Wat is de ZiRA

De ZiRA is primair ontwikkeld voor mensen die zich richten op de inrichting van de informatievoorziening in een ziekenhuis, niet alleen enterprise- en informatie-architecten, maar ook informatiemanagers, solution-architecten, functioneel en technisch ontwerpers en functioneel beheerders. De ZiRA wordt ook toegepast bij organisatievraagstukken, los van informatievoorziening. Dat betekent dat de ZiRA (voor een deel) ook bedoeld is voor beleidsmedewerkers, adviseurs en anderen die zich bezig houden met organisatie- en procesveranderingen.

In het ZiRA Praktijkboek zijn verschillende cases gebundeld hoe ziekenhuizen de ZiRA gebruiken.

Doelstelling

De ZiRA draagt binnen de ziekenhuizen bij aan:  

• Bieden van een referentiekader en hulpmiddel bij ontwikkeling van organisatie en informatievoorziening; 

• Bevorderen van eenheid van taal en begrip tussen de ziekenhuizen;

• Delen van best practices, hergebruik van kennis;

• Bijdragen aan standaardisatie van processen, applicatielandschap, informatielandschap, technologie;

• Bijdragen aan interoperabiliteit in de zorgketen;

• Versnellen bij architectuur- en ontwikkeltrajecten.

Uitgangspunten

• De ZiRA is herkenbaar en bruikbaar voor alle ziekenhuizen;

• De ZiRA is van, voor en door de ziekenhuizen, met regie & ondersteuning door Nictiz;

  • De ZiRA kan gebruikt als hulpmiddel voor en geeft richting aan ontwikkelingen op het snijvlak van organisatie en ICT;

  • De focus van de ZiRA ligt op de informatievoorziening voor de zorg in het ziekenhuis met oog voor zijn plaats in de keten;

  • De ZiRA leert van wat is gedaan in de NORA-familie en in andere referentiearchitecturen;

• De ZiRA volgt het vijflagen-interoperabiliteitsmodel van Nictiz;

• De ZiRA wordt gemodelleerd in ArchiMate, beheerd in Enterprise Architect en gepubliceerd in een Wiki-vorm;

• De ZiRA is beschikbaar voor import in ArchiMate tools (XMI).

ZiRA opbouw

De ZiRA is opgebouwd uit meerdere aansluitende modellen, om de architectuur van ziekenhuizen op verschillende niveaus te kunnen beschrijven. Bij de opbouw en naamgeving van de lagen waaruit de modellen bestaan volgt ZiRA het Nictiz interoperabiliteitsmodel. 

Ziekenhuizen bedienen afnemers (patiënten, ketenpartners, zorgverzekeraars), maar ook intern (bijvoorbeeld specialisten) en leveren daarvoor diensten. Diensten die een ziekenhuis levert zijn bijvoorbeeld onderzoek, behandeling, advies of diagnostiek. Bedrijfsprocessen zorgen ervoor dat zo'n dienst tot stand komt. Deze bedrijfsprocessen bestaan uit een of meerdere werkprocessen. De processtappen van een werkproces noemen we bedrijfsactiviteiten. Om een bedrijfsactiviteit uit te voeren is in het ziekenhuis een specifieke bedrijfsfunctie nodig. Microbiologisch onderzoek kan bijvoorbeeld alleen plaatsvinden als hiervoor de faciliteiten, kennis en competentie aanwezig zijn. Bij de uitvoering van bedrijfsactiviteiten worden informatieobjecten bewerkt en geraadpleegd. Applicatiefuncties faciliteren deze uitvoering. Applicaties zijn geïnstalleerd op een ICT-infrastructuur en leveren applicatiefuncties. In de afbeelding hieronder is dit schematisch weergegeven op het interoperabiliteitsmodel. 

Meer informatie over de opbouw en naamgeving van de ZiRA kun je vinden op de volgende pagina's:

• • Metamodel: de opbouw van ZiRA, en de relaties tussen de verschillende lagen;

  • Begrippen: definitie van bovengenoemde begrippen;

  • Relaties: relatie van ZiRA met andere referentiearchitecturen en de totstandkoming van de begrippen. 

Onderdelen van de ZiRA

De kern van de ZiRA bestaat uit:

• Principes: Een referentieset van richtinggevende uitspraken over de inrichting van processen, het applicatie- of het technologielandschap;

• Businessmodel: Het bestaansrecht van een ziekenhuis in de waardeketen, weergegeven in een Business Model Canvas;

• Bedrijfsfunctiemodel: Verzameling van bedrijfsactiviteiten die worden uitgevoerd in een organisatie, geclusterd op basis van benodigde kennis en competenties;

• Dienstenmodel: Geordende verzameling van de diensten van een ziekenhuis; geeft ruimte voor specifieke invulling door individuele instellingen;

• Procesmodel: Geordende verzameling van de processen van een ziekenhuis; geeft ruimte voor specifieke invulling van de processtappen;

• Informatiemodel: Geordende verzameling van informatiedomeinen en een model dat de gegevens beschrijft binnen deze domeinen;

• Applicatiefuntiemodel: Logische groeperingen van applicatiefunctionaliteit die ondersteuning bieden aan bedrijfsprocessen (systeem- en leverancieronafhankelijk).

De referentiemodellen van de ZiRA zijn op de download pagina beschikbaar in verschillende formaten als hulpmiddel om de informatievoorziening en organisatie van een ziekenhuis of andere zorginstelling in kaart te brengen. Ook zijn de ZiRA referentiemodellen raadpleegbaar in ArchiMate.

Daarnaast biedt de ZiRA ruimte voor pagina's over specifieke architectuuronderwerpen met relevantie voor de zorg. Dit kunnen persoonlijke bijdragen zijn die op zich geen strikte relatie hebben met de kern van de ZiRA, maar hierbij wel relevant kunnen zijn. 

De structuur van de ZiRA-referentiemodellen

De verschillende referentiemodellen van de ZiRA hebben een gemeenschappelijke indeling gebaseerd op de algemene bedrijfsstructuur van ziekenhuizen, zoals weergegeven links in onderstaande figuur (A). Hierin is het primaire aandachtsgebied, dat de kernactiviteiten van ziekenhuizen weerspiegelt, onderverdeeld in de werkgebieden Onderzoek, Zorg en Onderwijs. De focus van de ZiRA ligt op kernactiviteit Zorg; het behandelt echter ook de Organisatie besturing, Bedrijfsondersteuning, Onderzoek- en Onderwijsaspecten van het ziekenhuis.

Voor het werkgebied Zorg is de gemeenschappelijke indeling verder uitgewerkt naar de domeinen Samenwerking, Consultatie, Behandeling, Aanvullend onderzoek en Zorgondersteuning, zoals weergegeven rechts in onderstaande figuur (B). 

Scope van de ZiRA

De ZiRA is sinds 2018 de vervanging van het RDZ (Referentie Domeinenmodel Ziekenhuizen) versie 2.2. In de ZiRA zijn wijzigingen en uitbreidingen aangebracht. Het RDZ is daarom vanaf versie 2.2 bevroren en wordt dus niet meer als zelfstandig model onderhouden.  

De ZiRA is niet de eerste referentiearchitectuur voor ziekenhuizen. In 1984 heeft het toenmalig Nationaal Ziekenhuis Instituut het Ziekenhuis Informatie Model (ZIM) geïntroduceerd. De ZiRA kan gezien worden als een meer hedendaagse versie van het ZIM, maar het ZIM is op onderdelen ook complementair aan de ZiRA. Zie ook Andere Referentie Architecturen en verschillen ZiRA en ZIM.

Referentie architecturen in de zorg

De focus en de meeste diepgang van de ZiRA ligt op dit moment op de Zorg in het ziekenhuis en in mindere mate op sturing, bedrijfsondersteuning, onderzoek en onderwijs. Voor onderwijs en onderzoek verwijzen wij ook naar de HORA. De scope van de ZiRA is bewust beperkt tot de ziekenhuizen. Het ziekenhuis is slechts één schakel in de keten- en netwerkzorg aan de patiënt. Voor de publieke gezondheidszorg is er de PURA. Voor de 1e lijn is er het HIS. De RDC is opgezet voor de Care. De langdurige zorg gebruikt de DIZRA, de referentiearchitectuur voor een duurzaam informatiestelsel in de zorg. De DIZRA is de - door het Informatieberaad geautoriseerde- referentiearchitectuur voor het gezondheidsinformatiestelsel voor de gehele zorg. De ZiRA sluit hierbij aan en draagt bij aan een samenhangende referentiearchitectuur en het duurzaam informatiestelsel voor de  zorg.