Khác biệt CT với MRI - Trần Văn Diên

Hiện thời tại Việt Nam người ta có thói quen hay chụp hình CT. Vào năm 2005, tôi và các bạn học trong lớp bắt đầu tìm nhau. Ít lâu sau, hay tin người bạn học xưa Nguyễn Việt Quang ở Bình Thủy, Thành Phố Cần Thơ bị trúng thực, được chuyển đến Bệnh Viện Đa Khoa Cần Thơ, bác sĩ đã quyết định chụp CT ngay. Dùng CT trong trường hợp này không giúp ích gì cho việc định bệnh.

CT là viết tắt của hai chữ Computed Tomography, nguyên thủy là: “X-ray Computed Tomography”. Máy CT do người nước Anh là nhà Vật Lý Godfrey N. Hounsfield (1919-2004) phát minh. Bắt đầu từ năm 1967 ông đã dùng hệ thống máy vi tính ghi nhận từ trường của tia X-ray chạy xuyên vòng quanh (scan) một vùng của tế bào động vật và dùng máy vi tính vẽ lại hình cắt lát (virtual slice). Đến năm 1973, Hounsfield cho ra đời máy CT đầu tiên, ông vinh dự đoạt giải Nobel Vật Lý năm 1979 nhờ phát minh ra máy CT.

Phim chụp X-ray được phát minh từ năm 1895 do nhà Vật Lý người Đức là Whilhelm Conrad Roentgen (1845-1923), ông đoạt giải Nobel Vật Lý năm 1901. Vậy là 78 năm sau khi kỹ thuật chụp X-ray ra đời từ năm 1895 cho đến năm 1973 thì máy CT mới được phát minh bởi Godfrey N. Hounsfield.

Trải qua thời gian 111 năm từ khi phát minh máy X-ray năm 1895, nhân loại tiến thêm một bước nữa là từ năm 2006 không còn dùng máy rửa phim hình chụp X-ray. Từ năm đó, khoa học bắt đầu dùng hệ thống X-ray kết hợp với máy vi tính để xem hình X-ray mà không cần rửa phim, nên từ đó đến nay không còn tốn tiền mua phim và máy rửa phim như xưa nữa (1895-2006 = 111 năm).

Cả hai kỹ thuật chụp hình X-ray và chụp hình scan CT chỉ nhận diện rõ chất cứng như xương (bone), giúp nhận diện sự tương phản của xương và chất mềm: sụn (tendon), gân (ligament), chất lỏng (liquid) như máu, dung dịch đường trong não, chất lỏng ở gan, thận, thức ăn và ngay cả không khí hiện diện trong bao tử. Cả hai phương pháp chụp X-ray và CT đều dùng từ trường của tia phóng xạ X-ray có tác hại phóng xạ nguy hiểm phần nào đối với môi trường sinh học, cho nên y khoa cố gắng hạn chế việc chụp X-ray giúp cho việc bảo vệ sức khỏe.

Sau khi máy chụp CT được phát minh, nhà Vật Lý Hounsfield tiếp tục thí nghiệm nghiên cứu dùng từ trường “hydrogen” chứ không dùng tia phóng xạ X-ray như kỹ thuật chụp hình CT, sau khi kiểm chứng thành công, ông gọi máy mới này là MRI (Magnetic Resonance Imaging). Máy chụp MRI không gây nên phóng xạ có hại như máy X-ray và CT. Đặc biệt là MRI giúp ghi nhận rất rõ hình ảnh của phần mềm như cơ quan nội tạng, dĩa sụn, gân, dây chằng, … nhưng khác biệt là máy MRI không phân biệt hình cứng của xương như máy chụp CT.

Cho nên bác sĩ cần phải quyết định kỹ lưỡng khi nào dùng CT cho đúng, cũng như khi nào mới dùng MRI. Thí dụ như có nhiều trường hợp phải dùng MRI mà không thể dùng CT: muốn xem tủy sống hay ung thư não thì phải dùng MRI, khi bị thương chảy máu đầu thì bắt buộc dùng CT để thấy mảnh xương sọ nào bị vỡ, muốn xem đốt xương sống bị gảy thì phải dùng CT. Nhưng muốn xem tủy sống được bao quanh bởi những đốt xương sống có bị giập hay bị đứt hay không thì phải dùng MRI. Bị thương chảy máu ở vùng lỗ tai thì phải dùng CT để xem phần xương nào bị gảy.

Giá của máy CT khoảng bằng 1/6 giá của máy MRI. Vào năm 2003, một cái máy chụp MRI giá khoảng 3 triệu dollars.

Vào năm 2007, khi xảy ra tai nạn sập một nhịp cầu Cần Thơ phía Vĩnh Long, có một thanh niên được đưa đi cấp cứu tại Bệnh Viện Đa Khoa TP Thành Phố Cần Thơ, sau khi chụp X-ray và CT không phát hiện ra phần xương nào bị gảy mà bệnh nhân không thể ngồi và đi đứng được., Vì năm đó Bệnh Viện Đa Khoa Thành Phố Cần Thơ chưa có máy MRI, nên bệnh nhân cần được chuyển ngay lên Sài Gòn để chụp MRI xem rõ phần tủy sống nào bị giập hay bắp cơ nào bị đứt hoặc dĩa sụn cũng như dây chằng nào bị rách hay bị đứt mà hậu quả là bệnh nhân không ngồi hay đi đứng được.

Bác Sĩ Trần Văn Diên ngày 25/12/2018