1 november 2021
Kick OFF

Als de mannen komen zal ik tegen mijn dochter zeggen:

steek jezelf in brand (Warsan Shire)

nog bestijgen ze woest mijn goddelijk lijf

nog sluipt hun hunker sidderend over mij

ik word langzaam een grote holte, een reuze

opening, een eindeloze zwarte trechter

(in mij wonen slangen, hagedissen, schorpioenen)

mijn lichaam deint uit, maakt plaats voor meer

mijn borsten glimmen, mijn buik is als leem

gezeten op mijn stenen voetstuk baal ik

van barbaarse bewegingloosheid. ik wou altijd

licht zijn, maar nooit was ik zo zwaar

(uit het gedicht ‘moeder’, NVO)

*

Al enige dagen is het opnieuw alle hens aan dek! In kranten en tijdschriften wemelt het van hotspots, artikels over de ‘knelpunten’ of ‘problemen’ in onze samenleving. En dat zijn er blijkbaar veel...

Ik noteer hier enige titels, geplukt van mijn app vrtNEWS: 

PFOS-vervuiling: 3M in Zwijndrecht moet gedeeltelijk dicht. DM, 29 oktober 2021 

Inflatie klimt boven 4 %, het hoogste niveau in 13 jaar: energieprijzen zijn de grote boosdoener. DM, 28 Oktober 2021 

Mondmaskerplicht in Brusselse basisscholen heeft duidelijk effect. BRUZZ, 28 oktober 2021

Dit laatste bericht is wel het meest urgente. Niet alleen het welzijn van kinderen wordt bedreigd, ook de scholen, de horeca, de fitnesscentra, de bedrijven en instellingen bevinden zich op dit ogenblik in een precaire situatie. Zullen zij hun activiteiten kunnen voortzetten of moeten nog strengere maatregelen worden getroffen dan deze voorgesteld door het overlegcomité van 26 oktober 2021?

Nota: In de Brusselse scholen is het mondmasker in het vijfde en zesde studiejaar nooit weggeweest. Blijkbaar hebben de coronacijfers in Vlaanderen en Wallonië de Brusselse ingehaald: de drie gewesten zitten nu niet ver meer van elkaar en dus is het normaal dat de maatregelen betreffende het mondmasker op school gelijkaardig zijn in het hele land.

*

Terwijl ik kranten en tijdschriften, verspreid over de vloer van mijn werkkamer, in stapeltjes verdeel (de bedoeling is dat ze in de kartonnen doos in de vestibule terechtkomen - vrijdag worden papier en karton opgehaald), valt mijn oog op een artikel dat een paar dagen geleden een diepe indruk op mij heeft nagelaten:

De Morgen sprak met Nobelprijswinnaar Denis Mukwege:

 ‘Ook bij jullie steeg femicide tijdens de pandemie’

Het is een stevig artikel, van meer dan 3000 woorden, met een aantal foto’s van Denis Mukwege. Ik heb dit artikel meer dan één keer doorgelezen! Denis Mukwege, wereldberoemde chirurg uit de Kivu-streek in Congo, behandelde in zijn Panzi-hospitaal in Bukavu sinds het jaar 2000 vele tienduizenden vrouwen met verwondingen van seksueel geweld. In zijn adembenemend boek De kracht van vrouwen weet hij de verhalen van ‘overlevers’ van verkrachtingen in Oost-Congo te verbinden met deze van lotgenotes in de hele wereld, van Erbil tot Seoel, New York, Parijs en Brussel.

Denis Mukwege: ‘Helaas moet ik zeggen dat het geweld nog altijd voortduurt in de conflictzones van Congo’, zegt hij. ‘Iedereen denkt dat het ergste voorbij is sinds het vredesakkoord van 2002, maar niets is er minder waar. De brutaliteit neemt alleen maar toe’.

Wie zegt: oorlog en geweld, zegt ook femicide. De daders komen uit alle gewapende groepen, ook het regeringsleger. ‘Daarin werden na het vredesakkoord van 2002 ook ex-rebellengroepen opgenomen, maar zolang men geen doorlichting doet naar wie daar deel van uitmaakt, blijft ook een deel van het leger gevaarlijk. Er moet worden nagegaan of en wie misdaden heeft begaan, waarna sancties moeten volgen. Wie verkrachtte of moordde, moet verantwoording afleggen. Helaas is ons huidige leger een mix van gewezen kindsoldaten en generaals die nooit naar de militaire school gingen. Ons leger is niet in staat haar burgers te beschermen.’

Oorlog is dus in de meeste gevallen de oorzaak van het geweld, vooral bij volkeren waar de wetten en de rechtspraak niet toegepast worden. Dikwijls zijn dit ook landen, die jarenlang onder het juk van kolonisatoren hebben geleefd en volledig gedestabiliseerd zijn. Congo kan nog altijd geen rechtsstaat worden genoemd, ondanks inspanningen van de huidige president Félix Tshisekedi en zijn echtgenote, die onder andere een online conferentie organiseerde met Denis Mukwege en de ‘overlevenden’.

'Zolang er geen gecoördineerd vervolgingsbeleid is, zullen allerlei gewapende groepen ons blijven vertrappelen. Hun seriële verkrachters doen bij ons nu gewoon door, zoals Dutroux bij jullie ook pas gestopt werd door politie en justitie’, besluit Denis Mukwege.

Denis schreef zijn boek ook voor de mannen. ‘Het is mijn wens dat dit boek niet alleen wordt gelezen door vrouwen maar ook door mannen, zodat ze beseffen dat er nog veel inspanningen moeten worden gedaan om de vrouw als gelijke te behandelen’.

Een cultuuromslag is nodig, niet alleen in Afrika, maar over de hele wereld – en dus ook bij Westerse gesprekspartners:

‘De opvoeding moet veranderen. We moeten ons afvragen of we voldoende praten met onze jongens over wat verkrachting betekent. Zeggen we hen genoeg dat een seksuele relatie begint met het vragen van instemming aan je partner? Hoeveel mensen die ons gesprek gaan lezen, kregen dit aangeleerd via hun ouders? De meesten zullen het pas gaandeweg geleerd hebben, terwijl het toch deel uit zou moeten maken van de basiswaarden die je meekrijgt van thuis uit… Hoeveel vaders hebben gesprekken over seksualiteit en mannelijkheid met hun zonen? Te weinig, en dat terwijl veel samenlevingen de mannelijkheid wel nog onevenredig verheerlijken. Veel jongens moeten echt nog leren dat een vrouw volstrekt gelijke rechten heeft voor de wet, maar begin daar maar eens aan als je ziet dat ze zelfs bij jullie nog steeds niet op gelijke voet staan.’

*

Tenslotte: dit is mijn twaalfde en laatste column van Mondiaal Halle 2021. Moet zeggen dat ik aan het schrijven veel plezier heb gehad, alhoewel het ook een hele ‘opgave’ was. In totaal plus of meer 10790 woorden, titels en aantekeningen bijgerekend.

Maar 1 november is het klimaatconferentie in Glasgow. De klimaatcrisis, samen met de pandemie, de oorlogen, de kloof tussen arm en rijk, het racisme, de uitbuiting van de zwakkeren, is ongetwijfeld dé hotspot van deze tijd. De ‘wereldproblemen’ staan niet los van elkaar, maar zijn complementair, vloeien naadloos in elkaar over.

De trein met deelnemers aan de VN-klimaattop COP26 in Schotland is zaterdagochtend vertrokken. Ze reizen met de trein, niet met het vliegtuig. Via Rotterdam, Brussel en Londen gaat de reis naar Glasgow. Aan boord deelnemers uit 28 Europese landen, ook Europarlementariërs en vertegenwoordigers van ngo’s als Oxfam!

Aantekeningen 

Warsan Shire, geboren op 1 augustus 1988, is een Britse schrijver, dichter, redacteur en leraar, geboren uit Somalische ouders in Kenia. Haar poëzie was oa de inspiratiebron voor het ’visual album’ Lemonade van Beyoncé (2016). De titel van mijn column is een pamflet uit de bundel Our Blue Bodies (2015).

Dr. Denis Mukwege werd in 1955 geboren. Hij wordt gezien als ’s werelds meest toonaangevende expert in het behandelen van verkrachtingsletsel. In 1999 richtte hij in Bukavu het Panzi-ziekenhuis op, waar dagelijks tientallen slachtoffers van seksueel geweld worden behandeld. Voor zijn werk kreeg Mukwege de Sacharovprijs voor de mensenrechten, en in 2018 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede.

De Morgen sprak Nobelprijswinnaar Denis Mukwege: ‘Ook bij jullie steeg femicide tijdens de pandemie’. Maarten Rabaey, interview Denis Mukwege, De Morgen, 27 oktober 2021.

Nicole Van Overstraeten
Zondag november 2021, 14u30u.

Ceci n’est pas arrivé près de chez nous

soms denk ik echt dat ik een vreemdelinge ben.

een morsige illegale immigrante. wat een leven

met een mens doet. per slot van rekening heb ik

alleen maar bewondering voor mensen die vrijwillig

iets voor anderen doen. zich inzetten voor

een goede zaak. dat is pas klasse.

(Uit het gedicht ‘klassenstrijd’, NVO)

Mij ‘voelen als een illegale immigrante’: dat is mij vorige week min of meer overkomen, haha! Althans wat het gevoel van uitzichtloosheid betreft. Ik was al veertien dagen zwaar verkouden, moest al mijn afspraken afzeggen. Voelde mij als een schipbreukelinge met een ‘kopvalling’. Moest proberen er van ‘af’ te raken, anders was het met mij gedaan. Dacht ik. Dus: eucalyptusthee drinken, hoestsiroop slikken op basis van vlier en tijm, ‘s nachts slapen met een doorgesneden ui op mijn nachttafeltje. Argh! Mijn kamer geurde naar uiensoep, maar oh wonder, vandaag voel ik me stukken beter!

Tijdens het uitzieken kon ik lezen naar believen. Diep onder de wol kroop ik in de wereld van Kouplan, de hoofdpersoon uit de roman ‘De lucht is van ons allemaal’ van de Zweedse auteur Sara Lövestam. Als een boek goed geschreven is, heeft dit op mij soms het effect van een metamorfose: ik vereenzelvig mij met de personages en voel me even gelukkig of ellendig als zij.

Kouplan is een illegale vluchteling uit Iran, die in mensonwaardige omstandigheden leeft onder een brug in Stockholm, samen met twee drugsverslaafden, Oma en Will. Hij is eigenlijk een vrouw, die zich wil laten ombouwen tot man, maar door de situatie waarin hij is terechtgekomen moet hij beroep doen op een illegale ‘provider’ van hormonen. Hij moet zijn borsten inbinden om toch te kunnen doorgaan voor een man.

Van beroep is Kouplan journalist. Hij slaagt erin een soort ‘job’ als privédetective te krijgen: een zekere  Ulrika vraagt hem haar man Håkan, een advocaat, te schaduwen omdat zij hem verdenkt van ontrouw. Maar uiteindelijk is er iets totaal anders aan de hand: Håkan is na zijn ontslag bij een gerenommeerd advocatenbureau drugskoerier geworden. Hij smokkelt heroïne uit Thailand die dan door dealers in de rijke landen wordt verspreid…

Uit plaatsgebrek kan ik niet de hele intrige vertellen, maar moet zeggen dat ik helemaal opging in dit verhaal. Kouplan is geen loser, maar een sterke, intelligente, creatieve en vindingrijke jongeman. Je moet het maar doen, zeg ik altijd: uit een gevaarlijk land wegvluchten en dan proberen een nieuw bestaan op te bouwen in een land met een totaal andere cultuur. De moeilijkheden die vluchtelingen ondervinden om te overleven zijn soms onoverkomelijk!

Natuurlijk, wat ik hierboven (be)schrijf is (maar) literatuur. Niet te vergelijken met ons ‘leuke’ leventje hier, waarbij wij al ‘kapseizen’ bij een verkoudheid.

Enige jaren geleden echter liep ik, na een reünie op mijn vroegere school, door de hal van het Noordstation in Brussel. Ik had een ‘verkeerde’ ingang gekozen (het had gesneeuwd en de trappen van de grote ingang waren glad) en kwam terecht in ‘de Zwarte Zee’. Ik verontschuldig mij voor deze groteske metafoor, maar toch schrok ik mij een ongeluk. Ik moest over tientallen mensen heenstappen, die op de grond in slaap waren gevallen. Ik kon mij voorstellen, hoe al die donker gekleurde mensen (zij zagen er ellendig, ziek, hongerig, moe en verwaarloosd uit) daar op die plek overnachtten. Ze sliepen op de grond, op stukken karton, op een stapel vuile dekens. Het gehandicaptentoilet was hun badkamer. Sommigen zaten de hele dag verkleumd met drieën op een bankje en wisselden af met drie andere losers. Mensonterende, onwaardige toestanden. En dat was nog vóór het debacle in het Maximiliaanpark, nog vóór de ontruiming van het vluchtelingenkamp in Calais.

Wij kunnen zeggen: ‘Ceci n’est pas arrivé près de chez nous’ en onze ogen sluiten, bang als we zijn dat ons comfortabele leven wordt gestoord door akelige verhalen. Brussel is maar 15 kilometer bij ons vandaan. De ellende is er zeer actueel: vandaag nog, 23 oktober 2021, worden tientallen asielzoekers terug de straat opgestuurd. De werknemers van het Klein Kasteeltje hebben al gestaakt op maandag 18 oktober: te weinig plaats, te weinig personeel.

In een recent artikel (De Morgen 23 oktober 2021, 06.30u) van Elias Van Dingenen, coördinator Vluchtelingenwerk Vlaanderen, wordt staatssecretaris Sammy Mahdi op de vingers getikt:

Waar we moeilijker begrip voor kunnen opbrengen, is het feit dat de staatssecretaris de hete aardappel voor een te reactief beleid doorschuift naar bepaalde groepen asielzoekers die volgens hem eigenlijk “niets te zoeken hebben in de opvang”.

…

We begrijpen niet wat de staatssecretaris denkt te bereiken met mensen toegang tot opvang te ontzeggen. Een dak boven je hoofd hebben is tot nader orde een mensenrecht. Wanneer asielzoekers en vluchtelingen verder trekken binnen de Europese Unie, komt het net vaak omdat ze situaties van dakloosheid ontvluchten. Iemand die op straat staat, gaat in overlevingsmodus, leeft van de ene dag tot de volgende, op automatische piloot.

…

Als we belangrijke lessen uit de covidcrisis kunnen trekken, is het ten slotte dat 24-urenopvang niet duurder is dan noodopvang en een veel ingrijpender effect heeft om mensen in staat te stellen hun leven terug in handen te nemen. Als je met iemand een grondig gesprek over terugkeer kan en moet voeren, is het best dat deze persoon nog niet met de rug tegen de muur staat.

Het Belgische asielsysteem heeft geen nood aan nóg meer poortwachters. Het heeft nood aan zuurstof en gemotiveerde sociaal werkers. Geef de werknemers aan het Klein Kasteeltje de ruimte om hun werk als begeleider naar behoren uit te voeren. De resultaten zullen volgen.

Ball’s in your court, Mr Mahdi.

PS: In Halle heb ik nog geen migrant ontmoet die onder een brug slaapt. Misschien zijn er wel. Toch nog geen berichten daaromtrent tegengekomen. Ben even op de site van de stad Halle gaan surfen, om te kijken of asielzoekers hier behoorlijk worden opgevangen. Ik vond deze informatie: vluchtelingen worden opgevangen door LOI, een lokaal opvangsinitiatief, beheerd door het OCMW, in opdracht van FEDASIL. De pastorie van Buizingen werd aangekocht om onderdak te bieden. 

Aantekeningen

https://www.demorgen.be/meningen/het-belgische-asielsysteem-heeft-geen-nood-aan-nog-meer-poortwachters~ba24e6d7/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=copylink

https://www.halle.be/menu/zorg-en-ondersteuning/opvangcentrum-voor-vluchtelingen

NICOLE VAN OVERSTRAETEN

Zondag 23 oktober, 14.30u.

OLD SCHOOL - NEW SCHOOL
Onderwijzen is een van de belangrijkste beroepen in de samenleving
(Stefan Hertmans)

*
In de zomer hadden wij een afspraak met ons nichtje uit Londen. Zij was op werkbezoek, samen met haar man, die een bijzondere opleiding psychotherapeut volgde. Tot mijn grote verbazing zonderde hij zich een tijdje af voor een therapiesessie, met ZOOM op de laptop, terwijl wij gezellig bleven keuvelen en koffiedrinken in de patio van een hotel in het centrum van Brussel. Haha, gaat dat tegenwoordig zó, dacht ik bij mezelf. Wat voelde ik me ouderwets, zo Old School!

 Maar ik ben me bewust dat de digitalisering van de maatschappelijke interactie een feit is. Voor een geneesmiddelenvoorschrift kun je bijvoorbeeld telefonisch onderhandelen met je huisdokter. Het ‘papiertje’ wordt automatisch naar de computer van je apotheek doorgestuurd. Bankverrichtingen gebeuren bijna allemaal digitaal. Vele filialen worden gesloten omdat loketten niet meer nodig zijn.

 Ook het onderwijs wordt meer en meer gedigitaliseerd. Leerkrachten hebben afstandsonderwijs moeten leren toepassen tijdens de corona crisis. Nu de lessen weer fysisch worden georganiseerd, blijft de computer in vele disciplines de kern van het lesgebeuren. Helemaal New School dus! Maar of deze ‘koele’ revolutie de kwaliteit van het onderwijs, of liever: de communicatie tussen leerkrachten en leerlingen, heeft bevorderd, dat is de vraag.

*
De eerste week van september kuierde ik in de namiddag door de Halse binnenstad. Op de marktjes, op houten bankjes, op de rand van bloembakken, op voetpaden (en wellicht ook op de stenen banken in het Elizabethpark), zaten of ‘hingen’ jongeren. Zij leken de kalmte zelf. Er was niet veel lawaai. De jonge mensen leken blij te zijn opnieuw met hun vrienden op stap te kunnen gaan. Zij hadden blijkbaar niets ‘te doen’. En binnenkort zou de mondmasker plicht worden afgeschaft! Hoera, daar kwam een topjaar aangerold.

 Maar sinds de opening van het nieuwe schooljaar wordt de onderwijswereld dooreengeschud met beloftes, nieuwe richtlijnen, voorstellen en zelfs ‘revoluties’. Met onrust en strubbelingen tot gevolg.

• Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) verklaarde dat zijn Vlaamse regering wil besparen op onderwijs. Ondertussen is bekend dat de totale som van deze besparingen 112 miljoen euro bedraagt. Minder geld voor graduaatopleidingen, minder subsidies voor onderzoek én leerkrachten sneller aan het werk krijgen. De besparing van 112 miljoen euro in het onderwijs maakt veel reacties los. ‘Dit is bitter’, zegt onderwijskoepel OVSG.

• Onlangs beloofde de Vlaamse regering nochtans in een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) 188 miljoen euro extra middelen. En dan krijg je plots te horen dat bespaard moet worden!. ‘Dan lijkt het er toch sterk op dat ons dingen beloofd zijn zonder dat de cheque gedekt was. Dit kun je toch moeilijk vooruitziend beleid noemen?’

• Om meer zicht te krijgen op hoe onze leerlingen presteren wil de Vlaamse regering vanaf 2024 centrale toetsen invoeren voor wiskunde en Nederlands. Ben Weyts stelde deze maatregel voor als een ‘revolutie’. Elke leerling zal tijdens zijn schoolcarrière vier keer zo’n toets afleggen: in het vierde en zesde jaar, zowel in lager als secundair. Met uitzondering van het Gemeenschapsonderwijs (GO!) is niemand ervoor gewonnen om de resultaten bij de overheid te laten belanden.

• Tenslotte zijn er ‘geruchten’ dat de zomervakantie zal worden ingekort.

De kritiek op Vlaams onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) groeit zienderogen. Niemand in het onderwijsveld begrijpt hoe de regering kan besparen op een sector waar de noden torenhoog zijn. Noden die bovendien door niemand betwist worden, zoals het nijpende lerarentekort, de verouderde gebouwen, de dalende onderwijskwaliteit en de digitalisering.

De laatste jaren – nog vóór de corona crisis- scoort Vlaanderen steeds slechter voor wiskundeonderwijs en wetenschappen en de kennis van de moedertaal is erbarmelijk: het foutenpercentage in de papers van de eerstejaars aan de universiteiten is daar het beste bewijs van. Nog dit jaar in september bleek uit een reportage van VRTNews dat in Vlaanderen de kennis van het Frans achteruitgaat en het omgekeerde is zeker waar: Waalse jongeren leren geen Nederlands! In de Brusselse scholen zijn de lessen Nederlands en Frans verplichte vakken, wat een goede zaak is. Franstalige ouders sturen hun kinderen naar een Nederlandstalige school en het omgekeerde zou ook moeten kunnen: dat Nederlandstalige ouders hun kinderen naar een Franstalige school sturen.

Onze premier Alexander De Croo is daarvan een prachtig voorbeeld: hij schakelt soepel en foutloos van het Nederlands naar het Frans en omgekeerd. Zijn toespraak voor de VN, op 25 september 2021 was in krachtig, vlekkeloos Engels.

*
Tenslotte wil ik even stilstaan bij het lerarentekort in Halle. Lieven Boeve van het Katholiek Onderwijs beaamt: het grote probleem voor de leerachterstand is het lerarentekort. Een voorbeeld in Halle is o.a. Don Bosco, waar sommige leerlingen sinds het begin van het schooljaar nog geen uur wiskunde hebben gehad. In september stonden 200 van de 4000 lesuren nog open. Dat tekort is vandaag teruggedrongen tot 80. Ook leerkrachten Frans, aardrijkskunde, godsdienst en Engels zijn er tekort (VRTNews, 15 oktober 2021).

Ik ben ervan overtuigd dat niet alleen Halse scholen in de problemen zitten, ook mijn vroegere collega’s uit de Brusselse middenscholen zijn niet te spreken over hun werkomstandigheden en de stress waar zij moeten tegen aankijken.

Dat jonge mensen, na het corona-debacle, doelloos uren moeten doorbrengen in de studie of op de speelplaats, of terug naar huis gestuurd worden, is een triestige zaak. Dat zij onrustig worden en amok maken is niet verwonderlijk. Mijn kapster, die op de Cypriaan Verhavertstraat woont, kan er van meespreken: ‘zoveel lawaai en overlast veroorzaken die gastjes, de politie is er al aan te pas moeten komen aan de rode lichten’.

Mijn kapster overdrijft altijd een beetje, maar één zaak is zeker: het gaat niet goed met het onderwijs. Als overheden meer belang hechten aan hun eigen prestige en wanneer machtsgeile politici alleen maar kunnen regeren door druk uit te oefenen en dreigementen naar de basis toe te ventileren, zal dit, ook naar andere sectoren toe, nefaste gevolgen hebben. Nochtans is België nog altijd een land van melk en honing, in vergelijking met dat wat zich op wereldniveau afspeelt. Laten we wat kostbaar is in ons kleine, door noeste werkers tot stand gebrachte landje, niet nodeloos verprutsen!

Aantekeningen

• Alleen Elvis blijft bestaan :
  https://m-partners.facebook.com/canvastv/videos/stefan-hertmans-over-onderwijs/272755818045605/

• De Morgen 30 september 2021, 1 oktober, 14 oktober, 15 oktober enz…

• Lees ook de column van Jana Antonissen, De Morgen 14/ 10/ 2021, p. 23, over haar liefde voor het ‘Vlaams’.

NICOLE VAN OVERSTRAETEN,  Zondag 16 oktober 2021, 14.30u.

Met de trein of met de boot

iemand noemde mij lief, iemand anders

appte mij you’re my cocaine baby, nog iemand 

anders noemde mij zijn dearest soulmate, ik doe

alsof ik het druk heb, zo van druk druk druk

heb het ook druk, neem straks de trein naar brussel

...

maar wil het liefst laurence vielle lezen

zij zit veel op treinen, zij zingt over trains, trains, trains

trein van ravenpartituren waarop draden zingen 

oeps! ik zeg alles omgekeerd het moet zijn trein

van dradenpartituren waarop raven zingen, ook mooi

(fragment uit het gedicht ‘cyborg’, NVO)

*

Nog niet zo lang geleden stapte ik van de trein in Halle. Het was op een weekdag, om 13.30u. Ik had een reis van anderhalf uur achter de rug en op het perron voelde ik, dat ik broodnodig ‘moest’. Aan de toiletten in de grote hal hing een mededeling: gesloten wegens vandalisme. Ik kon wel de sleutel afhalen aan de loketten. Een stoere kerel rammelde met een sleutelbos waaraan een opvallend groot goudkleurig hangslot was bevestigd. Ik mocht ‘gaan’, maar moest onmiddellijk de deur achter me op slot doen, een muntje van 50 cent in de deur van het toilet steken en klaar!  De kerel wachtte me op, blijkbaar een beetje ongeduldig, toen ik hem de sleutel overhandigde. Een familie Indiërs (de dames droegen kleurrijke sarongs) met kleine kinderen wou ook van de WC gebruik maken, maar ze werden geweigerd, want het was ‘pauze’. De kids keken een beetje beteuterd.

Dit ogenschijnlijk onbeduidend ‘incident’ liet toch een vreemd gevoel bij me achter. Slaagt men er niet meer in van het stationstoilet in Halle een gebruiksvriendelijke, veilige plek te maken voor de reizigers?

Blijkbaar is het antwoord: neen. In grote stations zoals Brussel-Zuid, Brussel-Centraal en Brussel-Noord zijn ruime toiletten aanwezig, met nijvere WC - ‘madammen’, die de toiletten schoon houden en het binnenkomen en buitengaan van de klanten regelen. Sinds Covid 19 moet, geloof ik, vooraf een nummertje ingetikt worden, zodat nog beter kan worden gecontroleerd of de klanten correct hun behoefte doen. Maar in kleinere stations is de controle blijkbaar moeilijker te organiseren. 

Vanmorgen nog hoorde ik op het ‘Nieuws’ dat een grootscheepse politieactie rond het Noordstation in Brussel werd gehouden zaterdagavond. 32 personen werden opgepakt, 25 bleken geen papieren te hebben, 7 anderen werden opgepakt omdat ze wapens (meestal messen) bij zich hadden. Aanleiding zou de groeiende ‘onveiligheid’ zijn, al langer een item in de Noordwijk. Maar de laatste tijd is het probleem erger geworden.. 

Ook het aantal bootvluchtelingen op weg naar het Verenigd Koninkrijk is toegenomen, werd in hetzelfde persbericht terloops medegedeeld. Die bootjes zijn dikwijls ‘onveilige’ rubberbootjes en meer dan één pechvogel is al verdronken onderweg. Tussen Engeland en Frankrijk is er ondertussen veel politiek ‘geneuzel’, want de Engelse conservatieve minister Priti Patel wil pushbacks. Frankrijk weet zich geen raad met de teruggestuurde ‘bootvluchtelingen’ en zodus is de ‘vriendschapsdeal’ tussen de twee landen een irritante kwestie geworden. Wat gebeurt er trouwens met die teruggestuurde vluchtelingen? Ofwel worden ze gecriminaliseerd, ofwel zouden ze naar ‘het buitenland’ gestuurd worden. Of aan deze schandalige ‘mensenhandel’, dat heen en weer leuren met mensen in nood een einde kan worden gemaakt, is nog een groot vraagteken.

*

Maar vandaag is het 10 oktober 2021. Dag van de Grote Klimaatmars in Brussel, aan de vooravond van de COP26. Mijn vrienden hier in Halle nemen (jaja), de trein. Ik kan jammer genoeg niet mee, want heb een serieus griepje ‘avant la lettre’ en blijf binnen. De klimaatcrisis wordt steeds voelbaarder, wij eisen onmiddellijke, duurzame maatregelen. Het is vijf voor twaalf. Als we willen voorkomen dat de planeet onleefbaar wordt, moeten we nu krachtige politieke daden stellen. Deze riedel lijkt afgezaagd, maar ik kan u verzekeren: het zijn geen loze woorden! Want wie heeft zich al eens afgevraagd waarom zoveel mensen naar het ‘veilige’ Europa willen emigreren? De hoofdreden is politiek en economisch. Wie wil er leven in landen waar oorlog, armoede, natuurrampen en autoritaire regeringen het toekomstbeeld bepalen? De klimaatcrisis, samen met het gezondheidsrisico die we afgelopen jaren hebben meegemaakt, zijn zeker OOK verantwoordelijk voor het wanhopig heen-en- weer reizen van hele bevolkingsgroepen, samen met het politieke geneuzel van incompetente regeringen en overheden. Corona is voorbij (maar nog niet helemaal) en het lijkt of alles weer ‘gewoon’ is. ‘Business as usual’! Deze stelling kan ik totaal ontkrachten, maar mijn column is al veel te lang - wil eigenlijk al aan de volgende beginnen!

Dus wil ik afsluiten met woorden uit een facebookbericht van Hans Claus:

‘Dat werknemers van organisaties die zich inzetten voor vluchtelingen worden belaagd, dat leerkrachten en public de wacht worden aangezegd en worden aangemaand om hun kritische opvattingen buiten het klaslokaal te houden,

...

dat mainstream denken onder de druk van kijkcijfers en begrippen als betaalbaarheid veld wint, dat uit angst voor terrorisme het beroepsgeheim bij de hulpverlening wordt uitgehold, dat kruispuntbanken vlotjes gegevens beginnen uitwisselen...Een pandemie is genoeg om alle big brother initiatieven die nog in de experimenteerruimte zaten, zachtjes uit te rollen. Angst is krachtig smeer. De sluipende weg van het fascisme is al een tijd aan de gang en daarom moet ik dit schrijven.'

Aantekeningen

• Laurence Veille (Brussel, 1968) is een Franstalige Belgische dichteres en actrice. Dichter des Vaderlands (2016).

• https://www.facebook.com/hans.claus.792

• Priti Patel: Britse Conservatieve Minister van Binnenlandse Zaken

• Gérald Darmanin: Franse Minister van Binnenlandse Zaken 

NICOLE VAN OVERSTRAETEN

ZONDAG 10 OKTOBER, 14.30U.

De fundamenten

‘Op 15, 16 en 17 maart 2021 werden in Nederland verkiezingen gehouden voor de Tweede Kamer. Momenteel vindt er een kabinetsformatie plaats. Op 15 januari 2021 heeft minister-president Rutte aan de Koning het ontslag aangeboden van alle ministers en staatssecretarissen. Het kabinet-Rutte III is sindsdien demissionair. Dat betekent dat het kabinet bevoegd is om te regeren, maar in de praktijk alleen de lopende zaken behandelt. 

Maar een aantal dingen is zo urgent, dat er stappen moeten worden gezet. Het kabinet kiest ervoor om stevig te investeren in het klimaat, de woningmarkt en de rechtsstaat. Grote dossiers, die niet in één kabinetsperiode op te lossen zijn. Investeringen zijn mogelijk omdat de economie er ondanks de corona crisis goed voor staat. Verdere invulling van deze en andere dossiers is aan een nieuw kabinet’. 

Dit bericht lees ik op de website van de Rijksoverheid Nederland. Er is dus nog altijd geen nieuwe regering in Nederland. Maar het gaat mij in deze column niet om een vergelijking te maken met onze eigen regeringsvorming (de regeringsformaties in België van 2019-2020 begonnen op maandag 27 mei 2019, daags na de regionale, federale en Europese verkiezingen op zondag 26 mei 2019. Pas op 1 oktober 2020, na 494 dagen, kon de Vivaldi-regering van start gaan), maar om een boekje voor te stellen, geschreven door Ramsey Nasr, een Nederlands dichter met Palestijnse roots en een veelzijdig kunstenaar. 

De titel van dit boekje (3 politiek geëngageerde essays, plus een epiloog) luidt: ‘De fundamenten’ en telt 144 pagina’s, met de ‘Verantwoording’ erbij. Op de cover lezen wij: ‘De pandemie legt bloot wat we al lange tijd niet ‘wilden’ zien: het politieke en economische systeem heeft de fundamenten van onze samenleving aangetast’. 

Ramsey Nasr is duidelijk verontwaardigd over de huidige koers die de regering vaart. Hij maakt brandhout van het demissionaire kabinet, dat er ‘zogezegd’ voor kiest om stevig te investeren in het klimaat, de woningmarkt en de rechtsstaat. 'Grote dossiers, die niet in één kabinetsperiode op te lossen zijn. Investeringen zijn mogelijk omdat de economie er ondanks de coronacrisis goed voor staat', zo legt men het uit op de pagina van de Rijksoverheid. 

Ramsey Nasr gelooft deze woorden niet. Onderstaande voorbeelden vertellen hoe het er in werkelijkheid aan toe gaat bij onze noorderburen: 

● Officieel is de regering voorstander van meer groene energie. In de Wieringermeer werd zwaar geïnvesteerd in het grootste windmolenpark van Nederland. 350.000 gezinnen zouden van groene energie kunnen genieten, ware het niet dat Microsoft in datzelfde gebied een datacenter vestigde, dat het grootste deel van de opgewekte energie voor zichzelf ging gebruiken. Een lokaal gemeentebestuur zorgde voor het contract en de overheid betoogt dat zij hieraan niets kan doen, want zij gaat niet over lokale besturen. Een multinational krijgt dus voorrang op de Nederlandse burger. 

● Al enige decennia tracht de Nederlandse regering industriële bedrijven tot energiebesparing aan te zetten. Dit leidde tot het MJA3/ MEE convenant, maar wat blijkt: ‘alle aangesloten kleine bedrijven hebben inspanningen geleverd, maar de grote bedrijven hebben er schijt aan’ zegt Nasr. De winstprikkel krijgt voorrang, want wie inlevert op rendement verliest daarmee van de concurrent. 

En het gaat zo maar door: 

● Door de ‘Toeslagenaffaire’ heeft de belastingdienst tienduizenden onschuldige gezinnen bedolven onder rechtszaken en schulden. werkende ouders die in de armoede zijn geprocedeerd, met medeweten van de overheid. 

● Een aflevering van het programma Keuringsdienst van Waarde op NPO3, begin 2021, legde volgend ‘schandaal’ bloot in de ‘varkensindustrie’. Een zeug brengt haar leven door in een betonnen hok of kooi. Vroeger kreeg zij zo’n 30 biggen per jaar, nu zijn het er 45. Na drie weken worden haar biggen weggehaald en zij wordt onmiddellijk weer geïnsemineerd. De zeug komt nooit buiten, geen gras, geen zuivere lucht. Haar leven bestaat uit voortdurend zwanger worden en baren en zogen en weer zwanger worden, waarna ze weer kan zogen. Zelfs tepels worden bijgefokt. Tien jaar geleden had de zeug 12 tot 13 tepels, nu 16 tot 18. Het doel is te gaan naar 20. 

Dat alles voor het rendement, voor de vooruitgang! 

Bovenstaande voorbeelden vinden zeker hun gelijke bij ons en ook in andere ‘westerse’ landen. Hoe ver kunnen we nog gaan? Iedereen weet wat er aan de hand is. Wij weten dat er een klimaatprobleem is, dat wij nog meer te maken zullen hebben met overstromingen, aardbevingen, bosbranden, mislukte oogsten. Wij weten dat winst en maximalisatie de hoofddoelen zijn in de bedrijfswereld. Wij weten dat overheden nog altijd de reflex hebben multinationals met massa’s overheidsgeld overeind te houden en de economie laat voorgaan op het welbevinden van de burgers. Wat doen de overheden om een beleid uit te stippelen waarbij de belangen van de burgers zwaarder wegen dan de banden met het bedrijfsleven? Weinig of niets. En jawel, er zijn initiatieven van kleinere bedrijven die hoopvol zijn. Ook burgers stampen lokaal prachtige initiatieven uit de grond. Maar de overheid steunt deze initiatieven niet genoeg, biedt ze geen panorama, geen kader, omdat ze ‘daarboven’ nog altijd de mantra van het vele geld volgen. Een oude levensvorm die ons rechtstreeks naar de afgrond leidt. ‘Dit land ligt op zijn gat’, besluit Ramsey Nasr. En hij heeft wellicht nog gelijk ook.

AANTEKENINGEN 

1. Het windmolenpark in Wieringermeer: zie p. 52. 

2. Het MJA3/ MEE convenant: zie p. 61. 

3. De Toeslagenaffaire: zie p. 67
(De toeslagenaffaire - ook wel kinderopvangtoeslagaffaire of toeslagenschandaal - is een Nederlandse politieke affaire als gevolg van onterechte fraudeverdenkingen met kinderopvangtoeslagen en de strenge terugvorderingen bij fouten. Vanaf 2017 kreeg de affaire in toenemende mate aandacht. Volgens onderzoekscommissies was de werkwijze van de Belastingdienst onrechtmatig, discriminerend en onbehoorlijk, en was er sprake van institutionele vooringenomenheid en schending van de grondbeginselen van de rechtsstaat.) 

4. Keuringsdienst van Waarde: zie p. 91 

NICOLE VAN OVERSTRAETEN. Zondag 26 augustus 2021, 14.30u

Wij eten ons gelukkig 

peer 

smeuïg -wat een verrukkelijk woord, 

op je lippen, op je tong. 

traagzame mond vol plakkerige snoep. 

hoe smeuïg, de fruitvulling van chocola. 

framboos, appelen, peer. hoe smeuïg, 

de peerdagen van mijn jeugd. het hoofd 

van grootmoe, peervormig, dampig, rozenrood. 

pruttelperen in de pan, poire belle hélène, poire williams 

‘Je bent wat je eet’ zegt een bekend spreekwoord. Dit moet natuurlijk niet al te letterlijk opgevat worden. Haha, het is niet omdat je gestoofde peertjes eet dat je op een peer gaat lijken, of een peervormig hoofd krijgt, zoals de oma in mijn gedicht. Wellicht deed zij haar haren in een wrong, haar kapsel zakte uit tijdens het koken en zo leek haar hoofd in mijn kinderlijke fantasie een beetje op een peer! Ik herinner me dat ik dol was op de dessertjes van mijn grootmoeder en chocolade met fruitvulling was de max. Maar nu besef ik dat die ‘zoete dessertjes’ niet altijd zo gezond zijn. 

* 

De laatste decennia worden wij in de media als het ware ‘overrompeld’ door berichten en artikels over voeding. Gezondheid is een top-issue! Eind augustus las ik deze krantenkop: ‘Wie voor slecht product kiest, ziet dood koraalrif’. Bij een experiment met virtual reality-brillen van de Universiteit van Amsterdam, in samenwerking met Tilburg Universiteit zie je meteen door je bril, dat bij de keuze van een ‘slecht’ voedingsproduct een kaalgekapt Amazonewoud of een dood koraalrif verschijnt. Zo wil men bestuderen of mensen, door het zien van deze beelden, geneigd zijn milieubewuster te shoppen. ‘Mijn voorstel: maak vlees zo duur mogelijk’, een andere krantenkop van veganist en activist Tobias Leenaert, pleit voor een radicale overschakeling op kweekvlees, om zo het fenomeen ‘plofkip’ (vleeskuikens die in amper twee weken worden vetgemest, met alle gevolgen voor de gezondheid van dier en mens), te bestrijden. 

* 

We weten allang dat het belangrijk is goed te eten om gezond te blijven. Voedsel moet puur zijn, vrij van antibiotica en chemicaliën. Liefst eten we biologisch geteelde en seizoensgebonden groenten (kool in de winter bijvoorbeeld, radijsjes in de lente, sla en tomaatjes in de zomer,

paddenstoelen in de herfst) en volle graanproducten. Niet te veel vlees en zeker geen ‘junkfood’. Ook wordt ons aangeraden ‘lokaal’ voedsel te kopen. Streekgebonden dus. Deze producten zijn op Belgische bodem geproduceerd en gegarandeerd duurzamer. Onze ecologische voetafdruk wordt kleiner door de kortere afstand tussen producent en klant en zo steunen wij de Belgische economie. 

En ja, als liefhebber van bio-voeding vind ik beslist mijn gading in Halle. Bioplanet van de Colruyt Group bevindt zich op 20 minuten loopafstand van mijn huis. Het Streekproductencentrum is ook ongeveer 20 minuten stappen en een winkel op een paar minuten van huis, die gewoon ‘Lokaal’ noemt en gespecialiseerd is in op natuurlijke basis geteelde en bereide voeding van bij ons. Idem dito de Wereldwinkel, waar wij onze geliefde Palestijnse olijfolie aanschaffen. Maar ook supermarkten en buurtwinkels doen hun best om bio-voedsel aan te bieden! 

* 

En ja, er bestaat een link tussen eten en gelukkig zijn. Volgens Test-aankoop blijkt uIt onderzoek dat micro-organismen in de darm (het darmmicrobioom) hierbij een belangrijke rol spelen. Stoffen geproduceerd door het microbioom kunnen een impact hebben op het goed functioneren van meerdere organen in het lichaam en zelfs op de hersenen. De belangrijkste boodschappers hierbij zijn neurotransmitters en ontstekingsremmende korteketenvetzuren. 

De term ‘moodfoods’ betekent: voedsel waar je goedgezind van wordt. Sommigen zweren bij ‘superfoods’, dat zijn groenten, fruit, vette vis, de cacao in chocolade, kikkererwten en noten. Goed eten doe je echter niet met superfoods alleen, maar met een gevarieerd en gezond dieet. De kwaliteit van het voedingspatroon is zelfs belangrijker dan de kwaliteit van de voedingsmiddelen, beweren voedingswetenschappers uit de Europese Unie. Zij werkten vijf jaar lang aan het ‘Moodfoodsproject’ die het verband tussen ‘stemming’ en voedsel onderzochten. Het ‘gelukmakersdieet’, zeggen de specialisten, is het Mediterraan dieet, rijk aan vezels, groenten, fruit, volkorengranen, peulvruchten en gezonde onverzadigde vetten (olijfolie, vette vis, noten). En het 

‘slimmedarmendieet’ is een voedingspatroon waar gefermenteerde producten als yoghurt, kefir, kombucha, tempeh, zuurdesembrood en zuurkool is aan toegevoegd. Maar je ‘gelukkig’ voelen door het eten van goede voeding alleen is niet genoeg. Ook regelmatig bewegen, je leeftijd, ziektes en genetische aanleg hebben een invloed op je fysische en mentale gezondheid. 

Tenslotte: hieronder het ‘Happy Menu’, zoals op p.11 van een recent nummer van Test Gezond werd vrijgegeven:

ONTBIJT 

1 glas halfvolle melk, 2 sneetjes bruin brood (4gr) met sneetje kaas (35+), margarine met omega 3 vetzuur, 8 aardbeien, water. 

LUNCH 

200 gr groenten (6 eetlepels, verschillende soorten), 100gr vis bereid met olijfolie, 3 eetlepels volkoren rijst, 1 potje skyr natuur als dessert, water. 

DINER 

2 boterhammen, 4 eetlepels hummus, salade met koolzaadolie, komkommer, gele paprika en tomaat, appel, water 

Oeps! Dit is een sober, streng en blijkbaar supergezond menu. Geen kopje koffie bij het ontbijt, geen glaasje wijn bij het diner, geen vlees, geen zoet dessert – en de aardbeitjes worden geteld! Heb dit menu nog niet uitgeprobeerd, maar misschien is het echt de moeite van het proberen waard… wellicht raak ik dan eindelijk die overtollige kilootjes kwijt!

Aantekeningen 

1. ‘peer’ is een fragment uit een gelijknamig gedicht, uit de bundel SAPKRACHT, p. 13, Nicole Van Overstraeten, Upsilon, Halle, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 

2. Hedwig Fossen, ‘Wie voor slecht product kiest, ziet dood koraalrif’, De Morgen, 24/08/21, p. 11. 

3. Lieven Desmet, ‘Mijn voorstel: maak vlees zo duur mogelijk’, De Morgen, 24/08/21, p. 4. 

4. Frank Demets en Anna Van den Dooren, VROLIJKE VOEDING, Hoe eten je gelukkig kan maken, TEST AANKOOP (Test Gezond) nr 164, augustus/ september 2021, p. 8. 

Nicole Van Overstraeten, Zondag 19 september 2021, 14.30u.

Plastic voorwerpen zijn fossielen van de zon
(Choi Jeong Hwa) HAPPY TOGETHER
1. Microplastics  

Een paar dagen geleden deed ik inkopen in de Carrefour op de  August Demaeghtlaan. Meestal doen mijn huisgenoten de  boodschappen in de supermarkt, daarom was ik niet zo op de  hoogte van ‘veranderingen’ in het aanbod. Ik wou een potje bio peterselie en een potje kerstomaatjes kopen en zocht, lichtjes  in de war, naar de doorzichtige plastic tasjes die men  indertijd van ‘de rol’ in de afdeling groenten en fruit kon  afscheuren, om de koopwaar in op te bergen. Geen plastic tasjes  te vinden! Hoezo? Hoe raakte ik met mijn peterselie en  tomaatjes aan de kassa, of beter nog: hoe raakte ik thuis? Maar na enige wonderlijke vraagjes aan de kassierster, kwam ik tot  het besef dat die ‘lichtgewicht’ tasjes waren vervangen door  bruine papieren zakken. Oeps, flitste het door mijn hoofdje, we  gaan stap voor stap vooruit, ‘onze’ acties voor een beter en  gezonder leefmilieu hebben dan toch resultaat! 

Desondanks ben ik niet naïef: het gaat echt niet vlug genoeg!  Het krantenartikel met de kop: ‘Besef dat we allen vergiftigd  zijn’ (over de door 3M veroorzaakte FPOS vervuiling) zegt  genoeg. We zijn er nog absoluut niet! Volgens burgeractivist  Thomas Goorden heeft bijna niemand in Vlaanderen bloedwaarden  die veilig zijn. We leven niet alleen op vervuilde grond, ook  het oppervlaktewater, het water in riolen, rivieren en kanalen  zit vol plastic! Gemiddeld bevat 1 liter water 0,36 plastic deeltjes. Jaarlijks belanden 623 kg microplastics via  huishoudelijk afval (cosmetica, verzorgingsproducten, het  wassen van kledij zoals fleeces) in het afvoerputje. Bij de  huidige concentraties vervuild water kunnen beperkt schadelijke  gevolgen niet worden uitgesloten. In wetenschappelijke en  politieke kringen is men is nog volop bezig met onderzoek naar  de invloed van microplastics op het menselijk lichaam, maar  veel is nog onduidelijk.  

2. HAPPY TOGETHER  

Toch wil ik van deze column geen al te negatief statement  maken. Groot was mijn verwondering, toen ik op de Triënnale  voor actuele kunst in Kortrijk, pal op de Grote Markt, een  installatie opmerkte die bestond uit hoog opeengestapelde,  kattenbakken van plastic, in kolommen naast elkaar. Zij vormden een soort labyrint, waar kinderen joelend konden in  rondhuppelen. Haha, op een van de kattenbakken stond zelfs geschreven: DO NOT CLIMB!

Het kunstwerk noemde HAPPY TOGETHER en was gerealiseerd door  Choi Jeong Hwa, een Koreaanse kunstenaar, die enorme  buitensculpturen van consumentengoederen maakt. De verhouding  tussen artificiële, door de mens gemaakte voorwerpen en de  organische, levende natuur ziet hij als ‘een universele  relatie tussen mens en natuur’. Volgens Choi Jeong Hwa zijn  plastic voorwerpen ‘fossielen van de zon’. Wablief? Dat  vermaledijde plastic? Zonnige fossielen? En wij maar  denigrerend debatteren over plastic. Weg met plastic rietjes,  plastic tandenborstels, plastic tasjes, en weg met de  petflessen! Moeten wij nu geloven dat plastic genietbaar is,  mooi of nog beter: aaibaar? Moeten wij ons geen zorgen maken  over het ‘opeten’ van microplastics? Wie weet evolueren wij (ik  bedoel hier mens & dier & plant) in de toekomst naar nieuwere levensvormen, ‘aangepast’ aan plastic? Maar neen, zo ver moet  mijn denkpiste niet gaan.  

Choi Jeong Hwa is sinds de jaren negentig gefascineerd door  plastic voorwerpen die doorgaans als ‘wegwerpobjecten’ worden  beschouwd. Zijn kleurrijke, elegante kattenbakken realiseerde  hij in samenwerking met het Belgische familiebedrijf Moderna  Products uit Izegem. Zo probeert Choi de harmonie tussen mens  en natuur duidelijk te maken en een intelligente methode te  suggereren om ‘wegwerpplastic’ te ordenen en te hergebruiken. Overdachte recyclage van microplastics, afkomstig van  bijvoorbeeld nonchalant weggegooide petflessen in zee, die dan onze oceanen vervuilen en de gezondheid van mens en dier  bedreigen.  

3. O’ Neall 

Het is natuurlijk fantastisch wanneer bedrijven zich inspannen  om te herbronnen, gerecycleerde producten in hun assortiment op  te nemen en een ‘ecologische attitude’ te ontwikkelen met  respect voor de natuur. Maar er schuilt een addertje in het  gras. De industrie heeft ontdekt dat met de nieuwe ecotrend ook  veel geld te verdienen valt. De markt wordt overspoeld met  producten die beantwoorden aan bepaalde ‘uitgangspunten’ van de  milieuproblematiek.  

Het (dure) Amerikaanse bedrijf O'Neill, gesticht in 1952, is  ondertussen een internationaal bekend merk voor sportkleding. Dit bedrijf gaat er prat op begaan te zijn met het welvaren van  oceanen. Onlangs brachten ze sneakers op de markt uit apenleer en gerecycleerde petflessen, met groene zool en ‘natuurlijk‘  rubber. Elk paar sneakers bevat het equivalent van acht plastic  flessen! Primark daarentegen is een internationale detaillist  die de laatste mode, beautyproducten en woonartikelen aanbiedt  tegen de laagste prijzen. Primark opende zijn eerste winkel in  1969 in Dublin. Nieuw bij Primark is de EarthColors collectie met basics uit duurzaam en biologisch katoen, gekleurd met textielkleurstoffen op basis van afval uit de voedsel- en  plantenindustrie. 

Goed zo! Bravo! Maar worden wij definitief gelukkiger als wij  ons een O’Neill kledingstuk kunnen veroorloven? Worden wij  betere mensen, moreel hoogstaander en gezonder, bij het  aankopen van Primark kledij? Wordt de wereld plots ‘gered‘ door  deze sporadische initiatieven van bedrijven, waarbij sommige  individuen het misschien goed bedoelen, maar die onlosmakelijk  nog altijd in de wurggreep van de maximalisatie van groei en  winst vertoeven?  

Bovengenoemde ‘ecologische stappen vooruit’ zijn maar een  kleine druppel op een hete plaat. Hoog tijd om het roer om te gooien. Hoog tijd om onze definitie van welvaart te herzien.  Hoog tijd ook voor een echte revolutie, niet in de betekenis  van opstand of rebellie, maar van een omwenteling waarbij het  hoofddoel het welbevinden van mens en natuur is en niet de  winstmarge van bedrijven en multinationals!

Aantekeningen  

1. Activist Thomas Goorden, die het PFOS-schandaal op de agenda  zette, bepleit ‘veel steviger Vlaamse milieu-inspectie’.  Barbara Debusschere, De Morgen 06/09/2021,p.4. 

2. PARADISE, Triënnale voor actuele kunst in Kortrijk (van 26/6/2021 tot 24/10/2021).

NICOLE VAN OVERSTRAETEN, Zondag 12 september 2021, 14.30 u.

Forêt asiatique - Forêt océanique  

Heb me vorige week afgevraagd waarom in de media meer en meer bevreemdende berichten verschijnen over planten en dieren, Ook zij hebben te maken met onze oververhitte wereld. Ook zij dragen de gevolgen van oorlogen, van geopolitieke strubbelingen, veroorzaakt door klimaatopwarming, overconsumptie, de vernietiging van de natuur ten koste van de industrie en de ontmenselijking van de samenleving door een bedrijfscultuur die alleen winst en machtsconcentratie voor ogen heeft. Ik citeer enige krantenkoppen: 

‘Slimme dieren: kolibrievrouwtjes verkleden zich als mannetje om niet te worden lastig gevallen’. Haha, die lieve kolibrietjes hebben blijkbaar ook een creatieve oplossing gevonden voor het #MeToo probleem!

‘Bossen zijn als mensen, ze hebben elkaar nodig’. De auteur van dit artikel, de Canadese topwetenschapster Suzanne Simard, bewijst in haar recente publicatie ‘Op zoek naar de moederboom. Ontdek de wijsheid van bossen’ dat een woud geen verzameling bomen is, maar een gemeenschap, een familie. Bomen hebben behoefte aan buren en zij zorgen voor hun kinderen. Bomen hebben geen brein, maar zijn intelligent. Een bos is een ‘netwerk’, waarbij verschillende soorten elkaar voeden, steunen en beschermen. Mycorrhiza, de symbiose tussen schimmels en plantenwortels spelen daarbij een essentiële rol, omdat zij voor het transport van voedingsstoffen zorgen. Een bos is een volledig ecosysteem! En argh! Vergelijk aub dit ‘netwerk’ eens met onze individualistische, eigengereide en egoïstische ‘moderne ‘beschaving! 

Misschien groeit eindelijk het besef dat we van een bos, van de plantenwereld, iets kunnen leren. Planten (en bomen in het bijzonder), zijn onmisbaar. Zij liggen aan de basis van het leven, zij produceren de zuurstof die ons in leven houdt. 

'Hersenen van octopussen lijken verrassend sterk op die van mensen’. Slimme octopussen bestaan echt! Gedaan met de suprematie van de mens over andere levensvormen! 

Sinds ik in de zonnigste week van augustus, PARADISE heb bezocht, de Triënnale voor actuele kunst in Kortrijk (van 26/6/2021 tot 24/10/2021), was en ben ik nog altijd van slag, Geconfronteerd met de installatie Forêt asiatique - Forêt océanique van de Belgische Sarah Westphal in de Stadsschouwburg, las ik in een luxueus te noemen brochure (met teksten van Lut Pil) deze overrompelende inleiding:

‘Het brein ontstond in de zee. Het werd mogelijk gemaakt door water. Alle eerste stadia  vonden plaats in het water; de oorsprong van het leven, het ontstaan van dieren, de evolutie van het zenuwstelsel en de hersenen en het ontstaan van complexe lichamen die het de moeite waard maken een brein te hebben.’ (Peter Godfrey-Smith)

Forêt asiatique - Forêt océanique is gerealiseerd vanuit het historisch theaterdecor Forêt asiatique (1921) van de Belgische decorateur Albert Dubosq, een decor dat hij schilderde voor de opera Lakmé (1883). Bezoekers krijgen in de grote zaal een bijna feeëriek ‘landschap’ te zien: een tropische jungle, een verstrengeling van allerlei soorten planten, waaronder bomen, lianen, varens en bloemen, zoals witte jasmijnen, rozen, blauwe lotussen, (giftige) doornappels, roze acacia’s en gele tulpen. In de achtergrond een grotachtige bewegende installatie (Forêt océanique) waarin onverwacht octopussen zwemmen met gigantische tentakels. Zij bewegen zich meanderend en schijnen contact te zoeken en zich te willen ‘verstrengelen’ met de levensvormen in het ‘Aziatisch’ oerwoud. Octopussen zijn intelligente wezens wiens hersenen verrassend veel op die van het menselijk brein lijken. Octopussen zijn in staat om te spelen, te dromen, voorwerpen te gebruiken en zelfs vooruit te plannen. 

‘Daarbij hebben zij een ongelooflijk aanpassingsvermogen’, vertelde de gids me in de Stadsschouwburg. Jaja, misschien moet de mens een stapje terug zetten en opnieuw leren ‘spelen‘ en ‘dromen’, om in een wereld, waar alles voortdurend in beweging is en voortdurend verandert, te kunnen overleven. Besluit: de mens is niet langer het centrum van de wereld, maar slechts een klein onderdeel in een complexe biotoop. In de toekomst zullen wij misschien voor ons voortbestaan beroep moeten doen op ‘buitengewone intelligenties’. 

Wij kunnen niet in ons eentje de grote ecologische problemen oplossen, Wij moeten opnieuw verbinding zoeken met de natuur en ons bij wijze van spreken, ‘verstrengelen’ met andere levensvormen.

NICOLE VAN OVERSTRAETEN.
Zondag 29 augustus 2021, 14.30u

Aantekeningen

• Voor het schrijven van deze column inspireerde ik mij op recente artikelen in De Morgen (18, 24 en 27 augustus 2021).  

• De Belg Albert Dubosq (1863-1940) was een van de belangrijkste decorateurs van West-Europa. Hij schilderde decors voor oa De Munt in Brussel en de Opéra Garnier in Parijs. Kortrijk herbergt als één van de weinige steden nog zo een unieke decorcollectie. Vijf ensembles van de Kortrijkse Dubosq-collectie werden in 2018 op de Vlaamse topstukkenlijst geplaatst.

• Sarah Westphal heeft de Duitse nationaliteit. Zij studeerde o.a. 3D/Multimedia en fotografie aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, KASK, in Gent.

• Lut Pil werd geboren in Genk in 1961. Studeerde kunstwetenschappen aan de K.U. Leuven en is hoofddocent kunstwetenschap aan de Luca School of Arts. 

• Peter Godfrey-Smith, Buitengewoon bewustzijn, De octopus en de evolutie van de intelligentie. Vertaald door Vera Sykova, 2020:231. Peter Godfrey-Smith, geboren in 1965, is een Australische wetenshapsfilosoof en schrijver.