V. THÀNH PHỐ RIO DE JANEIRO - BRASIL

5.1) Giới thiệu một chút về thành phố “Rio de Janeiro”

Ngày 19/11/2010, sau một giờ bay, máy bay đưa chúng tôi vềphi trường Rio de Janeiro, và sau gần 1 giờ tiếp chuyển từ sân bay chúng tôi về khu trung tâm và được bố trí ngụ ởkhách sạn Pestana Rio Atlantica, một khách sạn giá quá đắt 271USD/đêm nhưng lại thiếu đủ thứ và thua xa khách sạn Four Points ở

Curitiba, mà chúng tôi ở chỉ có 211Real/đêm (chưa tới 150USD) nhưng lại có đủ thứ!

Do chúng tôi đến trước 12 giờ nên chưa có phòng, theo lịch hẹn, chúng tôi từ 11 giờ đã có cuộc làm việc với Secretary of Transport - Sở GTVT ở đây(không hiểu bắt nguồn từ đâu ở đây họ lại có tư “secretary”thay cho từ “Department” theo thông lệ?).

VTHKCC thành phố Rio De Raneiro

Rio de Janeiro chỉ đứng thứ nhì ở Brasil(Thành phố lớn nhất ở đất nước này là Sao Paulo-22 triệu dân , là trung tâm công nghiệp và công việc kinh doanh ở Nam Mỹ, với 6,1 triệu dân(theo ông gđ sở chỉ có 7 triệu?) nằm ở vị trí đông Nam Brazil.Tiếp chúng tôi là vị giám đốc Sở trông dáng vẻ rất quắc thước và có phong thái của lãnh đạo cấp cao; trong lúc tiếp chúng tôi, nhạc nhẹ vẫn cứ “du dương” trong căn phòng thoáng và rộng của ông!cuối buổi ông ấy còn tặng cho đoàn chúng tôi quyển“Transport strategic plan for The Rio olympic and paralympic games” vào năm 2016,một niềm tự hào mà thành phố nàyđã giành được,sau một cuộc chạy đua marathon hào hứng!……

Theo vị này, 50% cưdân thành phố sử dụng xe buýt,10% sử dụng metro và đặc trưng của thành phố này là phát triển Metro trước BRT.Về phương tiện vận tải, một năm ở đây có tới 10,5 triệu chuyến đi bằng phương tiện VTHKCC do Thành phố quản lý; nhưng cũng có đến 1,5 triệu chuyến đi được điều hành bởi các băng nhóm bất hợp pháp và có thể được hỗ trợ bởi một thế lực nào đó từ một nhóm quan chức chính quyền.Về lượng xe buýt có đến 16.000 xe lớn nhỏ và 2,5 triệu xe ôtô con.

“Triết lý” tổ chức giao thông công cộng ở thành phố này là phải làm cho hệ thống giao thông hoạt động có hiệu quả để thu hút người dân tham gia sử dụng VTHKCC và từ bỏ xe cá nhân.Tuy Ông vẫn đề cập đến việc phải tổ chức hạn chế xe cá nhân, thế nhưng khi gđ Phượng trực tiếp hỏi hạn chế bằng cách nào? thì ông nói TP đang dự kiến thế thôi, chứ chưa thực sự áp dụng và ông cho rằng một số biện pháp mà các TP khác đã làm như:ít nơi đậu đổ xe, thu phí cầu đường cao, phạt nặng về đậu đỗ xe không đúng quiđịnh, … và ông tỏ ra thích thú với mô hình ở Thụy Điển hoặc giải pháp của thành phố London ở trời Âu, với “Levingstone’fee” đầy tranh

cãi nhưng cũng đầy hiệu quả!

Ông đặc biệt ca ngợi một chính sách phát triển VTHKCC mà TP ông mới đưa vào áp dụng từ tháng 4/2010, là miễn giảm vé để khuyến khích cư dân ngày càng sử dụng phương tiện công cộngđể đi lại, thông qua việc phát hành thẻ UNICO, mà hiện nay đã có 1,3 triệu lượt người đang sử dụng thẻ(giảm từ 1-1,2 real thuế khi lên xe buýt, chỉ áp dụng cho người dân từngoại thành vào nội thàn, ngoại ô của Rio de Janeiro có tới 20 thành phố vệ tinh), điều mà thị trưởng Madrid-Tây Ban Nha đã đến đây đểhọc tập.

Dự kiến phát triển mạng lưới VTHKCC ở thành phố ông cho đến 2014(là thời điểm Brasil tổ chức World Cup) và 2016 (là thời điểm Rio De Janeiro tổ chức Thế vận hội) phải thêm 14km metro (với chi phí xây dựng khoảng 100 triệu USD/km, về ngân sách đầu tư vẫn theo công thức hỗ trợ từ Liên bang và một ph phần vay WB)và 4 Tuyến BRT.

Hệ thống Metro hiện nay ở Rio vừa kết nối tuyến số 1 và tuyến sồ vào năm 2010, cũng như xây thêm 2 nhà ga mới (vừa xong trong thánh 11/2010 này)

Từ năm 2008, theo kế hoạch đã thực hiện được 114 toa metro và tổ chức thành 19 đoàn tàu, đã nâng cấp hệ thống tín hiệu mới trên tuyến số 2 vàđang nghiên cứu cải thiện tăng cường nguồn cung cấp điện cho hệ thống.

Hiện nay,đã có 550.000 người sử dụng thẻ Nova Estrategiadự kiến sẽ nâng lên 1.1000.000 vào năm 2025; ngoài Metro công ty cũng đang vận hành 2 tuyến xe buýt kết nối, giá vé 2,8 real/lượt; công ty chúng tôi đang thương thảo khuyến khích người dân sử dụng phương thức đi xe buýt kết hợp vớiđi subway sẽ rẻ hơn, tuyến xe buýt họ còn gọi là metro trên cao; 2 tuyến xe buýt này vẫn chuyển 29.000HK/ngày; từ 11/6/2007 những xe buýt thuê này đã sơn lại theo biểu tượng của công ty Metro.

Hiện nay có 10 công ty khác nhau cùng tổ chức phục vụ trên 15 tuyến, 94,7km , 40.000HK/ngày, tích hợp 70.0000HK/ngày; liên tỉnh 4 công ty 5 tuyến -78 km hiện nay đã có 40 km metro nên vẫn phải đầu tư thêm cho BRTcho thếvận hội; hiện tại có 182 toa xe metro vận chuyển 650.000HK/ngày;5-6 xe /đoàn , hiện ở Brasil có 8 thành phố có metro, chỉ riêng Metro Rio đã đạt được 163 triệu HK/năm 2010.

Chiều 19/11/2010, chúng tôi được đưa đi thăm và làm việc với Trung tâm quản lý và điều hành (Centre de controle operational), Chúng tôi được ông giám đốc phụ trách kế hoạch, đã 3 năm điều hành metro, ông cho biết trước đây (1979-1998)thuộc về quốc doanh và bắt đầu từ 1998 đến nay thì lại giao lại cho công ty tưnhân quản lý.

Sáng 20/11/2010, chúng tôi được đi tham quam trung tâm điều hành metro, cũng do vị giám đốc này hướng dẫn.mục tiêu của metro là rút ngắn thời gian đi lại.Trên đường từ sân bay vềthành phố, chúng ta đã đi qua một con đường hầm dài đến 3 km, cũng như ở bang Rio nay họ có con cầu dài đến 13km,nối hai vịnh.Hiện nay họ có 4 tuyến metro tổng cộng dài 40,9km với 23 tàu và 32 ga vận chuyển được 630.000-650.000hK/ngày. Ngoài metro, toàn bộ VTHKCC còn lại đều do tư nhân khai thác vận hành. Metroviaria đấu thầu vận hành từ năm 1998, trong vòng 20 năm và có thể ân hạn 20 năm.

Gì thì gì, chúng ta cần điều tiết 3 vai trò nhà nước, nhà khai thác và người sử dụng.Triết lý quản lý điều hành Metro cũng phải sống từ vé.Chỉ 6-7% là khoản thu khác, còn 94-93% là doanh thu từ vé(giá vé luôn được điều chỉnh theo chỉ số lạm phát).