Paratuberculose (ziekte van Johne)
Paratuberculose of para-tbc is een besmettelijke infectieziekte, in Engelstalige landen ook wel Ziekte van Johne, genoemd naar één van de eerste onderzoekers van deze ziekte. Para-tbc kan worden vastgesteld door mestonderzoek. Het komt vooral voor bij herkauwers en dan vooral rundvee en geiten. Bij geitenbedrijven is de besmettingsgraad circa 90 %. Voor veehouders verloopt deze besmetting vaak ongemerkt, doordat slechts een beperkt deel van de besmette dieren ziekteverschijnselen vertoont, die bovendien niet erg duidelijk zijn. De ziekte is ongeneeslijk.
Para-tbc openbaart zich zelden vóór de leeftijd van 1 jaar. Meestal zijn de geitjes 2 of 3 jaar oud.
Oorzaak
Para-tbc wordt veroorzaakt door de zuurvaste bacterie Mycobacterium avium subspecies paratuberculosis (MAP). De bacterie nestelt zich in de darmwand en veroorzaakt ongeneeslijke darmontsteking. Deze bacteriën hebben een zeer lange incubatietijd, dit is de tijd tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen. Voor para-tbc varieert deze van anderhalf tot meer dan tien jaar.
De bacterie is omgeven door een stevige waslaag, waardoor deze ook nog eens meer dan één jaar buiten het dier kan overleven, bijvoorbeeld in kuilgras, mest, water en grond. De waslaag beschermt de bacterie niet tegen UV-straling, aanwezig in zonlicht. Zongedroogd hooi, dat relatief vrij is van grote hoeveelheden mest, is niet of in ieder geval minder besmettelijk.
Symptomen
Vanaf een leeftijd van 1 tot 2 jaar kunnen de geïnfecteerde dieren de eerste ziekteverschijnselen vertonen:
- Verlies aan conditie, ondanks goede eetlust.
- Gewichtsverlies, vermageren in hals, schouders, rug en achterhand.
- Ruwe vacht, het wordt dor en grauw, schilferachtige huid.
- Met tussenpozen terugkerende en uiteindelijk aanhoudende waterige diarree, waarbij vaak gasbelletjes zichtbaar zijn.
- Ze hebben bleke slijmvliezen ten gevolge van bloedarmoede.
- Uiteindelijk sterfte door uitputting.
- Opvallend: er treedt geen koorts op.
Vanaf de eerste ziekteverschijnselen tot het sterven varieert van 2 tot 6 maanden.
Het ziekteverloop is slepend en lang onzichtbaar, en daardoor zullen de symptomen pas aan het licht komen bij volwassen dieren. Omdat sommige van de verschijnselen ook bij andere ziekten voorkomen, blijft paratuberculose vaak lang onopgemerkt.
Besmetting
De zieke geit scheidt de bacterie uit vooral in de mest, melk en sperma. Een ongeboren lam wordt al in de baarmoeder geïnfecteerd. De bacterie wordt via het voedsel opgenomen en vermenigvuldigt zich in de darm en darmwand. De geit is het meest gevoelig voor de infectie tot de leeftijd van 7 tot 8 maanden. Besmetting op oudere leeftijd geeft minder risico's.
Behandeling
De zieke is niet te genezen.
Voorkomen
Omwille van het grote infectiegevaar moeten de zieke dieren en de verdachte dieren uit het koppel verwijderd worden.
Lammeren van geïnfecteerde moederdieren zijn ook verdacht.
Het bedrijf dient strikte hygiënische maatregelen te treffen. Voer dient in een ruif gegeven en voer- en drinkbakken dienen hoog geplaatst om bevuiling tegen te gaan. Regelmatig reinigen en ontsmetten van de hokken met desinfectantia als bv fenol, bleekwater. De stallen dienen voorzien van schoon strooisel en veel zonlicht zorgt voor een reinigende werking. Overbevolking van de stallen dient vermeden.
Vaccineren in de eerste levensmaand is mogelijk.
Paratuberculose mogelijk een zoönose
Er bestaat een vaccin tegen paratuberculose.
Wetenschappers zijn er nog niet over uit of paratuberculose van dier op mens kan overgaan. Of paratuberculose een echte zoönose is en bij de mens betrokken is bij het veroorzaken van de ziekte van Crohn is nog allerminst zeker. Wel is het gelet op de hoge besmettingsgraad voor hobbymatige houders aan te bevelen geen geiten over te nemen van bedrijven, tenzij het om gevaccineerde dieren gaat. Niet-gevaccineerde geiten kunnen de gezondheid van de eigen koppel in gevaar brengen.
(14/01/2016)