste lotura batzuk honako hauek dira: hidrogeno-zubiak eta Van der Walls-en indarrak.

LOTURA IONIKOA

Metal baten eta ez metal baten arteko lotura da.

Atomo metalikoek elektroiak galtzen dituzte ioi positiboak (katioiak) eratuz. Sodioa, adibidez:

Na - 1e^- --> Na⁺Na (Z=11): 1s² 2s² 2p⁶3s¹Na⁺: 1s² 2s² 2p⁶=[Ne]

Atomo ez-metalikoek elektroiak hartzen dituzte ioi negatiboak (anioiak) eratuz. Kloroa, adibidez:

Cl + 1e^- --> Cl^-Cl (Z=17): 1s² 2s² 2p⁶3s²3p⁵Cl^-: 1s² 2s² 2p⁶3s²3p⁶=[Ar]

Zeinu ezberdina duten kargak elkar erakartzeko joera dutenez, bi ioi horiek (katioi metalikoa eta anioi ez-metalikoa) indar elektrostatiko handiz erakartzen dute elkar. Beraz, elektroiak transferitu egiten dira elkartzen diren atomoen artean, eta katioi metalikoa eta anioi ez-metalikoa elkartu egiten dira lotura ioniko bidez.

Ioi bakoitza kontrako zeinua duten ioiez inguratzen da, sare kristalinoa osatuz. Sodio kloruroaren (NaCl, gatz arrunta) kasuan, adibidez: [NaCl]

Beste adibide batzu: CaF₂ (fluorita), Al₂O₃ (korindoia), TiO₂ (titanio oxidoa), K₂O, BaS, CaH₂, CaSO₄

ANIMAZIOA Lotura ionikoa http://www.hschickor.de/abioch/12nacl.html

IRUDIA lotura ionikoa NaCl

ANIMAZIOA Sodio kloruroa

ANIMAZIOA Sodio kloruroa uretan

Ionizazio erreakzioak erabiltzen dira lotura ioinikoak azaltzeko. Adibidez:

Propietateak:

Ioiek KRISTAL IONIKOAK osatzen dituzte (egitura geometrikoa; barne egitura erabat antolatuta).
Solido gogorrak eta hauskorrak dira giro tenperaturan.
Uretan disolbagarriak dira.
Egoera solidoan ez dira elektrizitatearen eroaleak, baina urtuta edo uretan disolbaturik bai ioiak higi daitezkeelako.
Urtze eta irakite puntu altua dute.
Egonkortasun handia dute.

Hauskorrak dira; indar deformatzailea aplikatzerakoan, desplazamenduak sortzen dira eta zeinu berdineko karga duten ioiak hurbiltzen dira.

Uretan disolbatzean, ur molekulek dipolo elektrikoak sortzen dituztela eta ioiekin elkar-ekintzean sarea apurtu egiten da.

LOTURA KOBALENTEA

Elektroiak konpartitzen dituzten elementu ez-metalikoen atomoen artean ematen den lotura da.

Bi atomok elektroi pare bat edo gehiago konpartitzen edo partekatzen dituztenean ematen da. Partekatutako elektroi pare bakoitza lotura bat da. Beraz, elkartzen diren atomoek elektroi bikoteak elkarbanatzen dituzte. Adibidez: H₂ (g), NH₃ (g) eta CF₄ (g).

Lewis-en diagramak edo adierazpenak erabiltzen dira lotura kobalenteak adierazteko. Bi atomoen ikurrak, balentzia-geruzako elektroiak inguraturik.

Lotura bakuna H₂ (g)

Lotura bikoitza O₂ (g)

Lotura hirukoitza N₂ (g)

Substantzia molekularrak zein kristalak eratzen dituzte.

Substantzia molekularren PROPIETATEAK:

MOLEKULAK osatzen dituzte.
Gasak edo likidoak izan daitezke giro tenperaturan, eta urtze puntu baxuko solidoak.
Ez dira elektrizitatearen eroaleak.
Uretan disolbaezinak dira gehienak.
Solidoak direnak, bigunak eta hauskorrak dira.
Urtze puntu baxuak dituzte.

Adibideak: Cl₂ (g), Br₂ (g), H₂O (l), NH₃ (g), CH₄ (g), NO (g), CO (g)...

Kristalen PROPIETATEAK:

Solido oso gogorrak dira.
Egonkortasun handia dute.
Ez dira elektrizitatearen eroaleak (grafitoa ezik).
Uretan disolbaezinak dira.
Urtze puntu oso altuak dituzte.

Adibideak: C (diamante), C (grafito), SiO₂ (kuartzo).

VIDEO Ionic vs. Covalent Bonding http://www.deciencias.net/proyectos/Tiger/paginas/Dissolving_NaCl-Electrolyte_Probe.html

SIMULATION Sugar and Salt solutions http://phet.colorado.edu/en/simulation/sugar-and-salt-solutions

LOTURA METALIKOA

Metalak propietate bereizgarri batzurengatik nabaritzen dira: fusio eta irakite puntua altuak, beroaren eta elektrizitatearen eroale onak... eta propietate hauek metalek osatzen duten egitura handi, erregular eta trinkoak direla eta agertzen dira.

Gas elektronikoaren ereduaren arabera (elektroi-hodeiaren eredua), metala osatzen duten atomoek zenbait balentzia-elektroi galtzen dituzte, ioi positiboak (katioi metalikoak) eratuz. Ondorioz, sare metalikoa, ioi positiboz osatutako hiru dimentsioko egitura eta atomo bakoitzak galdu dituen balentzia-elektroiez osatutako hodei edo gas elektroniko batez osatuta dago. Hodeia sare osoan zehar higitzen da.

Lotura metalikoaren elektroi-hodeiaren ereduari jarraikiz, metal solidoa sare kristalino bat da, balentzia-elektroien "itsasoan" murgilduta dauden ioi positiboz osatuta.

Elektroiak kristalean zehar barreiatuta daude, hodei bat osatuz. Ioi positiboen eta elektroien arteko erakarpen elektrostatikoa handia da eta horri esker lotura sendoa eratzen da. Beraz, elementu metaliko beraren katioiak, inguruan mugitzen diren elektroiek osaturiko hodeiaren ondorioz elkar loturik mantentzen dira, kristal handiak sortuz. Sare metalikoa adierazteko nahikoa da elementuaren ikurra erabiltzea.

PROPIETATEAK:

KRISTAL METALIKOAK eratzen dituzte.
Solidoak dira giro tenperaturan (Hg ezik). Dentsitate handia dute.
Oso gogorrak dira, lotura oso sendoa delako.
Uretan disolbaezinak dira. Lotura oso sendoa denez, ezin dira banandu disolbatzailearen molekulekin kontaktuan jartzean.
Elektrizitate-eroale onak dira, kanpoko elektroien mugikortasunagatik.
Bero-eroale onak dira. Sareko katioiek energia xurgatzen dute; ondorioz, bibratu egiten dute eta elkar jotzen dute.
Urtze eta irakite tenperatura desberdinak dituzte, metalaren arabera.
Harikorrak eta xaflakorrak dira. Ioi geruzak elkarren gainean higitu arren, sarearen barne-egitura ez da aldatzen. Ez dago norabide bakar batean doan loturarik eta, beraz, deformatzean elektroi askeak aise kokatzen dira berriz ere.
Bigunak (marra daitezke) eta zailak (deformagaitz) dira.
Distira metalikoa dute, argia islatzeko ahalmen handia dutelako. Ez dira gardenak.