De taal van vrouwelijke kunstenaars

Alhoewel de culturele kaart enorm gewijzigd is tijdens de laatste decennia van de 20ste eeuw; meer geglobaliseerd dan ooit, weerspiegelt zich dit niet in de kunstcollecties van de meeste Westerse musea. Belangrijke waarden, vaak politiek van aard, die vandaag aan belang winnen in de kunstwereld, zoals sociale rechtvaardigheid, sociale cohesie, bevrijding van vrouwen en een gedekoloniseerde visie op de recente geschiedenis zijn onvoldoende gerepresenteerd in de meeste kunstcollecties. Deze laatste zijn vooral wit, mannelijk en westers. Het is tijd dat curatoren en museumdirecties in de spiegel kijken en beseffen dat het beeld dat ze daarin zien niet langer het gehele veld omvat. De zuilen van het modernistische denken waarbij mannen het universele beeld vormen voor wat een mens verondersteld wordt te zijn, moet ontmanteld worden en plaats ruimen voor een minder bevooroordeelde en gedekoloniseerde manier van denken en representeren van kunst. Kunst kan en mag niet langer het exclusieve terrein zijn van een geprivilegieerde Europese of Noord-Amerikaanse mannelijke elite waarvan de werken opgesloten zitten binnen de muren van de witte kubus. In de marges van de blanke, patriarchale en westerse visie ontwikkelt zich geleidelijk een nieuw, gedekoloniseerd perspectief op kunst dat ruimte laat voor zowel mannen als vrouwen om zich op artistiek vlak te ontwikkelen. De emancipatie van de verbeelding grijpt plaats wanneer kunst in interactie treedt met de omringende wereld. In deze dialoog ontstaan knooppunten voor verbinding die in de plaats treden voor de focus op de verschillen en ruimte maakt voor verbinding. 

Kunstwerken die politieke thema’s op een symbolische manier integreren in hun werk nodigen de toeschouwers uit om een positie in te nemen en creëren bewustwording. Dergelijke elementen zijn heel erg aanwezig in het werk van zowel Westerse als niet- Westerse vrouwelijke kunstenaars.

Wanneer men echter op het internet op zoek gaat naar informatie over vrouwelijke kunst blijft vaak op zijn honger zitten. Wetenschappelijke informatie over vrouwelijke artiesten en hun creatieve producten is schaars. Het gebrek aan informatie weerspiegelt de onder-representatie van hun werk in musea: slechts 5% van de kunstwerken in musea en kunsttentoonstellingen is vrouwelijk, terwijl 85% van de naakten in kunstwerken vrouwen zijn. Op de kunstmarkten wordt het werk van vrouwen lager gewaardeerd. Deze markt is bovendien niet alleen kleiner maar ook geconcentreerd rond slechts enkele kunstenaars.

De historische ongelijkheid en de redenen hiervoor zijn wellicht voldoende duidelijk maar de reden voor het feit dat dit ook vandaag verder duurt zijn minder evident. De beoordeling van vrouwelijk talent gaat in de goede richting maar er gaapt toch nog een groot gat tussen de appreciatie van vrouwelijke versus mannelijke kunst. Oude en nieuwe gender normen kunnen verantwoordelijk gesteld worden voor de verschillen maar aan de aanbodzijde telt ook de sociale constructie van gender: vrouwen produceren kunst met andere karakteristieken. Oude en nieuwe genderrollen kunnen mogelijk de karakteristieken van de vrouwelijke kunstproducties helpen verklaren. Gender kan ertoe leiden dat de vormen die vrouwelijke kunst aanneemt verschilt van die van mannen. Zo zien we bijvoorbeeld dat veel hedendaagse vrouwelijke kunstenaars textielkunst produceren. Aan de aanbodzijde blijken curatoren, kunstcritici en dealers een sterke voorkeur te hebben voor mannelijke artiesten. Dit vormt een belangrijke bron van discriminatie voor vrouwen. De evolutie gaat in de goede richting maar de perceptie inzake de vooruitgang in de positie van vrouwelijke kunstenaars blijkt meer veranderd dan de realiteit erachter. Als de vijf grootste vrouwelijke kunstenaars buiten beschouwing worden gelaten dan blijkt er niet zoveel veranderd te zijn. Indien we kijken naar de kunstwerken van vrouwen uit minderheidsgroepen dan is de afstand nog groter. De weinige plaatsen die voor vrouwen beschikbaar zijn aan de top blijken erg moeilijk bereikbaar voor vrouwen met een etnische origine. Het minste wat we kunnen stellen is dat de kunstmarkten en musea bevooroordeeld zijn in hun waardering van kunst. Het ontbreken van systematische publicaties over de kunst van vrouwelijke kunstenaars maakt het erg moeilijk om waarde rond hen te creëren.