Dienst - twee keer de klos

Aan zijn militaire diensttijd houdt Piet geen goede herinneringen over, hij had er een uitgesproken hekel aan. Het feit dat hij twee keer opgeroepen wordt, zal daar mede debet aan zijn. ​

Volgens overlevering zat hij bij het legeronderdeel van de Genie. Neel de Jong herinnert zich Harskamp of Rheden (of zo), maar dat vindt geen ondersteuning in de archiefstukken, die we na een tiental jaren zoeken toch hebben gevonden. ​

Er zijn twee foto's van zijn diensttijd. Eén gemaakt door een fotograaf De Jongh in Oosterhout, en één door W. Pelgrom in Gorinchem.

Piet zat niet bij de genie, de heer Albert Koster licht een belangrijke tip van de sluier op, getuige zijn mail van 10 november 2004: "Wij herkennen de foto´s. Beide uniformen zijn van de Artillerie, beide de rang van soldaat. De dienstfoto 1e periode is de oudste. Daar staat het model tenue op wat tot 1906 werd uitgereikt. De andere foto is model tot 1916. De uniformen werden ook na die tijd doorgedragen. Volgens Nederlandse zuinigheid werden de uniformen helemaal ´op´ gedragen. Het kan dus best zijn dat de dienstfoto 1e periode gedurende WO1 is gemaakt. Er over de kazerne....hij hoeft helemaal niet in een kazerne te hebben gezeten. Tijdens de mobilisatie WO1 werden soldaten overal in gehuisvest (scholen, etc). Wij kunnen niets nazoeken over de loopbaan, omdat hij geen officier was. Als het een officier zou zijn geweest dan was er veel meer na te trekken (promotiedata, medailles, onderdelen etc). Hopelijk heeft u hier iets aan. Heeft u ooit iets voor ons museum wilt u dan aan ons denken? Met vriendelijke groeten, Albert Koster namens museum 't Schilderhuis."​

Het is niet zeker dat Piet ook in Oosterhout ingekwartierd was. In de archieven staat dat hij ingedeeld wordt als kanonnier bij de 1-IV-3 Compagnie Landweer Vesting Artillerie in het Landweerdestrict Oss. De foto is genomen in Oosterhout. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was in Oosterhout het hoofdkwartier van het Veldleger gevestigd. Uit "Oosterhout tijdens de eerste wereldoorlog" blijkt dat er vooral infanterie gevestigd was. ALS het zo was, dan zou dat gunstig geweest zijn: het aantal militairen beperkt vergeleken met andere plaatsen in Brabant. Er zijn in 1914 lijsten opgesteld van mogelijke inkwartieringsadressen van militairen. "Op die lijsten stond aangegeven welke adressen geschikt waren voor officieren, onderofficieren en manschappen en voor het onderbrengen van paarden. Bij het inkwartieren van manschappen ging uit oogpunt van discipline en controle de voorkeur uit hen in grotere groepen in fabrieksruimtes, scholen en dergelijke onder te brengen. In de praktijk bleek dat desondanks nogal wat onderofficieren en manschappen bij particulieren ondergebracht werden". (bron)

De relatie van de inwoners en de militairen was goed, er waren nauwelijks strubbelingen. Uit het schrijven "Oosterhout tijdens de eerste wereldoorlog" blijkt dat men ook van alles organiseert voor de militairen, om verveling tegen te gaan, naast nutteloze bezigheden als wachtlopen en exerceren. Een hoogtepunt was het bezoek van koningin Wilhelmina op 17 mei 1916 voor de inspectie van de troepen. ​

Hij is in elk geval ook gelegerd geweest in Brabant in of in de buurt van Oosterhout.

Wat blijkt uit de archieven?

Derde regiment Vesting-artillerie

Piet wordt 19 mei 1909 ingeschreven als loteling van de lichting 1909 van de gemeente Hardinxveld, onder nummer 16. Hij is 1 meter 71 lang en wordt 19 oktober. Er staat verder: Is bestemd voor inlijving tot korte oefening.

Den 25 juni 1910 met groot verlof.

Den 10 juni 1912 terug.

Den 5 juli 1912 met groot verlof.

1 augustus 1914 terug (mobilisatieopkomst).

Bij de opmerkingen staat met een stempel: Den 1 augustus 1916 overgegaan naar de landweer en ingedeeld bij de IV-3 L.W. in L.W.D. Oss.

Zijn broer Wouter Both is ook de pineut. Wouter is groter dan Piet, 1 meter 80. Bij hem staat:

Den 3 maart 1913 ingelijfd als loteling van 1913 uit de gemeente Hardinxveld, nr 18. Daaronder:

Den 15 november 1913 met groot verlof.

1 augustus 1914 terug. (mobilisatieopkomst).

Den 13 juli 1917 met groot verlof.

Bij Piet staat niet dat hij eerder naar huis mag, maar hij trouwt 6 jul. 1917 met Huibertje Teuna, hij zal denkelijk wel eerder verlof hebben gekregen. Wouter zal 21-12-1917 trouwen met Jannetje Boeren.

Stamboeken onderofficieren en minderen na 1813, inv, nr 2924

Piet staat ingeschreven onder nummer 1560. Eronder staat: zie nr 14168 van het 3e Regiment Vesting Artillerie.

Dan zijn er 4 kolommen, waaronder de eerste twee allerlei informatie bevatten.

Kolom 1: Wanneer en op welke wijze bij het korps of het diensvak in het landweerdestrict gekomen en omschrijving van het aangegaan akkoord:

Den 1 augustus 1916 overgenomen van het 3e Regiment Vesting Artillerie als kanonnier.

Dan 17 november 1916 met gewoon verlof.

Den 23 september 1918 terug en op datum met gewoon verlof.

Daaronder staat een stempel (Demobilisatie)

Landweerlichting 1916 (d?)

Den 12 september 1919 bij reorganisatie overgeplaatst bij I - 3 ? A.

Kolom 2: Van te voren gediend, waar en hoe lang, en op welke wijze daarvan afgegaan.

Den 19 mei 1909 ingedeeld als loteling van de lichting 1909 uit de gemeente Hardinxveld, onder nummer 16.

Den 25 juni 1910 met groot verlof.

Den 10 juni 1912 terug

Den 5 juli 1912 met groot verlof.

Den / Aug 1914 terug (mob-opk)

Den 1 augustus 1916 overgegaan naar de Landweer en ingedeeld als soldaat (doorgehaald) kanonnier bij de 1-IV-3 Compagnie Landweer Vesting Artillerie in het Landweerdestrict Oss. Dat is 1e Regiment, 4de bataljon, 3de compagnie.

---

Op 27 maart 1915 trouwt de jongere broer van Piet, Teunis Both, geboren 09-10-1891, op 23-jarige leeftijd met Aagje de Ruijter. Vader van de bruid is Arie de Ruijter, moeder Hendrika de Jong. ​

Over vestingwerken in Gorinchem, zie hier.

Voor een indruk hoe men eruitzag, zie hier. (deze kaart is van 1911, van hetzelfde derde regiment, maar daar staat hij denk ik niet op, maar het gaat om het idee)