Donderdag 11 november 2021
Pop-Up-Actie :
Bijzondere vraag op deze dag, in het kader van de 11 november wapenstilstand-herdenkingen : 'waar is het graf van de onbekende Congolees' ?
Op 11.11. om 11 uur nieuw herdenkingsmoment in het kader van de estafette met onder meer gelegenheidstoespraak op dit symbolisch en historisch belangrijk moment.
Link met SDG's kwaliteitsonderwijs, ongelijkheid, vrede.
Achtergrond
(Artikel 10 november 2018 in de krant DE STANDAARD)
'Bij het graf van de onbekende Congolese soldaat'
(Artikel 10 november 2018 in de krant DE STANDAARD)
'Bij het graf van de onbekende Congolese soldaat'
Tienduizenden Congolezen zijn gesneuveld tijdens de Eerste Wereldoorlog. Nadia Nsayi stelt met pijn vast dat zij vergeten worden in onze collectieve herdenking. - NADIA NSAYI Wie? Beleidsmedewerker Congo voor Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen. Wat? Vertel het verhaal van de Eerste Wereldoorlog niet meer alleen vanuit een Europees perspectief. Artikel 10 november 2018 in de krant DE STANDAARD
Ik ben geboren in Congo als kind van een Congolese moeder en een Belgische vader. Mijn zwarte grootvader stierf op latere leeftijd. Hij is de enige grootouder die ik heb gekend. Mijn blanke grootvader was heel lang een onbekende figuur voor mij. Tot ik me ging verdiepen in zijn levensverhaal. Als twintiger trad hij toe tot het Belgische leger. In het begin van de Eerste Wereldoorlog werd hij door de Duitsers gevangen genomen. Hij overleefde de oorlog en trok daarna als koloniaal naar Congo. Zijn verhalen over de oorlog zijn me altijd blijven fascineren.
Ik behoor gelukkig tot een generatie die de ellende van de oorlog niet heeft gekend. Ik kon mijn geboorteland verlaten voor het uitbreken van de Congolese oorlog in de jaren negentig. Ik heb lang gedacht dat de Eerste Wereldoorlog alleen blanke mannen en hun families trof. Pas later ontdekte ik de rol van zwarte soldaten. Ze streden mee in een oorlog die eigenlijk niet de hunne was, door hun koloniale banden met België.
Zwarten in het leger
Historica Griet Brosens schrijft in haar boek Congo aan den Yser (2013) over 32 Congolezen uit het Belgische leger. Die mannen kwamen hier terecht als boy of matroos. Ze traden toe tot het leger en vochten mee in Namen, Antwerpen en aan de IJzer. Sommigen van die zwarte soldaten overleefden de oorlog, andere sneuvelden, raakten gewond, deserteerden of keerden terug naar Congo. Net als de blanke soldaten bleven ze niet gespaard van oorlogsmiserie. Het levensverhaal van de Congolese oorlogsvrijwilliger Paul Panda Farnana (1888-1930) liet een diepe indruk na. Hij behaalde als eerste zwarte een hoger diploma in België en was een van de trekkers van de socioculturele organisatie ‘Union Congolaise’. Begin twintigste eeuw sprak Farnana zich al uit over het belang van de emancipatie van het Congolese volk, dat op dat moment onder het koloniale juk leefde.
De Grote Oorlog speelde zich niet alleen af aan de IJzer, maar ook op het Afrikaanse continent. Om de aanvallen van Duitse koloniale legers tegen te gaan zette België Congolese soldaten van het koloniale leger in. De Force Publique leverde belangrijke overwinningen tegen de Duitse troepen in Oost-Afrika. De legendarische veroveringen van Tabora en Mahenge in Tanzania waren onmogelijk geweest zonder de opoffering van duizenden Congolese soldaten, logistieke dragers en vrouwen. Een geschiedenis waaraan ik herinnerd word als ik in de Brusselse Taborastraat loop. Mahenge is verbonden met mijn kindertijd. Het huis van mijn Congolese grootvader staat nog steeds in de wijk Mahenge in Kinshasa. Auteur Lucas Catherine schrijft in Loopgraven in Afrika (1914-19-18), de vergeten oorlog van de Congolezen tegen de Duitsers (2013) dat Congolezen de oorlog in Afrika voor België gewonnen hebben. Naar schatting waren er in de Force Publique 18.000 soldaten en 280.000 dragers betrokken in de oorlog in Duits Oost-Afrika. Tienduizenden Congolezen stierven in een oorlog die niet de hunne was.
Bewustmaking voor jongeren
Morgen is het sluitstuk van de herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog. De voorbije vier jaar stelde ik met pijn vast hoe de Congolese soldaat vergeten wordt in onze collectieve herdenking. In Congo én in België wonen nog nabestaanden van Congolese oud-soldaten. Het negeren van hun verhalen is een regelrechte slag in hun gezicht. Waarom hoort of leest het grote publiek amper iets over dit vergeten stuk Belgisch-Congolese geschiedenis?
We leven in een superdiverse samenleving met een groot aantal personen afkomstig uit Congo die een gemeenschappelijk koloniaal verleden delen met België. Vertel het verhaal van de wereldoorlog niet meer alleen vanuit een Europees perspectief. Een correcter herdenkingsbeleid is meer dan nodig in het onderwijs, de media en in musea.
Tentoonstelling
Daarvoor moeten we niet van nul beginnen. In de Congolese gemeenschap is er bijvoorbeeld Georgine Dibua, die met haar Brusselse vzw Bakushinta een onvermoeibare strijd voert voor de erkenning van de Congolese oud-strijders en hun bijdrage aan de wereldoorlog. Ze geeft aan de nabestaanden een stem, die nog te zacht klinkt en niet gehoord wordt. Jaarlijks organiseert ze op 11 november een herdenkingplechtigheid aan het standbeeld van de onbekende soldaat in Schaarbeek. Dat initiatief heeft bij mij en andere (jonge) Belgen van Congolese afkomst een bewustmakingseffect gehad. Deze maand organiseerde Bakushinta de tentoonstelling ‘De vergeten strijd’ in De Markten in Brussel, met postkaarten, foto’s en authentieke documenten die het verhaal vertellen van de Congolese oud-strijders en hun families. Met dat initiatief werpt de organisatie ‘een licht op de Afrikaanse rol in die donkere, westerse uren’. De tentoonstelling is een pedagogisch instrument waaraan onze samenleving nood heeft. Laten we deze 11 november aangrijpen om deze geschiedenis finaal te dekoloniseren.