'De boze
zwarte VROUW'
Column Eunice Yahuma
Dinsdag 3 november 2020
Je hebt haar misschien zien afgaan in de kruidenierswinkel toen er een probleem was met haar betaalkaart. Of misschien zag je haar in je favoriete restaurant schreeuwen naar de ober omdat het eten koud was of omdat ze de uien niet uit haar salade haalden. Of misschien ben jij haar. Je weet wel, de 'boze zwarte vrouw'.
Dit is een stereotype, naast vele andere, dat doordrongen is en invloed blijft hebben op de kijk van de maatschappij op de zwarte vrouwen. Net als veel andere negatieve beelden van zwarte vrouwen, doordringt dit stereotype beeld van zwarte vrouwen de televisie en andere vormen van media.
Wanneer eender wie zijn of haar ongenoegen uit, wordt niet een volledige groep bestempeld als hetzelfde dus waarom is wel elke zwarte vrouw een 'boze zwarte vrouw'?
Wie zwart én vrouw is, krijgt opvallend vaak te maken met minachting en discriminatie. Dit soort haat heeft een naam: mysogynoir. Dat woord is een samentrekking van ‘misogynie’ (haat tegen en afkeer van vrouwen) en ‘noir’ (Frans voor zwart). De term werd in 2008 gemunt door de Afro-Amerikaanse feministe Moya Bailey.
Oorsprong
Deze haat voor zwarte vrouwen uit zich vaak - maar niet altijd - via het gebruik van stereotypen.
Het doel van een stereotype is om iemand tot ‘de ander’ te maken, iemand tegen wie je een eigen en sterker zelfbeeld kunt afzetten.
Dat was bijvoorbeeld bruikbaar voor westerse mogendheden om kolonialisme te kunnen rechtvaardigen: niet-Europese mensen werden gezien als minder menselijk of ongeciviliseerd. Maar deze beelden werken nog altijd door in het postkoloniale heden. Ikzelf ben als jonge zwarte vrouw meermaals als ‘exotisch snoepje’ benaderd of tot ‘seksobject’ gereduceerd.
Door onze intersectionele positie - zwart, vrouw en ook nog mondig en hyper zichtbaar in ons veld - worden mensen ziedend. Zo zijn onder andere Michelle Obama, Naomi Campbell en Serena Williams het spuugzat dat mensen hen beschrijven als ‘een soort van boze zwarte vrouw’ gewoon omdat ze hun zeer uitgesproken mening verkondigen en niet over zich heen laten lopen.
De 4 soorten zwarte vrouw
Vanuit het stereotype denken rond de zwarte vrouw kan men 4 soorten afleiden.
De 'mammy': de trouwe, gehoorzame huisbediende. Zij is de ideale uiting van de zwarte vrouw die zich verhoudt tot witte koloniale overheersing omdat zij haar ondergeschiktheid accepteert.
De 'matriarch': de zwarte moeder in haar eigen huishouden, de slechte moeder die over het algemeen geen gedrag vertoont dat passend is bij haar gender omdat ze luid en assertief is.
De 'jezebel': de promiscue en immorele vrouw; in de huidige vorm is zij de 'bitch' of 'ho'.
De 'sapphire': de typische boze zwarte vrouw, die zich niet houdt aan de koloniale norm van witte vrouwelijke zedigheid.
Vandaag
Zowel in de VS als in Europese landen zijn zwarte vrouwelijke stereotypen vaak geworteld in slavernij en kolonialisme. Sporen ervan zijn terug te vinden in historische en hedendaagse cultuuruitingen. Denk maar aan de jezebel-figuur die in rapvideo’s als ‘bitch’ of ‘ho’ in een meerderheid van teksten terugkomt.
Misogynoir zit diep ingebakken in de westerse cultuur, en dat heeft heel reële gevolgen. Zwarte vrouwen in de politiek, sport of entertainment worden te vaak weggezet als sapphires: te assertief, te agressief en te boos. Dat is een veel te platte, beperkte en beperkende weergave van onze menselijkheid, die het belang van zelfrepresentatie maar weer eens benadrukt. Waarom mogen wij niet uitmaken hoe wij onszelf neerzetten, zodat schadelijke stereotypen tegenwicht krijgen? Dat zou de eendimensionale beeldvorming van zwarte vrouwen doorbreken. Maar zolang misogynoir een plek heeft in onze cultuur, betekent het dat wij als zwarte vrouwen constant moeten blijven knokken voor onze eigen agency, representatie en waardigheid.
Ik ben ook een gevoelige zwarte vrouw, een blije zwarte vrouw, een bange zwarte vrouw, een gelukkige zwarte vrouw ... maar vooral een gepassioneerde zwarte vrouw en de passie die ik uit in mijn werk als politica mag niet gereduceerd en misvat worden met boosheid.
Eunice Yahuma