निजामती सेवा

• निजामती सेवाको इतिहास राज्यसँगै गाँसिएको छ ।

• Civil service is the corps of professional civil servants employed in public relations, regardless of the result of the election. (in line with the rule: government and parliament leave, administration remains)

• सैनिक, सशस्त्र प्रहरी, प्रहरी पद वा निजामती सेवा वा पद होइन भनी ऐनद्वारा तोकिएको अन्य पद बाहेक नेपाल सरकारका अरू सबै सेवा र पदलाई निजामती सेवा वा पद मानिनेछ । (नेपालको संविधानको धारा २४३ (१)

• निजामती सेवा ऐन, २०४९ को दफ २ र दफा ३ अन्तर्गत गठन भएका निजामती सेवाका पदहरूलाई निजामती सेवा मानिने छ ।

निजामती सेवाको आधारभूत चरित्र

• पद र व्यक्तिबिच सापेक्षिक सम्बन्ध खोजिने योग्यता प्रणालीमा आधारित रहेको,

• नेपालको संविधानको धारा २८५ ले सेवाको कानुनी आधार प्रदान गरेको (सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहमा आ-आफ्नो कार्यसम्पादन गर्न निजामती तथा अन्य सरकारी सेवा रहने),

• वृत्ति योजना, क्षमता विकास र सेवामा समर्पित हुने निश्चित वृत्तिपथ निर्धारण गरिएको,

• खास क्षमता र योग्यता भएकालाई मात्र भर्ना गरिने व्यावसायिक समूह भएको,

• समूह भावनामा आधारित रहेको,

• तर्कसङ्गत, विवेकशील तथा गैरसैनिक चरित्र भएको,

• निश्चित सुविधा र बेतमान भएको,

• राजनीतिक रूपमा मूल्य तटस्थ भएको,

• सरकारको संस्थागत संयन्त्र भएको,

• सार्वजनिक सेवाप्रति समर्पित भएको

निजामती सेवाका मूल्य

• सार्वजनिक जीवनका सात सिद्धान्त (स्वार्थहिनता, सदाचार, वस्तुपरकता, जवाफदेही, पारदर्शिता, इमानदारी, उदाहरणीय) अपनाउने,

• बहुल बिचार, आदर्श र विविधता जस्ता लोकतन्त्रप्रति सम्मान गर्ने,

• सार्वजनिक चाखप्रति संवेदनशील रहने,

निजामती सेवा सञ्चालनको आधार र सिद्धान्त

• कानुनी अस्तित्व र मान्यता

• राजनीतिक निष्पक्षता

• निर्वैयक्तिकता

• सेवाको स्थायित्व

• सेवा सञ्चालन विधिको स्पष्टता

• सेवा सञ्चालनको केन्द्रीय निकाय

• कार्यदक्षताको सिद्धान्त

• व्यावसायिकताको सिद्धान्त

• मर्यादित नागरिक सेवाको सिद्धान्त

निजामती सेवाको भूमिका

• राज्य इच्छा निर्माणमा सरकारलाई सहयोग गर्ने,

• सरकारलाई सल्लाह तथा परामर्श दिने,

• कानून तथा नीतिको कार्यान्वयन गर्ने,

• नीति निर्माणमा व्यावसायिक सहयोग गर्ने,

• सार्वजनिक सेवा प्रवाहमा सेवा प्रदायकको भूमिका निभाउने,

• सरकार र नागरिकको सेतु बन्ने,

• साधन स्रोतको परिचालन गर्ने,

• संस्थागत निरन्तरताको लागि शासकीय भूमिका निभाउने,

• परिवर्तन र विकासलाई सहजीकरण गर्ने,

• राष्ट्र निर्माणलाई सुदृढ बनाउने,

• नियमन गर्ने,

निजामती सेवाको विकासक्रम

• १८२५-१९०४ थर घर प्रणाली

• १९०४-२००७ जहाँनिया प्रणाली

• २००७-२०१७ Guardian of Caste System को स्थानमा योग्यता प्रणाली

• २०१७-२०४७ शासन व्यवस्था अनुकूलको प्रशासन

• २०४७-२०६२ खुला र बहुलवादी समाजबाट प्रभावित

• २०६३ देखि लोकतान्त्रिक मान्यता र बहुलवादी अवधारणामा आधारित समावेशी निजामती सेवा

• कानून निजामती सेवा ऐन तथा नियमावली

• संरचना ५६६३ को हाराहारीमा खर्च केन्द्र भएको

• कार्य सरकारको कार्यमूलक भूमिका निर्वाह गर्ने व्यावसायिक समूह

• जनशक्ति १३८१८८ दरबन्दी रहेको (सङ्घ-४७९३०, प्रदेश-२२७५५, स्थानीय तह-६७५०३)

निजामती सेवाको प्रवृत्ति

• केन्द्रिकृतबाट विकेन्द्रिकृततर्फ उन्मुख भएको,

• एकात्मकबाट सङ्घात्मकतर्फ गएको,

• सेवा उत्पादकबाट नियामक र सहजकर्ता भएको,

• निजी क्षेत्रको उत्कृष्ठ शैलीलाई प्रत्यारोपण गरिएको,

• सहभागितामूलक पद्धतिलाई अवलम्बन गरिएको,

• समावेशी र बहुलवादी चरित्रलाई आत्मसात गरिएको,

• प्रतिस्पर्धी वातावरण निर्माण गरिएको,

• निजामती सेवाको आकार र आयतन घट्दो क्रममा रहेको,

• नागरिक सहभागितालाई जोड दिइएको,

• औपचारिकबाट नतिजामूलक प्रणालीतर्फ उन्मुख भएको,

• एजेन्सीकरणतर्फ उन्मुख भएको,

• सेवा व्यवस्थापनमा विकसित प्रविधिको उपयोग भएको,

कर्मचारी समायोजनको चुनौती

प्रशासनिक सङ्घीयता मार्फत राजनीतिक सङ्घीयता जनतामाझ पुग्दछ ।

• मौजुदा कर्मचारीलाई राज्यका विभिन्न तहमा विनियोजन गर्नु

  • के कति कुन तहमा मिलान गर्ने,

  • प्रदेश र स्थानीय तहको प्रशासकीय नेतृत्व यकिन गर्ने,

  • वृत्ति व्यवस्थापन गर्ने,

• भावी निजामती सेवाको गठन गर्नु

  • सेवा शर्त एवं वृत्ति गतिशीलता

  • विभिन्न तहका कर्मचारीहरूका बिच आवद्धता निर्धारण