තැපැල්පතේ සාමාජිකයෝ...

මුද්දර එකතු කිරීමේ විනෝදාංශයේ පවතින විවිධාංගීකරණය හේතුවෙන් විවිධ තේමාවන් කරා යොමු වෙමින් තැපැල් අයිතමයන් එකතු කිරීමට බොහෝ එකතු කරන්නන් පෙළඹී සිටිති. ඒ අතරින් මුද්දර එකතු කිරීම ප්‍රධාන තැනක් ගත්ත ද තැපැල්පත් හා විසිතුරු තැපැල්පත් එකතු කිරීමට ද බොහෝ දෙනා ප්‍රිය කරති. මෙහිදී තැපැල්පත් එකතු කිරීමේ විනෝදාංශය නිවැරදිව සිදුකිරීමට හා අධ්‍යනය කිරීමට නම් තැපැල්පත් පවුලේ සාමාජිකයන් හඳුනා ගැනීම ඉතාමත් වටී. 

ඉතිහාසය...

ඔස්ට්‍රියා-හංගේරියාවේ වියානාහි ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයෙකු වන ආචාර්ය එමානුවෙල් හර්මන් ලිපියක් ලිවීමට ගතවන කාලය හා ශ්‍රමය යවන ලද පණිවිඩයට සාපේක්ෂව සමානුපාතික නොවන බව පෙන්වා දෙමින් කෙටි හා වඩා කාර්යක්ෂම සන්නිවේදනයක් සඳහා වඩාත් ප්‍රායෝගික සහ ලාභදායී ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක කළ යුතු බව යෝජනා කළේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ඔස්ට්‍රියානු තැපෑල 1869.10.01 වන දින ලොව ප්‍රථම තැපැල්පත නිකුත් කිරීමට එළඹුනි. (1 වන රූපය) මෙම තැපැල්පතෙහි ඉදිරිපස ලිපිනය ලිවීම සඳහා ද, පිටුපස පණිවිඩය ලිවීම සඳහා ද ඉඩ වෙන්ව තිබූ අතර, එහි ඉහළ දකුණු කෙළවරේ  මුද්‍රණය කරන ලද 2 kreutzer මුද්දරයකින් සමන්විත විය. මෙම තැපැල්පත ලා දුඹුරු පැහැයෙන් නිර්මාණය වූ අතර 8.5cm x 12cm ප්‍රමාණයේ සෘජුකෝණාස්‍රාකාර නිමාවකින් යුක්ත වේ. ජර්මානු හා හංගේරියානු භාෂා වලින් යුක්ත ය. 

ප්‍රථම තැපැල්පත නව සන්නිවේදන මාධ්‍ය ඉදිරියේ අතිමහත් ජනාදරයට පාත්‍ර වනු දුටු ස්විට්සර්ලන්තය, ලක්සම්බර්ග්, එක්සත් රාජධානිය සහ ජර්මනියේ ඇතැම් ප්‍රාන්ත වහා එය වැළඳගනිමින්, එය නිකුත් කිරීමෙන් වසරකටත් අඩු කාලයක් තුළ එනම් 1870 දී තමන්ගේම තැපැල්පත් නිකුත් කිරීමට පියවර ගත්හ. ලිපියකට වඩා තැපැල්පතේ ඇති සන්නිවේදනයේ පහසුව සහ ඉක්මන් බව හේතුවෙන් තැපැල්පත් නිෂ්පාදනය කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමුකිරීමට බොහෝ රටවල් කටයුතු කරන ලදි. 

1871 දී බෙල්ජියම, ඕලන්දය, ඩෙන්මාර්කය, ෆින්ලන්තය, ස්වීඩඩනය, නෝර්වේ සහ කැනඩාව තැපැල්පත් නිකුත් කිරීමට පියවර ගත් අතර, 1872 දී රුසියාව, චිලී, ප්‍රංශය සහ ඇල්ජීරියාව ඊට එක් විය.

මේවන විට එක්සත් රාජධානිය තැපැල්පත් නිකුත් කිරීම ආරම්භ කර තිබූ හෙයින් ලංකාවට ද එහි වාසි අත්කර දීමේ අවශ්‍යතාවය ඉස්මතුවෙමින් තිබිණ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1872 දී ලංකාවට ආසියාවෙන්ම පළමු තැපැල්පත නිකුත් කීරීමේ ගෞරවය දිනා ගැනීමට හැකිවිණ. 

1873 දී ප්‍රංශය, සර්බියාව, රුමේනියාව, ස්පාඤ්ඤය, ජපානය සහ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය තමන්ගේම තැපැල්පත් නිකුත් කළ අතර, 1874 දී ඉතාලිය, රුමේනියාව සහ සර්බියාව ද ඊට එක් විය ⁣.

1874 දී ස්විට්සර්ලන්තයේ අගනුවර වන බර්න් හි දී සාමාන්‍ය තැපැල් සංගමය (පසුව විශ්ව තැපැල් සංගමය ලෙස හැඳින් වූ - UPU) පිහිටුවීමත් සමඟ එහි සාමාජික රටවල් සඳහා ගිවිසුම් හා කොන්දේසි අනුමත කරගන්නා ලදි. එහි සඳහන් පරිදි සාමාජිකයන් අතර යවන ලිපි සඳහා සම්මත තැපැල් ගාස්තුවක් නියම කෙරුණු අතර, එම අනුපාතයෙන් අඩක් තැපැල්පත් සඳහා අය කළ යුතු බව තීරණය විය.

19 වන සියවසේ අඟ භාගයේ සහ 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේ දී තැපැල්පත් භාවිතය අතිශයින් ජනප්‍රිය වූ අතර, ඊට රුචිකත්වයක් දක්වන පිරිස් ඒවා එකතු කිරීමට නැඹුරු විය. තැපැල්පත් එකතු කරන ප්‍රවීණයන් ඒවා කාලවකවානු අනුවත්, මිල හා වර්ණ වෙනස්වීම් අනුවත්, පොදුවේ විවිධ වෙනස්කම් අනුවත් වර්ගීකරණය කරමින් වඩාත් විදිමත් තැපැල්පත් එකතුවක් දක්වා වර්ධනය කර ගැනීමට උත්සාහයක යෙදේ.

විසිතුරු තැපැල්පත්... (Maximacards)

තැපැල්පත් එකතු කරන්නන් සිත් ඇද ගන්නා සුළු පෙනුමක් ඇති විසිතුරු තැපැල්පත් එකතු කිරීමට ද වැඩි කැමැත්තක් දක්වයි. විශේෂයෙන් විසිතුරු තැපැල්පත් නිර්මාණය වීම තෝමාන්විත වන අතර, විවිධ තේමා එකතු කරන පිරිස් ඊට ලැදිකමක් දක්වයි.

විසිතුරු තැපැල්පතක දැකිය හැකි විශේෂ ලක්ෂණය වන්නේ මුද්දරයේ තේමාවට ගැළපෙන ලෙස තැපැල්පත, මුද්දරය සහ තැපැල් සලකුණ නිර්මාණය කර තිබීමයි. මෙම අවස්ථා තුනම සමාන වන අවස්ථාවක දී විසිතුරු තැපැල්පතක් නිර්මාණය වේ. එය මුද්දරයේ නිර්මාණය කර තිබෙන රූපයේ විශාල කිරීමක් පමණක් නොවන අතර, මුද්දරය හා තැපැල්පතේ පින්තූරය අතර සමීපතාවයකින් යුතු වේ. සැමවිටම එසේ නොවිය හැකි අවස්ථා ද පවතී. උදාහරණයක් ලෙස කලා කෘතියක් හෝ සිතුවමක් එහි සම්පූර්ණ ස්වරූපයෙන් තැපැල්පතේ සහ මුද්දරය මත පෙන්විය යුතු වේ. එසේ නොවී කලා කෘතියෙන් කොටසක් හෝ අඩක් තැපැල්පතේ නිරූපණය කිරීමෙන් එම කලා කෘතියට හා සිතුවමට සාහසික අසාධාරණයක් වේ. 

ඉතිහාසයේ සඳහන් වන පරිදි පළමු විසිතුරු තැපැල්පත 1893 දී ඊජිප්තු සංචාරකයෙකු විසින් ජර්මනියේ ඔහුගේ මිතුරෙකු සඳහා යවා ඇත. එය පින්තූර සහිත තැපැල්පතක් වන අතර පිරමීඩයක් සහ ස්පින්ක්ස් මුද්දරයක් අලවා මුද්‍රා තබා ඇත. ඔහු අහම්බෙන් තැපැල්පතේ දර්ශනය සහිත පැත්තේ මුද්දරය අලවා තිබෙන අතර එය ඔහුගේ අත්වැරැද්දකින් සිදුවුවත් ලොව ප්‍රථම විසිතුරු තැපැල්පත උපත ලැබීමට එම අඅත්රැද්ද හේතු විය. 

1978 දී, ජාත්‍යන්තර මුද්දර සම්මේලනය (FIP) මැක්සිමාෆිලි මුද්දර ශාඛාවක් නිල වශයෙන් ආරම්භ කළ අතර ඉන් නීත්‍යානුකූල තත්වයක් විසිතුරු තැපැල්පත් සඳහා නිර්මාණය විය. 

විසිතුරු තැපැල්පත් එකතු කිරීම හා අධ්‍යනය කිරීම Maximaphily ලෙස හඳුන්වන අතර, තේමාත්මක මුද්දර එකතු කිරීම සමඟ සමීපතාවයක් මෙහි පවතී. එම නිසා බොහෝ තේමා එකතු කිරීම් සඳහා සුදුසු වන ලෙස විසිතුරු තැපැල්පත් නිර්මාණය කිරීමට තැපැල් බලධාරීන් අවධානය යොමු කර ඇත.

ජාත්‍යන්තර මුද්දර ප්‍රදර්ශනවලදී තරඟකාරී ලෙස Maximaphily ප්‍රදර්ශනය කිරීම ජනප්‍රිය වී ඇති හෙයින් එවැන්නක් විනිශ්චය කිරීමට සහය වීම සඳහා FIP (Fédération Internationale de Philatélie - ජාත්‍යයන්තර මුද්දර සංගමය) විසින් විශේෂ නිතිරීති මාලාවක් සකස් කර ඇත. එම කොන්දේසි අධ්‍යනය කිරීමෙන් හා පිළිපැදීමෙන් වඩාත් සාර්ථක විසිතුරු තැපැල්පත් ප්‍රදර්ශනයක් සඳහා දායක විය හැකිය.