Tramlijnen

Een uitgestrekt net van tramlijnen (en sporen) bepaalde mee het uitzicht van ons district.

Verbond Antwerpen – Merksem (Kleine Barreel)) – Sint-Mariaburg (Hoogboom) – Kapellen. Vanaf 1911 reed de 'boerentram' van Antwerpen naar Hoogboom.

Lijn 70 reed in 1949 van de Roosevelt tot in Lillo.

Liep via Antwerpen - Ekeren - Hoevenen – Kapellen – Putte. Op 19 juni 1927 werd de elektrische tram Antwerpen – Ekeren ingereden.

(Antwerpen – Luchtbal) – Ekeren – Hoevenen (Leugenberg) – Stabroek – Blauwhoef – Lillo.

Vanaf oktober 1888 was er de verbinding Ekeren (Markt) - Wilmarsdonck - Blauwhoef - Oud-Lillo. Het gedeelte tot Lillo Haven werd pas in juli 1892 opengesteld omdat de Zwarte Brug een te klein draagvermogen had.

Vanaf 4 januari 1931 werd de lijn 75 naar Lillo-Haven onder spanning gezet.

Vanaf september 1887 reed een stoomtram op de lijn Merksem (IJskelder) -Ekeren - Hoevenen - Blauwhoef - Zandvliet - Ossendrecht (overstap op ABT tram) - Hogerheide - Woensdrecht - Bergen Op Zoom. Dit was een samenwerking tussen enerzijds de SA des Tramways du nord d'Anvers en anderzijds de Stoomweg maatschappy "Antwerpen, Bergen Op Zoom , Tholen" afgekort A.B.T.

Later werd dit lijn 77 Antwerpen – Luchtbal – Wilmarsdonk – Oorderen – Blauwhoef – Berendrecht –Zandvliet – Ossendrecht. Daar kon overgestapt worden op de ABT tram om verder te reizen naar Bergen op Zoom. Vanaf 1940 werd de grens-overschrijdende lijn opgeheven De overstap werd verlegd naar Zandvliet (Tol).

Het openbaar vervoer is in Antwerpen en ruime omgeving (naast de fiets) het voornaamste transportmiddel om naar je werk (ook in de haven), de markt of de "Koekestad" te gaan.

Tussen 15 mei 1940 en einde juni 1940 waren de tramdiensten onderbroken. Omdat de Belgische legeroverheden en nadien onze bezetters zowat alle bussen hadden opgeëist, was de tram zowat het enige openbare vervoer in de regio.

Tijdens de oorlog worden alle voertuigen benut voor het personenvervoer, ook de voertuigen voor vrachtvervoer. Al het reservemateriaal wordt ingezet: de blauwgeschilderde materiaalwagens met enkel staanplaatsen, antiek houten aanhangwagentjes met een open balkon uit de tijd van de stoomtram... Warm is het niet!

Zelfs in de oorlog klagen mensen over de stiptheid van het openbaar vervoer. "Ook de dienstregeling was niet meer optimaal, zodat het gebeurde dat er maar om de 2 uur een verbinding was." Citaat uit "De buurtspoorwegen in Lillo(o)" van de website van Van Aerde Jos (http://www.lillo-fort.be/) . Spijtig genoeg is dit probleem, bijna 80 jaar na de oorlog, nog niet opgelost.

De eerste tabakswetten komen van de bezetter. Het roken op het openbaar vervoer wordt verboden.

Niet om de gezondheid van de reizigers, dicht op elkaar gepakt, te beschermen... Al snel wordt duidelijk dat op het openbaar vervoer, het branden van gaatjes in de jassen en vesten van onze bezetters een daad van klein verzet is. Gezien de overvolle rijtuigen is dit steeds "een ongelukje". Maar statistisch gezien, blijkt het deel reizigers van Germaanse oorsprong opvallend sterk vertegenwoordigt te zijn.

In de loop van de oorlog werden de mannelijke ontvangers deels vervangen door vrouwen. Een verandering die in alle bedrijfssectoren, vooral in de oorlogsvoerende landen, zorgt voor een (langzaam) groeiend streven naar gendergelijkheid. Een emancipatie die enkele decennia na de oorlog grotendeels een feit wordt op de verloning na...

Wist je dat de Duitse stad Oberhausen het doelwit was van de Lancaster die neerkwam aan het Laar? In die stad werden na het bombardement, de vernielde trolleys vervangen door trams uit onder meer Antwerpen: "Am 23 Juni 1943 ist Oberhausen Ziel eines schweren Bombenangriffs . Dabei werden auch die Wagenhalle sowie ein Großteil der Straßenbahnen und einige Busse zerstört, die zu Reparaturzwecken dort abgestellt sind . Daraufhin wird der Betrieb mit einigen erhalten gebliebenen Bussen und mit geliehenen Straßenbahnen aus Antwerpen, Bochum/Gelsenkirchen, Erfurt, Halle, Mülheim und Mönchengladbach durchgeführt ." https://www.stoag.de/fileadmin/dokumente/Downloads_Broschueren/STO-22-001_Broschu__re_RZ_Web.pdf

In de septembermaand 1944 is het openbaar vervoer ook prominent aanwezig. Zo lezen we in een oorlogsverslag, een divisieverslag van de Canadese 2de Divisie sector Antwerpen :

"Merxem, a suburb of Antwerp, lies north of the Albert Canal and is in enemy hands, yet, civilians pass to and from Merxem via the tram line to the canal where they alight, cross the canal on foot and resume their journey in a tram operating on the other side of the canal. This is a field security problem.".

Tijdens de bevrijding werd aan de frontlijn tussen de Luchtbal en Ekeren en in de Antwerpse haven de tram gebruikt voor het transport van troepen. Aflossingen van eenheden in de frontlijn aan de dokken, de Luchtbal, het Albertkanaal te Merksem,... vond plaats per tram van het front tot het centrum van Antwerpen.

In 1944, na de bevrijding, verschijnt tijdelijk de stoomtram terug in onze straten. In 1944 treft een V-bom de electriciteitscentrale L'Escaut aan de IJskelder te Merksem. Deze centrale voorzag de trams van stroom. Voor de duur van de "panne" wordt de stoomtram de redder in nood.

Spijtig genoeg zorgt het drukke gebruik van het openbaar vervoer ook dat, bij het neerkomen van een bom of ander terreurwapen in combinatie met de aanwezigheid van een tramrijtuig of bus, de tol hoog is. Dit bewijzen de onderstaande foto's.