Hij komt
Column Marc Heremans
Woensdag 18 november 2020
Ik ging me vandaag wat kind minded in gedachten laten verdwalen voor mijn mondiale columnbijdrage. Zoeken naar een pure Sint beleving of zo. Tot ik, dank zij mijn echtgenote, het boekje onder ogen kreeg over de dictatuur van het simplisme. De ontbijttafel was gezet. Het gesprek begon even smakelijk.
Was het een hintverwijzing naar mijn nog simpele ochtendgeest of was het om me aan de keukentafel ietwat wakker te schudden ?
Het boekje is een pamflet over de actuele lelijkheid der dingen van design tot speelgoed waarmee we dagelijks geconfronteerd worden. De ergernis aan teksten die we vandaag te lezen krijgen, de hedendaagse stoet der dwaasheid enz… een allegaartje van simpele denkpatronen in de alledaagsheid der dingen.
Een stevige koffieslok en nog voor de borrel, heb ik het op mijn gemak uitgelezen; weliswaar traag bestuderend en heel analytisch tot mezelf laten doordringen van hoe we vandaag in alles simpelweg voorgeleefd worden.
Zelfs ontkenningsgedrag brengt ons naadloos bij frauduleus denken. Elke goedkope gedachtegang opgaand in een polarisering van het populisme. Hoe gemakkelijk we worden wel voorgeleefd, gedirigeerd door de grote machten der aarde. De Pharma reuzen, de multinationals, het gelobby… zelfs de granen van mijn dagelijkse boterham worden verdacht van graanmanipulatie. Er moet dringend opvoedend werk verricht worden van een ethisch verantwoord aandeelhouderschap en responsabilisering.
Kunst en literatuur zijn misschien nog de enigste kansen om onze voorgeleefde realiteit te ontspringen en te zoeken naar wat de mens nog zelf kan en zich zelf mag zijn.
We worden in onze wereld met zoveel zaken geconfronteerd dat alles in een snelle oppervlakkigheid dreigt te belanden. De deemsterkaas lekker en toch zoveel smaaklozer dan in zijn voorstelling op de reclame-spot.
Is het vandaag de klimaatwissel niet, dan is het over financieel gefoefel, de malafide uitspattingen in onze maatschappij, het gebrek aan empathie . Soms nog heel even eens verrassend; als een collectief ontslag tegen de dictatoriale ontvoogding in Hong Kong. Nu al verzwegen voor de volgende sportbijdrage en wedstrijdresultaten.
Alles wordt ons in een mum van tijd bitsig voorgeschoteld. Een media vol blitzkrieg.
De algemene noemer voor veel problematieken is vlug gevonden. ”De macht van anderen op anderen.”
Ideeën worden vlug gegeneraliseerd. Als een soapreeks geabsorbeerd, geconsumeerd. Sommige dupliceren het schouwspel in hun dagelijks leven. Ze spelen Pacman, zelf wetenschapper, zelf kok, zelf politicus… naar het modelvoorbeeld van de beeldvorming.
De korte titels van populaire bladen lokken de lezers die er maar niet genoeg van krijgen . Zoals “Hij Komt…” het kortstondig spanningsgegeven voor kleine bange kinderen, verteren we goedlachs als onze commerciële bijdrage aan de economie. Morgen is het Kerstmis. De lichtjes nu al aan. OK.
De macht van de media bepaalt hoe we erover zullen denken en verder leven. Zelfs intellectuelen doen mee met het machtsapparaat om toch maar even in de picture te geraken. Daarbij worden dikwijls altijd dezelfde actoren voor het scherm opgevoerd alsof er geen andere denkers in het kleine Vlaanderen nog rondlopen. Of houden die intellectuelen zich enkel bezig met Middeleeuwse en Romeinse studiën voor een ongeacht publieke belangstelling.
Oneliners, het sensationele beeld, de impulsieve reacties, en zelfs vips die zich blootgeven voor het emotiegehalte van een miljoenen kijkpubliek, behoren tot de encadrering van de scenes die we voor realiteit nemen in het dagelijks leven. Als men iets moois aanprijst dan moeten we dat toch goedvinden zeker. Mode, reclame bestaan niet voor niets.
Wat is er mis aan de Sint? De zwarte pieten hebben contextdenkers gelukkig al kunnen afvoeren. Ze blijven dit jaar op stal wegens corona. Al blijft het verweer van sommige zogezegde cultuurfreaks groot om ze terug op te voeren. Na de climax de anti climax. Eens de Sint voorbij, de kinderen terug vrij.
Wat mediaal geaccepteerd wordt haalt de strijd binnen. Of dat het nu fout of correct is; doet er niet toe. De kijkcijfers bepalen de cultuur van zijn. We genieten er stommelings van. Programma’s met diepgang echter onder sensatiedruk wegkwijnend.
Het modern straatgabarit kan je persoonlijk zelfs zo wansmakelijk vinden, bijvoorbeeld in vergelijking met de vroegere rijkelijke art Deco stijl, Victoriaanse stijl... toch accepteren we zomaar de hedendaagse trend en heulen mee met de gang van zaken. Ik zie voor mij de zelfvoldane architect die een zwarte lijn doorheen het huis trok als een volkomen streep van eenheid en transparantie voor het gebouw en zijn interieur als een sublieme decoratieve vondst beschouwt. Voor de rest kijkt van de Sint op kale witte muren en grote glaspartijen. Een weldaad voor de geëmigreerde glazenwasser van morgen voordat we hem terugsturen voor zijn vegen op het glas. Nee geen zwarte lijn op tafel tussen jou en mij. Geen raciale streep die ons uit elkaar drijft. Kunst beschouwend zou ik de doorlopende lijn nog kunnen duiden als pure eenvoud van ruimtelijke samenhang en begrenzing. De bouwpromotor gebruikt het als pure stijlniche voor een mondaine aanprijzing voor de verkoop van het simplistisch gestructureerd onroerend goed. Een verkoop als een kat in de zak. Meerwaarde totale illusie. Kunst en suggestie vinden we dan wel gedurfder in bijvoorbeeld een Weense Hundertwasser. .
Vlug gegenereerde obligatoire waarheid. Hoe kan het ook anders? Mediamodellen: één item van hooguit veertig seconden om de kijker met beperkt begripsvermogen van antwoord te dienen over concepten, vaccins, rellen…
Bangelijk moeten we ons afvragen waarin we zijn terecht gekomen. Benepen tussen de macht van het geld en de heersers. Voorgeleefd in een matige cultuur. Groente uit de tuin van opa vergeten. Recepten van de oma in een mac donald stijl onder gedoopt. Sinterklaas bedankt voor de fair trade chocola… Hoe hypocriet kunnen we ons sussen.
De ontbijttafel wordt bij ons altijd sfeervol gedekt en het brengt ons tot leuke babbels. Tot kernvragen: wie zijn we eigenlijk, wat doen we hier allemaal? We zijn het leven zo dierbaar voor ons zelf; tijdelijke ego’s op een grote uitgeputte aardbol.
Mijn echtgenote dompelt me, gelukkig maar, meermaals in haar boekenwurmwijsheid. Het doet me deugd dit nog op mijn ouwere dag te mogen meemaken. De kunst is nu juist dat het gesprek zo open en duurzaam kan zijn en zelfs de vraag ontboezemt hoe anderen hierover zouden denken. Moet het borstbeeld van Leopold II nu echt weg of kan het blijven als een blijvende blikopener over desastreuze machten die ons omgeven? Het is goed in kunst en de literatuur te kruipen om de wereld en het leven beter tot jezelf te laten komen.
Ook daarom mag kunst niet tot een beperkt canon worden herleid. Een conditio sine qua non om een breedspectrum op een voedzaam (intellectueel) leven te kunnen bewaren. Een spectrum van open grenzen, ontvankelijk zijn…
Zoals kinderen nog kunnen geloven in de ongekende goedhartigheid van de brave Sint.
Kunst moet zijn, totale vrijheid bewaren. Kunst moet kunnen uitdrukken wat het wil. Elke conditionering is er één te veel. Geen cultureel racisme aub met canons.
De onafhankelijkheid is essentieel voor de intellectuele vrijheid.
Genoeg ontbijt; nu aan ’t werk. Wat laptopwerk voor de senioren, wat voor mijn Fifty-one serviceclub en dienst aan de gemeenschap, wat voor de particratie van de middenweg… maar eerst simpel de ochtend vaat en de tafel vrij maken voor nieuw denkwerk. Vrij zijn… een weelde zelfs in de bubbel.
Hoe zo’n klein boekje ons met zoveel wijsheid en weinig woorden in ons blootje zet.
Shakespeare : “The weight of this sad time we must obey;
Speak what we feel, not what we ought to say.” (King Lear)
En zo kom ik nu tot mijn oorspronkelijk verhaal uit het leven. De flarden overgebleven catechimus en de kerkgeschiedenis van populaire Sinten. Het huidig bereik nog van enkele die in het theater van ons leven telkens tot leven worden gewekt. De camouflage van onze geestelijke inhouden.
Al hebben we te doen met de Take Away Sinten van vandaag. Het nieuws te horen; onze wereld wordt er niet gemakkelijker op. Zelfs dreigende staatsgrepen op democratieën. Poetin lacht in het vuistje. De aandelen in de wapenindustrie kunnen aanzwellen. Pseudo optimisme een eeuwigdurende kermis. De organisatoren van deze spektakels zitten achter de schermen. Hun privileges leiden tot Black Lives Matter bewegingen…. Goedkope manipulatie. Vroeger werd het ons ingedrild met een beloningsstrategie als koekjes voor hondjes.
De wereld schikt zich aan de groep waartoe je behoort.
Vandaag kies ik voor zekerheid, onderzoek, vergelijking, bronnenraadpleging, ervaringsgerichtheid, studie, overleg, analyse en tegenexpertise. De creatie van een beeld moet vele draagvlakken doorstaan.
Vroeger was beeldvorming simpel. Het inlevingsvermogen zat gekapseld in de spannende verhalen van de overlevering.
Sint Vincentius was er voor de blinden.
Sint Martinus voor soldaten, armen, duiveluitdrijvers.
Sint Veroon voor pest- en reumalijders.
En ja, Sinterklaas, waarover we het zouden hebben in deze column, die staat voor de kindervreugde.
Het zijn bevroren één-dimensionele verhalen, onwrikbaar in vaste vorm en zelfs een wetenschappelijke monografie krijgt de mythes niet klein.
mahé
Het 2de leerjaar Essenbeek.
Lang geleden.
1978.
Deze pop is 3,5 meter groot en ze heet Amal. Ze stelt een meisje van 9 jaar voor die op de vlucht is. Kunstenaars hebben haar ontworpen en steltlopers gaan met haar een tocht door Europa maken. Een tocht van 8.000 km! Met Amal willen de makers aandacht vragen voor vluchtelingen over heel de wereld.
Onze gewesten hebben veel Sinten…
Sint Anthonius, Sint Bernardus, Sint Hubertus, Sint Veroon, Sint Godelieve, Sint Martinus, Sint Hubertus…
Ze hadden geen zwarte Pieten toen, hoop en al, knechten in onderpand met lappen dekens.
Zwart was nog vreemd en al het vreemde was ver weg tweederangs.
Even een onderscheid in dromen van levenswelzijn
In een wereld tussen arm en rijk.
Programma’s over de uitwisseling tussen beide.
Sinterklaas komt bij allen,
Met zijn diep gewortelde epos, ontwricht door de moderne tijdsgeest en commerciële standaarden.
Een cultuur ontdaan van zijn echte waarden.
Waren die niet opvoeden tot braaf zijn, dankbaar blijven , beleefd groeten, eerbied tonen, verwondering blijken.
Een toegift op kinderleed, verwaarlozing, misbruik en -arbeid.
De inhoud wordt gecamoufleerd in een kortstondig optimisme van de commerciële kermis die het alsnog geworden is.
Het kan antiek klinken, maar er valt over na te denken.
Filosofen noemen het ethische en morele vervreemding.
Het gaat natuurlijk verder dan Sinten alleen.
Er moet dringend werk gemaakt worden van een transparante kritische beeldopvoeding.
Jawel, de oorlog verklaren aan de dictatuur van het simplisme.
Zien we niet uit de recente Amerikaanse verkiezingen dat ook ware democratie om dringend herstel vraagt.
Elk item van denken wordt tegenwoordig in een patroon van maximum 40 seconden gegoten.
We aanhoren alles als een gemoduleerd toeschouwer. Het leidt ons naar een fundamentele plicht van wantrouwen.
Misschien verkijken miljoenen mensen in het zuiden zich aan onze perverse levensstandaarden van hier.
En met argusogen naar de Sint als the sky in the limit.
De Sint toen hij mijn klas bezocht
Tweede leerjaar Essenbeek
De man , collega en vriend al overleden
De kinderen van toen niet geweten
Wie hij was...
Vandaag zo oud als ik gisteren
Hoe beleven hun kinderen de brave Sint?
Spaarzaam was hij al bij elk schoolbezoek.
Hoogstens wat marsepein en koek.
Maar thuis geeft dat nog altijd flinke kassa bonken.
Nu de klompen van de oude tijd voorbij.
Pieten eindelijk rechten en vogelvrij
Alleen rijkelijk gevulde kinderschoenen.
Een ware macro voor de ogen van de kleintjes.
Een grote dreamland met lokkende tierlantijntjes.
Als opa laat ik het over aan de grote kinderen zelf.
Mijn portemonnee krijgt geen extra kinderpremie voor cadeautjes.
Er zijn zelfs Sinten die werken op afbetaling.
Extra puzzelkredieten voor megaverwenning.
Zwarte oogjes in Rwanda knutselen blikken Vespa’s en jeeps.
Zijn nog altijd blij met een malse maiskolf en droge waterpistolen
Geen Sint te zien in de riool of ergens verstrikt in een verwilderd woud.
Geen Sint in de gammele deur komt er voorbij.
Hoeven Sinten wel met baard en zweet?
Hoeven we hieraan mee te doen
het groot commerciële speelgoedfestijn.
Of ben ik al mijn kinderlijke verbeelding en kermis kwijt
Doordesemd van een verkeerde perceptie.
Laat me de vrede bewaren.
En de kinderharten sparen.
Vredeskleur voor vlag en wimpel.
Vrede en protest.
Wit blank bruin zwart.
Harde kleuren van vrede en protest.
Passen niet in het rekwest. Ook geen stoomboten meer uit de vergeten kolonisatie.
Sint komt voortaan met de taxi.
Een elektrische mégane Galaxy,
een tesla eerste klas.
Zijn chauffeur is zwart en rijdt met witte handschoenen.
Een ware verbetering voor het blanke geweten.
De staf een geweer in Amerikaanse sfeer.
Want ook Sinten dreigen volgens de inlichtingendienst onthoofd.
Epiloog aan mijn keukentafel
men kan mensen eenzelfde lied laten zingen
en kinderen zeker
zie ginds komt…
doe de deur maar open
eenzelfde koek laten eten
broederlijk,
eensgezind en vol lof
een pseudo inhoud vertolken ten leuke top
en tegenstellingen wazig verdoezelen
de werkelijkheid komt ooit boven
in de steeds bivalente opties over Sinten
zeker bij het groter worden
of als een ouwe volwassen man
die ooit eens Sinterklaas was
Beste Sint,
Ik wil een grote pop
Ik wil Little Amal
Ik ga de wereld rond
Om een hand te reiken
De wereld verkennen en vergelijken
Alle prille verwachtingen
Mondiaal met grote wonderogen bekijken
Met mijn kleine benen
Met mijn lange tenen
Op tere randen
In arme landen
Helaas er staan
Met lege handen
Beste Sint,
Ook ik als kind merk
Dat de wereld overal brandt Gooi ons niet vluchtig voorbij
Een kijkend kind
Naar de horizont in de wind
Halle, 6 december 2020
Hij komt
Zij komt
Zij komt
Hij komt sowieso… elk jaar… en morgen nog misschien…
6 december deadline van de gedateerde Kindervreugd
morgen stapt Hij met geveinsd wit schimmelpaard
over onze betonwegen zwaar verhard en nog steeds bebaard
kinderen minnend in het wollig hart
als steeds onaantastbaar verheven als laatste blik bijgebleven
en toch ben ik benieuwd
hoe die Sint en zelfs Little Amal
alle verlaten kinderzielen
verzoenen zal
hand in hand
doen genieten van hun dagje zorgloosheid
in hoop en zonder onderscheid