IV THÀNH PHỐ BOGOTA – COLOMBIA

4.1) Giới thiệu một chút về thành phốBogota,

Bogota có tên chính thức là “Bogota DC (viết tắt của Distrito Capital) tức quận thủ đô hoặc đặc khu thủ đô, cũng được gọi là Santa Fe de Bogota là thành phố lớn nhất và là thủ đô của Colombia; với dân số khỏang 7,8 triệu người (tương đương với dân số TPHCM); ở độ cao 2.640 m so với mặt nước biển, nếu kể cả vùng đô thị dân số lên đến 10 triệu người…

Sân bay quốc tế El Dorado,

El dorado theo tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “dát vàng”,vì thế chỉ cái tên El dorado thôi cũng đã cho ta bao nhiêu điều nhiều hấp dẫn.Từ một thành phố toàn bàng vàng, trong các khu rừng rậm Nam Mỹ mà theo truyền thuyết cho đến nay không biết bao nhiêu đòan thám hiếm đi qua và cũng không biết bao nhiêu người phải bỏ mạng tại rửng sâu Amzon nhưng chỉthấy một chút áng sáng cuối đường hầm!

Hiện nay tên El dorado này đã có mặt ở khắp nơi: là tên một bài thơ nổi tiếng viết từ năm 1849 khi cơn sốt vàng ở Mỹ nổi lên-California Gold rush; El dorado cũng là tên của bài hát do danh ca Elton Jhon trình bày và do ban nhạc Modern Talking phụ họa mà những ai thích nhạc ngoạiđều biết và nghe; El dorado cũng là tên một trò chơi điện tử có tên là “bá chủ thế giới”, nócũng là tên của một bộ phim hoạt hình mang tên: “Con đường đi tới thành phố vàng”; và cuối cùng El dorado chính là tên sân bay mà chúng tôiđang đặt chấn đến lần đầu tiên trong đời và đang bị một chút trục trặc kĩ thuật!sân bay quốc tế El dorado của thủ đô Bogoata-Comlumbia.

Sân bay này đã khởi công xây dựng từ 1955 và được đưa vào sửdụng từ năm 1959, nên đến nay trông đã khá cũ kỹ, tuy vào năm 2006 đã một lần nâng cấp,để nâng công suất phục vụ khách lên đến 16 triệu lượt người/năm.

Đây là sân bay chính của thành phố Bogota, tuy nhìn bề ngoài chúng tôi có đánh giá nó chỉ tương đương, nếu không muốn nói là kém hơn sân bay Tân Sơn Nhất-TPHCM hoặc Nội Bài-Hà Nội nhưng về việc tổ chức dịch vụ phục vụcho hành khách, đặc biệt là việc ưu tiên cho người tàn tật và trẻ em, thì họlàm rất tốt. Ngoài ra,theo số liệu thống kê, đây là sân bay lớn nhất Mỹ La tinh về sản lượng vận chuyển hàng hóa(gần 600.000 tấn hàng hóa vào năm 2007), và xếp thứ tưvề sản lượng hành khách ở Nam Mỹ(12,7 lượt HK/2007).

Kỉ niệm đáng nhớ nhất của chúng tôi ở sân bay này là do thủ tục nhập cảnh Đoàn chúng tôi phải xin ở Malaysia (chỉ được một văn bản chấp thuận thay vì được duyệt ngay trong hộ chiếu) nên khi làm thủ tục nhập cảnh ở đây có chút trục trặc.

Lúc đầu, chúng tôi thấy cách tiếp nhận và giải quyết công việcở đây khá lơ là, làm chúng tôi nghĩ ít nhất phải tốn vài ba giờ ở đây,thế nhưng không ngờ“tiền hung-hậu kiết” mọi chuyện cũng chỉ khoảng 40’ là xong và ở lượt cá nhân tôi, là người còn lại cuối cùng, đến 5-6 người cảnh sát nhập cảnh của Colombia chuyền tay nhau xem hộ chiếu Việt Nam nó như thế nào!Chắc là ít có dân Việt Nam ta du lịch đến đây?

Trên đường từ sân bay về khách sạn, cảm nhận đầu tiên của chúng tôi là khá thất vọng vì trên con đường dẫn về khách sạn xe lại đi qua một số vùng hẻo lánh, mặc dầu đã nghe Mr. André cho biết địa điểm mà chúng tôi trú ngụ như ở Quận1-TPHCM, nhưng khi đến nơi thì chúng tôi thấy khá an lòng!

Và khi đã đến nơi qua quan sát một vòng phố thị, cảnh quang chung ở thành phố thủ đô này là đường nhỏ-hè lớn và nhà cao cữa rộng, trông thật bề thế! Phương tiện taxi ở đây duy chỉmột màu vàng, xe buýt thì đủ các chủng loại, màu sắc và kích cỡ lớn nhỏ khác nhau! có một số xe buýt đưa ống khói lên cao …

Riêng đường dành riêng cho xe đạp, ở thành phố này rất nhiều, sau khi tìm hiểu, họ có đến 122 km đường thiết kế dành riêng cho đối tượng rất thân thiện với môi trường này và hiện nay họ đang được xếp vào 1/5 thành phố đứngđầu cả thế giới về lãnh vực này (Các thành phố khác cũng dành cho xe đạp nhiều ưu tiên là Curitiba-Brasil, Stochkhom-Thụy Điển và Toronto-Canada…)

4.2 VTHKCC thành phố Bogota

Công ty Transmilenio,

Ngày đầu tiên chúng tôi làm việc với đại diện WB tại Bogota và công ty Transmilenio.Theo báo cáo của các đơn vị này, mạng lưới BRT hiện nayđã được JICA-Nhật nghiên cứu từ năm 1996, đến năm 1999 Transmilenio đã có 40 km BRT.Hiện nay, mạng lưới BRT đã được 82 km/115 km và mỗi ngày đã vận chuyển được 1,7 triệu HK/ngày.

Sau gần chục năm hoạt động, họ đã phân tích, đánh giá và rút ra được 6 bài học kinh nghiệm từ tổ chức và hoạt động BRT ở đây:

-Phải biết tận dụng khai thác giá trị gia tăng của quĩ đất dọc theo hệ thống giao thông BRT mà chúng ta xây dựng (hiện nay ở Bogota cũng chưa tận dụng đât chung quanh các ga một cách tốt nhất).

-Phải có kế hoạch phối hợp với thành phần kinh tế tư nhân theo nguyên tắc: Cơ sở hạ tầng do nhà nước xây dựng, phần khai thác giao cho tưnhân.

-Phải tích hợp được hệ thống Transmilenio với hệ thống xe buýt truyền thống (Transmilenio chỉ chiếm 25%, còn 75% thuộc bus truyền thống-còn vô cùng hỗn độn).

-Do không có chính sách bù lỗ, giá vé cao, DN phá hủy xe buýt nên phương tiện giao thông cá nhân ngày càng tăng cao.

-Chỉ xét về mặt phát triển các dự án giao thông (họ cho rằng thật xứng đáng cho điểm A) nhưng xét về mặt cảnh quang đô thị (thì chỉ đáng cho điểm D), điều đó cũng có nghĩa là thiếu đi sự kết hợp qui hoạch giao thông với qui hoạch đô thị.

Hôm sau, chúng tôi đượcđi tham quan 1 trong 7 công ty khai thác BRT-Group Express.Tiếp chúng tôi, họcho xem một đoạn video clip 10 năm trước khi có BRT, xe buýt hoạt động tự do, muốn dừng đỗ đâu cũng được; nên ngày nay họ hãnh diện về sự hiên diện của Transmilenio là đã góp phần cải thiện rất lớn trong việc tổ chức phục vụ sự đi lại của cư dân thành phố; đồng thời chính sách vé đồng hạng là tạo điều kiện thuận lợi cho người nghèo sử dụng phương tiện cộng cộng để đi lại.

Hiên nay, họ tự hàođã cung cấp một dịch vụ cao cấp, đạt tiêu chuẩn ISO 18.100, kiểm soát và điều hành hệ thống bằng phần mềm…Họ có những chính sách mang lại lợi ích cho nhân viên họ bằng việc cho vay lãi suất thấp, con cái họ được công ty đào tạo tốt, chảkhác gì chế độ làm việc suốt đời mà các công ty Nhật Bản ở phương Đông đã từng áp dụng thành công và được thế giới ngưỡng mộ!

Hệ thống xe buýt được phân biệt bằng những màu sắc rất rõ ràng và tiện dụng cho hành khách đi lại: những chiếc xe buýt mang màu xanh trên đường phố chính hệ thống xe buýt gom (feeder route)cho các tuyến trục với xe buýt màu đỏ thẫm (trunk route-BRT).

Lương lái xe khá cao, khoảng 500 USD/tháng, tức khoảng 10 triệu VND.Ở trung tâm sửa chữa mà chúng tôi có dịp ghé thăm, công ty này đã có một chương trình kêu gọi đội ngũ lái xe của mình phấn đấu giữ chất lượng phục vụkhách mà công ty đã công bố với khách hành cũng như đăng ký khi dự thầu, bằng cách “lăn vây tay” của các lái xe, một việc làm đầy ý nghĩa mặc dầu xem qua có vẻ mang nặng tính hình thức của nó! và khá ấn tượng là ở DN này, có đến 100 lái xe nữ chạy xe buýt! Chính sách của công ty giúp đỡ lái xe là cho vay lãi suất thấp.Ở đây họ cũng không cho quảng cáo bên ngoài ngoài thân xe do màu sắc HK đã quen thuộc, thế nhưng khoản quảng cáo ở nhà ga,họ cũng thu được đến 6 triệu USD/năm.

Ngày17/11/2010,chúng tôi được tiếp xúc với Secretary de Movilidad, tức là Sở GTVT ở thanh phố này.Sở GTVT quản lý 4 cơ quan trực thuộc là: Transmilenio, hệ thống xe buýt truyền thống, hệ thống cầu đường và viện nghiên cứu giao thông.

Ngòai ra, đây cũng là cơ quan hạ tầng đường bộ, an toàn giao thông đường bộ, tuần tra (50% do Sở làm và 50% phối hợp với CSGT), cấp cả giấy phép lái xe và chuyển nhượng phương tiện.

Sở GTVT đang tổ chức 4 dự án lớn:

-Tổ chức lại VTHKCC,

Bằng cách chia thành phố ra 13 khu vực và sẽ ký hợp đồng nhượng quyền khai thác theo 4 nguyên tắc tích hợp: (1)kiểu loại xe phù hợp với qui định thống nhất của thành phố,(2) sửdụng vé thông minh, (3)liên thông giửa BRT và Bus, (4) xe đậu đỗ không tùy tiện như trước nữa mà phải theo qui định…

Mục tiêu của dự án này là giảm thiểu tai nạn giao thông, đảm bảo giao thông linh hoạt(giảm thiểu sự tự do của xe buýt truyền thống) và giảm thiểu giao thông cá nhân-giảm thiểu cả xe ôm, nâng cao tốc độ giao thông và giảm thiểu tắt nghẽn giao thông,tạo ra một môi trường thân thiện…

- Tổ chức hệ thống giao thông thông minh,

Đây là việc nhằm giúp thành phố Bogota sánh vai cùng với những thành phố khác trên thế giới như lắp đặt trên đường phố những thiết bị hiện đại,đảm bảo hệ thống tín hiệu giao thôn, điều hòa giao thông theo lượng xe có thực tế ở các giao lộ(điều mà TPHCM ta cách đây không lâuđã có tham vọng thữ nghiệm nhưng chưa thành công!); lắp đặt camera kiểm soát giao thông trên đường,xây dựng trung tâm điều khiển giao thôngthành phố, kiểm soát lượng khí thải,chuyển đổi hệ thống“đèn halogen”sang hệ thống “đèn led”,tổ chức hệ thống giao thông nhằm giúp người điếc,khiếm thị qua đường…

-Tổ chức đường cao tốcđô thị

Nâng cấp giao thông công cộng, nâng cấp hạ tầng, tiến tới thu phí giao thông, hạn chế phương tiện giao thông cá nhân.

Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ việc tổ chức và quản lý hệ thống VTHKCC ở Bogota:

- Sau khi phát triển cực thịnh xe bus,việc tổ chức phương thức vận tải khối lượng lớn BRT là phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của các thành phố đô thị.

- Nhờ có quy hoạch tốt nên thành phố này đã dành quĩ đất khá đầy đủ cho việc tổ chức BRT,tạo tiền đềcho việc phát triển Metro trên các hành lang này về sau.

- Phương thức BRT ở đây, không có cơchế chính sách trợ giá từ nhà nước, nên giá vé tương đối cao và hiện nay họcũng đang đối mặt với việc làm gì để hạn chế việc phát triển phương tiện cá nhân nói chung và xe hai bánh nói riêng?

- Hạn chế phương tiện cá nhân lưu thông bằng cách quy định “số cuối biển sốxe” hoạt động 2 ngày/tuần (Theo nhóm số đuôi bị cấm: 9-0-1-2, 3-4-5-6, 7-8-9-0,1-2-3-4,5-6-7-8 ), giúp họ cải thiện được tình hình kẹt xe ở thành phố này.

-Bên cạnh việc phát triển VTHKCC, Bogotađã không quên ưu tiên cho một phương tiện khác rất thân thiện với môi trường là xe đạp;đến nay họ đã có đến 122 km đường dành riêng cho xe đạp và là 1/5 thành phố đứng đầu thế giới về lĩnh vực này!và họ đã hưởng ứng “Ngày chúa nhật không ô tô vỉ sức khỏe cộng đồng”mà tổ chức WHO đã phát động từ mấy năm qua,một đóng góp rất ư là đáng trân trọng!(Theo tổ Chức WHO đến năm 2030 cứ 10 người dân thì có đến 6 người sống ởthành thị vào năm 2030 và con số này sẽ lên 7 vào năm 2050).

- Điểm hạn chế của họ là, tuy đã có cơ quan Transleminio nhưng họ chưa tổ chức và điều hành toàn bộ hệ thống giao thông công cộng của họ một cách thống nhất như một cơ quan PTA?