de proloog van Job

De proloog van Job

Vandaag wil ik gaan nadenken over het boek Job. En niet over het gehele boek, maar over de proloog van het boek Job.

Om het boek Job en de boodschap goed te begrijpen, moeten wij beseffen wat dit boek is en wat voor literatuur dit is. Ik wil niet te lang hierop in gaan, maar het boek Job is een dichtwerk en een verhalende proza. Het feit dat het een dichtwerk is en proza is zegt niets over het waarheidsgehalte van dit boek. Sommige lezen dit boek compleet letterlijk.. en gaan voorbij aan de proza en dichtkunst vanuit het Bijbels Hebreeuws. Sommige lezen dit boek als puur fictief, want hoe kunnen wij immers weten hoe het in de hemel toeging met satan… Andere en ik ben een voorstander hiervan, denken dat het een waargebeurd verhaal is, maar in proza omgezet, met de bijbehorende stijlfiguren.

Opmerkelijk is dat wanneer wij Job lezen, Job geen Israëliet is. De schrijver geeft de hoofdpersoon Job een plaats. Hij woont in het land Uz en is een rijke herenboer. Men denkt dat het land waar de schrijver over schrijft ongeveer 100 tot 150 km ten noordoosten van het meer van Galilea ligt.

Job is een Godvrezend man en zijn integriteit is alles voor hem. In dit boek zegt Job het niet alleen met woorden, hij laat het ook zien, door het in praktijk te brengen. In 1:5 bijv. kunnen wij lezen dat hij offers brengt voor zijn zonen, want zij zouden wel eens gezondigd kunnen hebben.

Jobs leven lijkt perfect te zijn.. maar wat hij niet weet is wat er in de hemel afspeelt.

6 Het gebeurde op een dag, dat de zonen van God kwamen om hun opwachting te maken bij de HEERE, dat ook de satan in hun midden kwam.7 Toen zei de HEERE tegen de satan: Waar komt u vandaan? En de satan antwoordde de HEERE en zei: Van het rondtrekken over de aarde en van het rondwandelen erover.8 De HEERE zei tegen de satan: Hebt u ook acht geslagen op Mijn dienaar Job? Want er is niemand op de aarde zoals hij, een vroom en oprecht man, hij is godvrezend en keert zich af van het kwaad.

Deze tekst, spreekt over dat God zijn engelen bij een riep, voor een ‘meeting’. Maar onder deze engelen was ook een ongenodigde gast. ‘De Satan’. Dat hij niet was uitgenodigd, kunnen wij lezen door het woordje kwam. In vers 7 vraagt God, aan Satan..waar kom jij vandaan. God bedoeld niet mee te zeggen dat Hij niet weet wat Satan doet, maar hij roept Satan ter verantwoording.

Satans antwoord is opmerkelijk nl., hij houdt het heel algemeen. Vrij vertaald, ik heb alleen over de aarde gewandeld. Dit is opmerkelijk, want met dit antwoord, zegt hij tegen God. Wat ik doe, en waar ik ben, gaat Jouw totaal niets aan. De reden dat Satan dit zo zegt, heeft een doel. Satan heeft een doel om te verschijnen voor Gods troon. Het was niet door God gepland, dat Satan ook zou komen. Satan verscheen gewoon. Dit is belangrijk om te begrijpen.. want, het lijden van Job, was niet een onderdeel van het kosmische plan van God: “Ik ga jou zegen, en nu haal Ik het weg”. Hier lag geen diep plan van vooraf. Dit gebeurde gewoon. Sommige christenen denken dat alles vast ligt. Hier een aantal voorbeelden waarvan ik denk dat er een kink in de kabel kwam in God plannen. Of te wel Gods plannen kennen een bepaalde mate van risico.

1. Het lag niet in de bedoeling van Gods plan dat Satan Zijn tegenstander werd.

2. Het lag niet in de bedoeling van Gods plan dat Adam en Eva van de verboden vrucht aten.

3. Het lag niet in de bedoeling van Gods plan dat Hij de wereld moest vernietigen vanwege de zonde.

4. Het lag niet in de bedoeling van Gods plan dat Abraham met Hagar zou slapen.

Deze zaken gebeurden, omdat wij keuzes mogen en kunnen maken. Natuurlijk heeft God altijd een antwoord. Maar het lag niet in Zijn bedoeling. Dit is belangrijk om te begrijpen. Soms gebeuren er catastrofale zaken met ons die wij niet zien aankomen en niet zullen begrijpen.

Terug naar Job. Dan wijst God, Satan op Job. Heb je ook mijn dienaar Job gezien, er is niemand zoals als hij op deze aarde. Hij is Godvrezend en keert zich af van het kwaad. Dan zegt de Satan het volgende:

9 Toen antwoordde de satan de HEERE en zei: Is het zonder reden dat Job God vreest? 10 Hebt Ú niet voor hem en voor zijn huis en alles wat hij heeft, een beschutting gemaakt? Het werk van zijn handen hebt U gezegend en zijn vee breidt zich steeds verder uit in het land.11 Maar steek toch Uw hand uit en tref alles wat hij heeft. Voorwaar, hij zal U in Uw aangezicht vaarwel zeggen.

Wat Satan werkelijk doet is: Hij doet een beschuldigende aanval op Gods karakter. Satan zegt eigenlijk:"Natuurlijk vreest en dient Job U, Job staat namelijk onder Uw persoonlijke bescherming. Kijk eens wat voor voordelen U Job geeft. Maar doet hij dit uit vrije wil, doet hij dat omdat U God bent, of doet hij dat vanwege de voordelen die hij krijgt". Ten diepste beschuldigt Satan God hier als manipulator. Hij strooit een beetje voordeel hier, een beetje voordeel daar. Hier en daar een waarschuwing, zodat wij doen wat Hij wil dat wij doen. God is een manipulator, een controlefreak. En deze beschuldiging gooit Satan eruit voor de hemelse raadkamer, daar waar alle engelen getuigen van zijn. Het is een publieke laster t.o.v. God en Zijn engelen.

Wat zijn de gevolgen van deze claim:

1. Als God Satan de hemel uit zou gooien, dan zou Satans claim blijven bestaan. Kijk eens wat Hij doet met oppositie En tenminste de twijfel oproepen, dat hij wel eens gelijk zou hebben.

2. Als God Satan zou negeren, ook dan zou de twijfel kunnen blijven bestaan, dat de claim die Satan doet wel eens waar zou kunnen zijn.

En hoe zou deze claim dan beantwoord moeten worden: De engelen zijn er getuigen van, en nu ook de lezer van het boek Job. Het enige antwoord daarop van God is: Oke Satan, Ik zal jouw spel nu meespelen: Laten wij eens kijken wat er gebeurd.

11 Maar als u uw hand naar hem uitstrekt en aantast wat hem toebehoort, zal hij u ongetwijfeld in uw gezicht vervloeken12 De HEERE zei tegen de satan: Zie, alles wat hij heeft, is in uw hand; alleen naar hemzelf mag u uw hand niet uitsteken. En de satan ging weg van het aangezicht van de HEERE.

Satan wilde dat God Zijn hand tegen Job zou keren kunnen wij lezen in vers 11. Maar God doet dat niet. Hij verheft niet Zijn hand. Maar God zegt: Hij is jouw macht, Satan. Het is nu jouw verantwoordelijkheid. En Satan deed al de nare dingen buiten het aangezicht van God, (het aangezicht van God betekent de tegenwoordigheid van God). Deze slechte dingen gebeurden dus buiten de tegenwoordigheid van God gedaan.

Job is het onschuldig slachtoffer, tussen een machtsstrijd tussen Satan en God. Gods karakter, zijn integriteit stond hier op het spel. Job wist dat niet. Het overkwam hem. En het overkwam hem omdat hij de rechtvaardigste persoon in het land was.

Noot: En hier daagt het het welvaartsevangelie uit: Als alles goed gaat, komt dat door omdat God jouw goed gezind is, en het gaat slecht met jouw omdat God jouw oordeelt. Maar dit boek draait het om. Wil Job God dienen omdat Hij God is en geen voordeel heeft en krijgt. En wanneer wij het boek gaan lezen, dan zien wij de theologie van satan.

Satans theologie: welke uitgedragen wordt door de 3 vrienden van Job. Deze theologie zegt: Job jij bent gestraft omdat jij gezondigd hebt. Jij valt onder het oordeel van God. (Zie als vb. Job 4:7-9). Onze relatie met God kunnen wij meten aan hoe goed het met ons gaat. Maar ook Job zelf was een onderdeel van die theologie. Ik zal dat proberen uit te leggen:

21 En hij zei: Naakt ben ik uit de buik van mijn moeder gekomen en naakt zal ik daarheen terugkeren. De HEERE heeft gegeven en de HEERE heeft genomen; de Naam van de HEERE zij geloofd! 22 In dit alles zondigde Job niet en schreef hij God niets ongerijmds toe.

Hier in dit vers legde Job in zijn onwetendheid de schuld neer bij God. De ellende die Job overkwam, was volgens Job, de Heer Zijn God, die daar Zijn hand in had gehad. Niet wetende dat het satans hand was. Het was de onwetendheid van Job, die geen idee had wat in de hemel gebeurd was. Toch accepteerde hij wat hem was overkomen.

Dat Job God verantwoordelijk hield voor de ellende dat hem was overkomen, werd alleen maar versterkt in de komende hoofdstukken. Wij krijgen daar een beeld van in de komende hoofdstukken Ondanks zijn rechtvaardige wandel en vreze van God kunnen wij zien dat Jobs beeld van God anders is dan Hij werkelijk is, als voorbeeld kunnen wij dit lezen in Job 9:

21 Ik ben oprecht, maar ik sla geen acht op mijn ziel; ik veracht mijn leven.22 Het is een en hetzelfde; daarom zeg ik: Hij brengt zowel de oprechte als de goddeloze om.23 Als plotseling de gesel doodt, spot Hij met de wanhoop van de onschuldigen.

Job zegt hier: Ik ben wel oprecht. Mij treft geen schuld. Het is God die onvoorspelbaar is. Hij lacht zelfs om de wanhoop van de onschuldige. Begrijp je nu waarom Job eerder zei: ‘ De Heer heeft gegeven en de Heer heeft genomen’. Job vindt dat er geen ‘moraal’ er is geen rechtvaardigheid is bij God.

Nog een voorbeeld: Job 10:3:

Doet het U goed dat U onderdrukt, dat U de inspanning van Uw handen verwerpt, terwijl U over het voornemen van de goddelozen licht laat schijnen?

Doet het U goed? Vind U het fijn dat u mij onderdruk zet? Geniet U hiervan? (De Heer heeft gegeven en de Heer heeft genomen). En zo kan vers na vers geciteerd worden, over hoe Job God de schuld gaf van zijn ellende. God heeft gegeven en God heeft genomen. Maar ten diepste vond Job dat dit onrechtvaardig was. Hij legt de totale verantwoordelijkheid van zijn misère bij God neer. God is verantwoordelijk voor wat Job is overkomen. Want God heeft gegeven, en God heeft genomen.

Totdat God eindelijk zelf spreekt in Job 38:2, wie is hij die door onzinnig gepraat mijn besluiten onbegrijpelijk maakt.. (Het Boek). God zegt tegen Job: Job, jij hebt geen idee waarover je spreekt. Je hebt geen idee wat hier allemaal gebeurd is. En uiteindelijk keert Job zich af van wat hij gezegd heeft: Ik heb verkondigd wat ik niet begreep. Ik heb onzin uitgekraamd.

De Bijbel spreekt over vele vormen van lijden. In het boek Job gaat het over ‘onschuldig’ lijden. Het lijden dat niemand begrijpt. Wij kunnen zeggen: De Heer heeft gegeven, en de Heer heeft genomen. Door dat te zeggen, leggen wij eigenlijk de schuld van dit lijden bij God. In het geval van Job, is het onschuldig lijden van hem omdat Gods karakter, zijn integriteit in geding kwam. Maar het was de Satan die hem dat lijden veroorzaakte.

Als laatste wil ik nog even het volgende aanhalen Job 42:7:

Nadat de HEERE deze woorden tot Job gesproken had, gebeurde het dat de HEERE tegen Elifaz, de Temaniet, zei: Mijn toorn is ontbrand tegen u en tegen uw twee vrienden, want u hebt niet juist over Mij gesproken, zoals Mijn dienaar Job.

Dit is een opmerkelijk vers: Hoe kan het toch, dat Job, wanneer wij zijn antwoorden lezen naar zijn vrienden toe, God afschilderde als een verschrikkelijke God. Het was bijna blasfemie. Dat God zegt: Job heeft juist over mij gesproken. Het antwoord ligt in de hart gesteldheid van Job. Jobs hart stond altijd open voor communicatie met God. Hij wilde blijven luisteren naar wat Hij Hem te zeggen had. Ondanks dat Jobs antwoorden geen juist beeld gaven van God. Ondanks alles,… riep Job wel wat in zijn hart was. Er werd geen poppenkast gespeeld. Geen religieus sausje. Job was oprecht, in zijn handel en wandel. Oprecht in zijn hart ook naar God toe. En God zoekt dat. Welke manipulerende God, zou de woorden accepteren die Job gesproken had. God zoekt de oprechte van hart.

Wanneer wij o.a. deze sleutel gaan gebruiken m.b.t. het boek Job, dan zullen wij dit Boek nog beter begrijpen.