Begrafenis en opstanding

tegenstrijdigheden of niet?

Ons geloof hangt af volgens Paulus in 1Kor 15:1-11 met de opstanding. Als Jezus niet is opgestaan, dan zijn wij de meest betreurigwaardigste mensen die er zijn. Christenen worden afgerekend op de (schijnbare tegenstrijdigheden) m.b.t. de opstanding. Willen wij ons geloof serieus nemen, dan moeten wij de claims die er tegen zijn ook serieus nemen. Kunnen wij reconstrueren wat er precies gebeurd is m.b.t. de begrafenis en de opstanding.

Welke factoren spelen een rol van betekenis?

1. Het verslag

De vraag die wij als eerste kunnen stellen is: Hoe is het verslag tot stand gekomen? Wat bedoel ik daarmee. Het vakgebied van een rechercheur van de politie is vragen stellen en door te vragen in bepaalde situaties, om wat de belevenis, wat voor de ander helder is, voor de rechter ook helder te krijgen, zodat hij een gedetailleerd verslag kan krijgen van een bepaalde situatie. Is het zo, dat de vrouwen in een aparte kamer zijn neergezet, door een professional, om een bepaalde situatie helder te krijgen om het zo op papier te zetten zodat het verhaal in een chronologische volgorde verteld wordt? Ik denk het niet. Alleen van Lukas, zouden wij dat kunnen denken (zie de proloog).

Aangezien velen ter hand genomen hebben een verslag op te stellen van de dingen die onder ons volkomen zekerheid hebben, 2 zoals zij die van het begin af ooggetuigen en dienaren van het Woord zijn geweest, aan ons overgeleverd hebben, 3 heeft het ook mij goedgedacht, na alles van voren af aan nauwkeurig onderzocht te hebben, het geordend voor u te beschrijven, hooggeachte Theofilus,4 opdat u de zekerheid kent van de dingen waarin u onderwezen bent.

Hoe zit dit nu precies? Laten wij eens beginnen met Joh 20:1-2

En op de eerste dag van de week ging Maria Magdalena vroeg, toen het nog donker was, naar het graf, en zij zag dat de steen van het graf afgenomen was.

2 Daarom snelde zij terug en ging naar Simon Petrus en naar de andere discipel, die Jezus liefhad, en zei tegen hen: Ze hebben de Heere uit het graf weggenomen, en wij weten niet waar zij Hem neergelegd hebben.

Kunnen wij hier vanuit gaan dat Maria Magdalena alleen was? Omdat zij als enige wordt genoemd? Of wordt zij genoemd, omdat zij de hoofdrol heeft in de verzen 11 t/m 18.

Wanneer Markus het niet over twee engelen in het graf spreekt (zoals bij Lukas 24:4), maar over 1 (Mark 16:5), zou het zomaar kunnen zijn dat hij het verslag weergeeft van een vrouw die alleen maar oog heeft gehad voor degene die het woord voerde, en buiten beschouwing laat dat er nog een engel is.

Elke rechter zal dit niet als een valse verklaring zien, maar het getuigt van een werkelijke gebeurtenis.

Wij kunnen de vraag stellen, wie heeft aan wie welk verhaal verteld. Of te wel, welke vrouw is door welke evangelist gehoord.

Een ander argument is ook nog eens, elke evangelist heeft een eigen doel met de vertelling. Hij selecteert zelf en bepaald zelf welke details belangrijk zijn en welke juist benadrukt moet worden.

2. Vrouwen en het lege graf

Wat wij weten is dat Maria Magdalena, Maria van Jakobus, Johanna en nog andere vrouwen (waaronder Salome)in de vroege morgen naar het graf gaat. Mat 28:1 dat zij vertrokken bij het aanbreken van de dag, en bij zonsopgang komen zij in het hof aan (Mark 16:2). Zij wisten dat het graf afgesloten was met een steen ervoor, en hun zorg was dan ook, hoe wordt de steen weg gerold. (Zij wisten niet dat het graf verzegeld was). Markus schrijft verder: dat toen zij bij het graf aankwamen de steen was weg gerold..

Wat er daarna gebeurd lijken de evangelisten compleet andere verhalen te hebben.

1. Zien de vrouwen direct op de weggerolde steen een engel zitten (vlgns Matth), of pas na de afdaling in het graf (Mark). Of is het zo dat zij Jezus niet kunnen vinden, verschrikt zijn en dan 2 mannen bij het gewaad van Jezus zien (Luk)

2. Is er nu 1 engel (Matth/Mark) of twee (Luk).

3. Waar bevindt zich de engel en hoe? Zittend op een steen (Matth)

of rechts (Mark). Of staand bij de vrouwen (Luk)

Belangrijk is wat vindt elke evangelist belangrijk in hun vertelling. Als voorbeeld kunnen wij Lukas nemen, het verhaal van de Emmaüsgangers in Lukas 24.

21 Maar al met al is het vandaag de derde dag sinds deze dingen gebeurd zijn.22 Maar ook hebben sommige vrouwen uit ons midden, die vroeg in de morgen bij het graf geweest zijn, ons versteld doen staan.23 En toen zij Zijn lichaam niet vonden, kwamen ze zeggen dat ze zelfs een verschijning van engelen gezien hadden, die zeiden dat Hij leeft.

Wat schrijft Lukas op als patroon:

· Het aankomen bij het graf

· Binnen gaan van het graf

· Zoeken van Jezus lichaam

· Verschijning van engelen

Wanneer wij alle verschillende verhalen v/d evangelisten nagaan, kunnen wij dit patroon herkennen.

3. Mattheus

Mattheus: 28:2-7 Mattheus geeft geen chronologische weergave in tijd. Wanneer wij oppervlakkig lezen dan lijkt het erop dat de vrouwen bij een verzegeld graf aankwamen. En dat de engelen hier tegelijkertijd tegen de vrouwen spraken. Maar ik wil wijzen op vs 8: NBG schrijft: Zij gingen terstond weg vanaf het graf. De Sv schrijft: en haastig uitgaande van het graf.

Het verschil ligt hier in twee woorden: nl NBG heeft manuscripten gebruikt met het woord apelthousai, wat betekent weggaand. De Sv heeft het woord exelthousai gebruikt, wat betekent uitgaand. Dat betekent in dit geval dat de vrouwen in het graf waren.

Wanneer wij deze lezing aanhouden, dan blijkt dus dat de vrouwen in het graf waren geweest, om het lichaam te zoeken. Is het zo dat het heel veel uit maakt, de NBG in dit geval of Sv? Nee, want de NBG en Sv gebruiken het Griekse woord mnèmeion. Dit betekent woord zelf betekent het graf zelf. Anders dan het woord mnema, wat grafplaats inhoud. Mnèmenom betekent meer grafkamer (Zie Matth 27:60).

Een ander woord dat wordt gebruikt is tafos. Dit woord, wordt gebruikt als graf zelf. Matth 28:1

Laat na de sabbat, toen het licht begon te worden op de eerste dag van de week, kwamen Maria Magdalena en de andere Maria om naar het graf (tafos) te kijken.

In dit geval is de Sv duidelijker dan de NBG, hoewel ook vanuit de NBG deze conclusie getrokken mag worden. Dus ook hier zijn de vrouwen bij het graf aangekomen, zijn zij binnen gegaan, het lichaam niet gevonden, en werden zij aangesproken door een engel. Vervolgens zijn zij uit de grafkamer gegaan.

4. Markus

Markus 16:5 En toen zij het graf ingegaan waren, zagen zij aan de rechter zijde een jongeman zitten, gekleed in een wit, lang gewaad, en zij waren ontdaan. Maar hij zei tegen hen: Wees niet ontdaan. U zoekt Jezus de Nazarener, de Gekruisigde…….

Hier kunnen wij lezen dat de vrouwen daadwerkelijk het graf zijn ingegaan en kunnen wij lezen dat de vrouwen het lichaam van Jezus zoeken (zie vs 6). De engel die in Markus beschreven is, kan dezelfde zijn als beschreven in Matth. 28. Hier wordt alleen een nadere plaats bepaald.

5. Lukas

Lukas geeft meer details, dit heeft te maken ook met de proloog en het doel waarom hij dit evangelie geschreven heeft. (zie de proloog). Lukas heeft nauwkeurig onderzoek gedaan. Hij behoorde niet tot de 12, en waarschijnlijk ook niet tot de 72 volgelingen. Hij kan niet putten uit zijn eigen herinneringen. En als arts is hij gewend om zaken goed te onderzoeken.

In Lukas 24:2, geeft Lukas duidelijk aan dat de vrouwen bij het graf aankwamen en beschrijft wat de vrouwen zagen. Een open graf. Hij meldt duidelijk dat de vrouwen het graf binnen gaan om het lichaam te zoeken. Opvallend is dat Lukas spreekt over 2 mannen in blinkende gewaden (vs 4). Zij zaten niet, maar zij stonden. Staan en zitten hoeven niet in tegenspraak te zijn.. Want, natuurlijk is het mogelijk dat de zittende engel is gaan staan en niet is blijven zitten.

Ook hier kan het Grieks duidelijkheid geven: De HSV: En het gebeurde toen ze daarover in twijfel waren, zie, twee mannen stonden bij hen in blinkende gewaden.

In het Grieks staat dit: zie, twee mannen ep-estasan bij hen in blinkende gewaden. Het grondwoord ep-histemi betekent opstaan. En de aorist wat hier gebruikt is ep-estasan, betekent zij zijn gaan staan bij.

Dus is het niet vreemd dat de engel zat is gaan opstaan en zich bij de vrouwen vervoegde.

Opvallend is dat hier dus gesproken wordt over twee engelen. Toch ook hier een noot. De andere evangelisten zeggen niet expliciet dat er maar 1 engel is en niet meer. Zij concentreren zich op de sprekende persoon. Een andere verklaring is ook, er zijn meerdere personen, ongeveer 6 tot 7 vrouwen. Deze overweldigende (en griezelige) ervaring kan ook voor verwarring zorgen. Lukas 24:5 zegt namelijk dat de vrouwen bevreesd waren met hun gezichten naar beneden. De mogelijkheid is dus dat sommige misschien een engel hebben waargenomen. Dit zijn allemaal plausibele redenen waarom hier een verschil is. En opvallend is dat wanneer wij alles gezamenlijk lezen, dit verschil niet zo heel groot is.

6. Gevlucht

Markus 16:8 En zij gingen haastig naar buiten en vluchtten bij het graf vandaan, want beving en ontsteltenis had hen aangegrepen; en zij zeiden tegen niemand iets, want zij waren bevreesd.

Het tegen niemand vertellen, was door de straten heen schreeuwen, dat Jezus is opgestaan. Want ook zij waren bang voor de Joden (zie bv Joh 20:19 waar de deuren gesloten waren uit vrees voor de Joden). Het zegt niets over het niet vertellen tegen de 11 apostelen.

Mattheus 28:8 En zij gingen haastig van het graf weg, met vrees en grote blijdschap, en zij snelden weg om het Zijn discipelen te berichten.

Dit vers lijkt anders, maar ook hier is het schijn. Wat wij zien is het woordje vrees. Wat ontzag en schrik betekent. Makus zegt beving en ontsteltenis.

Het woordje dat bij ons met ontsteltenis is vertaald, heeft het Griekse woordje ekstasis. Wat betekent buiten zich zelf raken, en zinsverbijstering. In Markus 5:42 wordt het gebruikt om de emotie weer te geven van de mensen die bij de opstanding van het dochtertje van Jairus waren. Het woordje beving: Wil zeggen trillen.. Ook dit is een normale reactie. Want, hoe koel zouden wij reageren.. Zouden wij niet trillen van opwinding.. van ontzag.

Het woordje vluchten, en wegrennen in Matth 28:8 zijn ook synoniem. Vrees, blijdschap kunnen dus samen. Mattheus en Lukas geven aan dat zij direkt naar de overige 11 apostelen gaan.

7. Johannes

Als laatste wil ik kort ingaan op Johannes. Want daar lijkt het toch iets ingewikkelder. Als korte achtergrond, Johannes zijn evangelie is als laatste geschreven. Dit evangelie dateert van ongeveer 90 na Christus, dus ver na de andere evangeliën. Johannes zijn doel was niet om een zelfde soort evangelie te schrijven als die er al was, maar: het doel is als volgt omschreven: opdat u gelooft dat Jezus de Christus is, de Zoon van God, en opdat u, door te geloven, het leven zult hebben in Zijn Naam.(Joh 20:31). Een evangelie, tegen de bepaalde leerlingen die toen opkwamen.

Joh 19:1 En op de eerste dag van de week ging Maria Magdalena vroeg, toen het nog donker was, naar het graf, en zij zag dat de steen van het graf afgenomen was. 2 Daarom snelde zij terug en ging naar Simon Petrus en naar de andere discipel, die Jezus liefhad, en zei tegen hen: Ze hebben de Heere uit het graf weggenomen, en wij weten niet waar zij Hem neergelegd hebben.

Daar waar de overige evangeliën redelijk oppervlakkig waren.. geeft Johannes iets meer detail. Het lijkt hier, dat Maria Magdalena alleen was, echter uit het vers gedeelte wij weten niet waar zij Hem neergelegd hebben. Blijkt dat zij met meerdere is geweest. Opvallend is ook de gemoedstoestand van Maria, welke eigenlijk te vergelijken is met Thomas. De woorden van de engelen waren schijnbaar voor haar niet voldoende. Johannes geeft alleen de conclusies weer. En opvallend is dat hij hier zijn eigen herinnering laat spreken. (De discipel die Jezus lief had, wijst op Johannes zelf). Zeer waarschijnlijk zijn zij eerst bij Petrus en Johannes geweest. Hier moeten zij een onsamenhangend verhaal hebben verteld. In ieder geval niet eenduidig. Met de focus in Johannes op de beleving van Maria Magdalena . Waar het verhaal van Maria Magdalena als meest waarschijnlijke verhaal klinkt.

In Lucas 24:11 wordt het afgedaan als vrouwelijke kletspraat. En Petrus en Johannes gaan kijken (vlgns Lukas 24:12 en Johannes 19:3. Wij kunnen in vers 6 lezen dat alleen Petrus de plaats binnen ging waar lichaam van Jezus moest hebben gelegen. En hij trof alleen de windsels aan. Beide discipelen gingen terug naar huis en geloofde dat het lichaam weg gehaald was. Maria Magdalena bleef alleen achter in het graf om te treuren. Daar ontmoette zij weer twee engelen.. En nog steeds is zij in de veronderstelling dat Jezus niet is opgestaan, maar weg geroofd is. Om vervolgens in vers 14 en 16 een ontmoeting te krijgen met Jezus zelf. Hier kunnen wij Maria Magdalena vergelijken met Thomas. Daar waar de getuigenverklaringen voor Maria Magdalena niet genoeg was. En de getuigenverklaring van de discipelen niet genoeg voor Thomas. Kregen beiden een liefdevolle bemoediging… met als doel: Zalig zij die geloven zonder gezien te hebben. Dit is met het oog op ons. Wij kunnen ons identificeren en laten bemoedigen door Maria Magdalena en Thomas. Opdat wij zullen weten dat Jezus de Christus is en dat wij leven hebben in Zijn Naam.

Conclusie:

Hoewel het lastig te reconstrueren is, vallen de tegenstrijdigheden mee. Het doel van de evangeliën is nooit geweest een gelijk gestemd verhaal te vertellen als eenduidige getuige verklaring.. Elk Evangelie legt zijn eigen nadruk op het verhaal, om zijn doel waarom hij het evangelie schrijft te bekrachtigen. Voor de eerste lezers was het ook niet interessant. Toch komt de Bijbel ons wel tegemoet. Dat de verhalen in eerste instantie niet overeenkomen, lijken te komen geeft juist de betrouwbaarheid van de Bijbel weer. En toch is er bij nader inzien een mooie lijn.. zodat wij met vertrouwen kunnen zeggen: Dit is waarlijk het Woord van God.

Bronnen: Dr J van Bruggen hoogleraar te kampen. Christus op aarde, zijn levens beschrijving door leerlingen en tijdgenoten. (in commentaar op het Nieuwe Testament, afdeling Evangeliën, pag 42-46)

Drs. van de Brink Studiebijbel online versie commentaren Mattheus, Markus, Lukas en Johannes

-------------------------------------------------------------------Woordstudie Nieuw Testament

Harting Grieks-Nederlands lexicon.