1944 : Bevrijding

In afwachting van de bevrijding werden reeds voorbereidingen getroffen voor het redden en bevrijden van de haven uit de handen van onze bezetters.  De intentie om onze haven te vrijwaren voor de strijd tegen Duitsland, leidde tot een unieke en gevaarlijke samenwerking tussen verschillende verzetsbewegingen (en politieke overtuigingen) in onze regio.  Een "entente" die samen met de bevrijding van die haven eindigde...

Een bewijs dat een gezamelijk doel, noodzaak én inzicht politieke verschillen kunnen temperen.

In Antwerpen was, onder leiding van Luitenant Urbain Reniers (Geheim Leger), het 'Coördinatiecomité van het Antwerps Verzet' opgericht met als doel de haven intact in handen te krijgen. Het coördineerde voor de stad Antwerpen en de haven de samenwerking van een aantal verzetsgroepen: het Geheim Leger, het Onafhankelijkheidsfront, de NKB en Groep G.  De voorzitter sinds 1942, Kolonel Laude, werd in augustus 1944 opgepakt door de Duitsers.  Het contact met de Engelse en Belgische diensten in Engeland was hierdoor ontwricht.  

Het verzet in de Antwerpse haven zelf , stond onder het bevel van Eugène Colson -alias Kolonel Harry- lid van de NKB (Nationale Koninklijke Beweging). 

In 1943 had Colson toevallig een gesprek kunnen afluisteren tussen twee Duitse officieren die spraken over het plan om de haven van Antwerpen te vernietigen ingeval de Duitsers zouden teruggedreven worden. Tussen de dokwerkers en het havenpersoneel worden een 600-tal vrijwilligers  gevonden die hun haven willen verdedigen en de voorbereidingen tot vernietiging willen saboteren.  Al vanaf augustus 1944 begon de groep van Colson met sabotagedaden om de vernietiging te verhinderen.

Generaalmajoor Graf zu Stolberg-Stolberg neemt vanaf 5 juni 1944 de verdediging van de sector Antwerpen over.  De "Divisionsstab zur besonderen Verwendung 136" vestigt zich in de bunkers in het Stadspark van Antwerpen.  Deze staf werd op 25 april 1944 opgericht.  De voornaamste taken bestonden uit de verdediging van Antwerpen en de vernieling van alle dokken, haveninstallaties, kaaimuren en bruggen in het gebied.

Op 6 december 1943 werd generaal-majoor George Philip Bradley Roberts , beterbekend als “ Pip “ , bevelhebber van de 11th Armoured Division ( The Black Bull ).  De divisie zet op de ochtend van 13 juni 1944 , voet aan land op het Normandische Juno Beach.

De divisie vecht zich een weg door Frankrijk , om op 1 september 1944 het strategische Amiens in te nemen.  

De Duitse bestuursdiensten trekken weg uit Antwerpen.  Al het Duits burger-personeel wordt geëvacueerd.  In het Centraal station ontploft een bom.  De publieke telefoon wordt (weer) afgesloten.

"Der Chef des Generalstabes bespricht bei Chef des Generalstabes W.B.N. Herauslösung der 719.I.D. und die dadurch bedingte Neugliederung der Küstenverteidigung. Mit sofortiger Wirkung werden die landeseigenen Verbände truppendienstlich dem Generalkommando LXXXVIII.A.K. unterstellt. Die befohlene taktische Unterstellung wird hierdurch nicht berührt. Gen.Kdo. Befiehlt Herauslösung und Bereitstellung zum Abtransport der 719.I.D."

De 719 I.D. (Infanterie-Division) van Luitenant Generaal Sievers wordt op bevel van Model weggehaald van de kustverdediging in Nederland en naar Brussel gestuurd om de geallieerde opmars te stuiten. 

De Duitse soldaten in de school in de  Alfons Jeurissenstraat vertrekken.

Vanuit Amiens rukt de 11th Armoured Division op naar Lens (Frankrijk).  In deze streek ontvangt generaal-majoor Roberts zijn volgende doel van de bevelhebber van het 30th British Corps, Luitenant Generaal Horrocks.  Operatie Sabot (of Klomp in het Nederlands) heeft de haven van Antwerpen als doel.  De eerste bekommernis is het vrijmaken van de dokken.   De geallieerden hebben immers dringend nood aan een "echte" haven.  De luchtlandingsoperatie die deze operatie zou ondersteunen werd echter afgelast.  Snelheid was de eerste vereiste. 

Om 07:00 zet de 11de Armoured Division zich in beweging: doel Antwerpen.

Robert Vekemans was tewerkgesteld als ingenieur bij de administratie van Bruggen en Wegen. Deze voormalige genieofficier en oudstudent van de Koninklijke Militaire School gaat op weg, de Engelse voorhoede tegemoet.  Hij kent een veiligere weg naar Antwerpen, de toestand van de bruggen en de ondermijningen over de Rupel. 

Zondagnacht komt een trein SS aan in het station Antwerpen Noord. Ze komen 's nachts bij de mensen in Ekeren dorp de fietsen opeisen. De SSers verzamelen met de fietsen in ’t Polderke nabij de Kemelberg en trekken maandag in colonne verder.  De geallieerden zijn in Brussel.

Om 19.10 uur komt het bevel om eenheden van de 719 I.D. die op weg zijn naar Brussel in te zetten aan het Albertkanaal.

De 23th Hussars komen aan in Wolvertem, de 3rd Royal Tanks stoppen in Aalst, de 15th/19th King's Royal Hussars stoppen rond Dendermonde (Lebbeke, Boekhout en Meldert)

Robert Vekemans kan de Engelse bevelhebber van het 3de R.T.R. (Royal Tank Regiment) overtuigen om de door hem voorgestelde route te volgen.   Dunlop kreeg de toestemming van zijn bataljonscommandant, luitenant-kolonel David Silvertop, om de weg te nemen die Vekemans voorstelde.  Met een kleine omweg via Willebroek lag de weg naar Antwerpen open.  

Om 09.15 uur wordt door Major Jahnke de positie van de eenheden van de 719 I.D. doorgegeven : het III./Gren.Rgt.743 en het  2./A.R.1719 zijn op mars van  St. Mariaburg naar het Zuiden.  Aankomst te Antwerpen in de loop van de dag.

Rest van de marsgroep Bosselmann met 2 Btl. bevinden zich in de omgeving van Putte. Artillerie komt na wegens het transport met paarden en het ontbreken van de munitie.  Vermoedelijke aankomst tussen 4 en 5 september.  Delen van het Regt.723 z.Zt. op weg ten zuiden van Breda, via Rijsbergen en Wuustwezel, kunnen op  5 september rond de middag in Antwerpen zijn.  2 Btl. Panzerjäger z.Zt. met de trein op weg tussen Bergen op Zoom en Essen op weg naar Maria ter Heide.

Om 9.45 uur wordt door de staf van het LXXXVIII A.K. (ArmeeKorps) gemeld dat de bruchtwacht in Boom, ten zuiden van Antwerpen, door gepantserde verkenningsvoertuigen wordt aangevallen.

Om 10.10 uur worden de volgende posities doorgegeven van de troepen die naar het Albertkanaal worden gezonden: Generalleutnant v. Wühlisch, Chef des Gen.Stabes W.B.N.:

• 1. III/Gren.Reg.743 en de 1 Battr. op mars in St. Mariaburg.

  2. Artillerie van de  Gruppe Bosselmann in Putte.

  3. 1 Batl. ten zuiden van Breda.

  4. 1 Batl. met Artillerie op weg van Rotterdam naar Breda.

  5. Van de 347.I.D. staan:

     1. 1. • 1 trein met aan boord 1./A.R.347 in Tilburg, 

           • 4  treinen met aan boord 347.I.D. in Esschen, 

           • 3 treinen met aan boord  II./Gren.Regt.860, Nachkdo. in Bewerwijk 

           • in station Antwerpen staat nog een trein van de 347.I.D. met aan boord: 1 Battr., 2 Kompanien, 1 San. -Komp., 1 Abt. -und Regt.-Stab. De trein dient onmiddellijk uitgeladen te worden en de eenheden worden toegevoegd aan het commando van de 719.I.D. Uiteindelijk blijkt dat deze trein Antwerpen niet heeft gehaald, maar in Kapellen staat.

Om 10.35 uur ontving de commandopost van de 719de infanteriedivisie in het Nachtegaalpark te Wilrijk van de voorste gevechtsposten het bericht dat de Rupel, ten zuiden van Boom, was overschreden door vijandelijke verkenningstroepen en de Engelsen binnen een half uur de Gefechtsstand z.b.V.36  in Antwerpen zouden bereiken.

Om 11.07 uur  beveelt de  stafchef van het Gen.Kdo. het bevel om de orde in Antwerpen te herstellen aan de Majoor Jahnke in de voorgeschoven Gef.Stand 719.I.D. in het Nachtengalenpark.

Een uur later krijgt de commandopost bericht dat de Britten in Boom zijn.  Om 11.30 uur meldt Hptm. Wagner, Verb.Offz. Gen.Kdo. dat de vijandelijke eenheden ten noorden  van Boom in gevecht zijn met de brugwacht.  De Duitsers krijgen versterking van 3 3.7cm Pak (antitankkanonnen).  Ondertussen valt de verbinding met Hptm. Wagner weg, nadat hij het bevel heeft gekregen om zich bij de vooruitgeschoven gevechtsstand van de 719 ID aan te sluiten.

In Boom worden de Engelsen opgewacht door Eduard Pilaet, leider van het Onafhankelijk-heidsfront en adjudant van Urbain Reniers.   Pilaet bracht Silvertop op de hoogte van de algemene situatie in Antwerpen. Vekemans en Pilaet overtuigden Silvertop om onmiddellijk door te stoten naar Antwerpen.

In Ekeren trekken de Duitsers uit Antwerpen richting Nederland, met de wapens in de aanslag. Volgens geruchten zouden de geallieerden in de omgeving van Berchem zijn.

Het A-eskadron reed via Niel, Hemiksem en Hoboken naar de Scheldekaaien.  Het B-eskadron bereikte kort vóór de middag langs de Jan van Rijkswijcklaan de stad waar het eskadron op Duitse verdedigers stootte. Na twee uur strijd met de Duitsers en hun antitankwapens en machinegeweren, kon het eskadron doorstoten via de oude stad naar de haven.

Het tramverkeer naar Antwerpen wordt stilgelegd.  Om 12.00 uur liggen de fabrieken stil, om 13.00 rijden de trams naar hun depot.

Rond 12:30 uur ontruimen Duitse Feldgendarmen de Meir tot een de Leien.  Ze bezetten de Feldkommandatur op de eerste, tweede en derde verdieping.

Rond 13.00 uur nam Generalmajor zu Stolberg contact op met het hoofdkwartier van Generalfeldmarschall Mödel.  Heeresgruppe B gaf drie kwartier later het bevel om zich terug te trekken uit de stad, achter het Albertkanaal of zich een weg te vechten naar Leuven.

Tussen half twee en kwart voor twee, rijdt de eerste Britse tank de Meir op samen met leden van de witte brigade.  De tank werd stevig onder vuur genomen en trok zich terug.  Bij deze eerste schermmutseling sneuvelde één verzetsman, een jongen uit Oostende volgens de krant.  Iets later verschijnt een Britse gevechtswagen die stelling kiest achter de vluchtheuvel van tram 3.  Er breekt een vuurgevecht uit dat anderhalf tot twee uur duurt.  Rond 5 uur verschijnt een Britse Sherman op de hoek van de Kathelijnevest.  Uiteindelijk neemt de tank een positie in ter hoogte van café Cecil.  Verzetslieden beschieten de Kommandatur vanuit  de omliggende panden waaronder vanuit de eerste verdieping van Cafe Cécil.  Ook op straat, verscholen van achter enkele achtergelaten auto's bestoken ze het gebouw met geweer en mitrailleurvuur alsook handgranaten.  Een tweede verzetsman wordt geraakt in het hoofd.  Hij leeft nog wanneer hij in de medische hulppost die werd ingericht in de Westminster Bank wordt binnengedragen maar sterft even later.  Ook burgers die overal op straat zijn gekomen om de bevrijders te verwelkomen worden gewond in het gevecht.  Pas wanneer tegen 9 uur 's avonds er brandt uitbreekt in de Feldkommandatur doordat enkele matrassen die als dekking worden gebruikt in barnd vliegen, geven zich zo'n honderd Duitsers om kwart voor tien over.  De strijd om de Feldkommandatur is voorbij.

Om 14.00 uur verloor de staf van Generaalmajoor Graf zu Stolberg het radiocontact met de Kommandatur, de Hafenkommandant en de luchtdoelartillerie.  Deze eenheden ontvingen dan ook het bevel tot terugtrekken niet.

Het 4de bataljon van de King's Shropshire Light Infantery en een eskadron van het 2nd Five and Forfar Yeomanry komen om 14.00 uur aan aan de stadsrand.  Zij moeten de stad zuiveren van de Duitse verdedigers.  Het stadspark wordt hun voornaamste doel.

Om 14.30 uur werd Generalmajor Gothsche, de stadscommandant van Antwerpen, belast met de verdediging achter het Albertkanaal.

Om 14:40 meld majoor Jahnke dat bij Wijnegem wordt gevochten en dat jachtbommenwerpers aanvallen uitvoeren op de baan van Antwerpen naar Breda en Bergen op Zoom.

"Bei Wyneghem 5 km ostwärts Albert-Kanal starker Gefechtslärm, scheinbar Panzer durch-gebrochen. Laufende Jaboangriffe auf Strassen Antwerpen – Breda und Bergen op Zoom."

Bij Wijnegem betrof het ongetwijfeld gevechten met het verzet.  Colson kon de Engelsen melden dat ze twee bruggen in handen hadden : 1 in Merksem en 1 in Wijnegen.  Doch de Engelsen kregen geen toestemming om door te stoten.

De Grote Scheldetunnel viel om 15 uur licht beschadigd, (maar onbruikbaar tot 7 oktober), in handen van de geallieerden want het verzet kon de ontsteking van de springladingen gedeeltelijk en de geplande onderwater-zetting volledig saboteren.  De telefoon werkt terug.   

Om 15.00 zegt men dat Antwerpen bevlagd is. 

Om 15:27 neemt het hoofdkwartier contact op met Graf Stolberg, Kdr.Div.z.b.V.136, Antwerpen, om Antwerpen te behouden.  De toestand wordt omschreven als volgt : straatgevechten in Antwerpen, de weinige stukken pantserafweergeschut zijn verloren. "Lage: Strasseskämpfe in Antwerpen. Die wenigen Paks verloren."

Rond 15.30 uur zijn in gans de stad straatgevechten aan de gang.  Het verzet, aangevoerd door de 31-jarige Eugène Colson, kon de meeste basculebruggen in het havengebied bezetten.

In de loop van de dag nam het vooroorlogse bestuur, met de provinciegouverneur baron Georges Holvoet op kop, weer het heft in handen. 

Antwerpen is bevrijd door de Engelsen!  Op de toren van de kathedraal wappert een Belgische reusachtige vlag.

In Ekeren zijn zware ontploffingen te horen vanuit de richting van de haven.  Rond 16.00 uur sneuvelt de Hafenkommandant Fregattenkapitän Szyskowzitz in de gevechten met het verzet.  Hij was gestart met de vernieling van de haven: zijn troepen slaagden er in om mijnen te leggen in de Schelde voor de Kruisschanssluis, in kanaaldok B en het Albertdok.  De spring-ladingen die ze lieten afgaan beschadigden de deuren van de Kruisschans- en de Royerssluis.

De Djnepr stelling tussen Fort van Merksem en Luchtbal is nog steeds bezet.  Er wordt gevochten aan de  Luchtbal.  Het geratel van de mitrailleurs en het gebulder van het geschut is duidelijk hoorbaar.  Nog steeds trekken groepen Duitse soldaten richting Nederland.

De Duitsers zijn op de vlucht.  Antwerpen is bevrijd. Radio Brussel is te horen zonder censuur. De Volksgazet verschijnt terug in Antwerpen, de naam "Volk en Staat" is verleden tijd. 

Maar dan, vanaf 17.00 uur keren de Duitsers  terug door Ekeren richting haven, Merksem en Luchtbal.

Om 19.00 uur wordt de volgende avondmelding aan het W.B.N. doorgegeven betreffende de toestand op dat ogenblik aan het front (W.B.N. : Wehrmachtbefehlshaber in den Niederlanden)

Oproep van  Generalmajor Sievers, Kdr.719 I.D. :

De volgende opstelling is gepland:

• langs het Albertkanaal  III./Gren.Rgt.743 van Antwerpen tot Wynegem, vanaf Wijnegem 1./Gren.Rgt.743 en het III./Gren.Rgt.723.

• Achter rechtervleugel II./Gren.Rgt.743, achter de linkervleugel II./Gren.Rgt.723. 

• Artillerie II./A.R.1719 met zwaartepunten gespreid ten Noorden van Antwerpen bij Malle en Maria ter Heide, zodat de overgangen bij Herentals en Massenhoven gedekt zijn.

• Het Feldersatz-Btl.719 zal nog in het midden worden opgesteld.

Om 19.30 uur volgt het bericht dat de stad Antwerpen wordt opgegeven maar dat het Albertkanaal vanaf de haven moet behouden worden. De toestand in de stad is onoverzienbaar.  De organisatie van de opvang van vluchtende eenheden is klaar en wordt geleid door SS-Obergruppenführer und General der Polizei Rauter .  Ook wordt toestemming gegeven om alle bruggen over het Albertkanaal op te blazen.

Om 20.30 uur capituleerde generaal Stolberg, nadat de Russen die het park moesten verdedigen, de wapens neerlegden. Overal in de stad gaven de Duitsers zich over aan de Britten, bevreesd als ze waren voor de ‘Weerstand’. 

Tegen 22 uur was de strijd zo goed als gestreden. Weldra waren er zo’n 6 000 krijgsgevangenen.

Het verzet had ondertussen ook twee bruggen over het Albertkanaal in handen, een in Merksem en een andere in Wijnegem. Ook de haven zijn grote delen onder hun controle en hebben ze belangrijke vernielingen van vitale elementen zoals sluizen, bruggen, de elektrische centrales kunnen voorkomen. Colson en zijn mannen zorgen ervoor dat de door de Duitsers aangebrachte explosieven niet kunnen ontploffen.   Tijdens de nacht trachtte het verzet om een bruggenhoofd te vestigen in Merksem.  Het verzet zuiverde de haven en zond patrouilles tot droogdok 7 en de Royerssluis.  Doorstoten naar Merksem lukt niet door ingegraven Duitse troepen aan het kruispunt met de Noorderlaan en de Groenendaallaan.  

Maar de Engelsen kregen geen toestemming om verder door te breken.  De Engelsen trokken ook het havengebied niet binnen.  Het Kattendijkdok was de grens.  Voor hen braken nu twee dagen rust aan. Een pauze die hen duur zou komen te staan...

Het offensief was tot stilstand gekomen.  

Eén van de redenen die later werd aangehaald was dat ze geen stafkaarten hadden van de streek. 

Om 23.20 uur : Major Siefert, Ia, Gen.Kdo. LXXXVIII.A.K. geeft het verslag van een uit Antwerpen afkomstige officier door: 

In Antwerpen zijn minstens 100 pantsers doorgebroken richting Breda en Turnhout.  De poging om de massieve stenen brug (in Merksem) te laten springen wordt ondernomen, maar het is niet zeker dat dit zal lukken gezien de constructie van de brug.  Er wordt bevel gegeven aan Pz.Jg.Abt.559 om de uitvalswegen vanuit Antwerpen te beveiligen.

Ook belangrijk: op 4 september verklaarde Eisenhower over de BBC dat de Belgische Binnenlandse Strijdkrachten een reguliere strijdmacht zijn, een leger dat bevolen wordt door generaal Ivan Gérard. Meteen waren de leden van het verzet beschermd door de Conventies van Den Haag uit 1907. 

Deze dinsdag is in Nederland bekend als "Dolle Dinsdag"

04.05 uur:  Generaloberst Student, Oberbefehlshaber Fsch. A.O.K.1 zal het bevel van de eenheden  van Antwerpen tot Maastricht overnemen.

Om 07.15 uur meldt Radio-Londen dat Antwerpen de dag voordien was bevrijd. De inwoners van Ekeren verwachten dan ook de bevrijders vanuit de richting van 't stad. In de omgeving van de kerk wapperen Belgische vlaggen maar die moeten snel worden weggehaald. De politie grendelt de uitgangen van het dorp af naar de Luchtbal en Oorderen (einde Steenstraat). 

De kranten melden ook talrijke mensen die afgesloten zijn van hun woning en gezin.  Niemand weet waar de frontlijn loopt.  Waar maandag nog sporadisch werd geschoten waarbij ondermeer een bakker omkomt om wanneer hij bloem wil ophalen aan de Bloemmolens in Merksem, werknemers van de Reitzfabrieken die maandag 4 september hun loon wilden ophalen worden gewond  of vast komen te zitten in Merksem. Mensen die - met de aftocht van de Duitsers - snel hun slag willen slaan en in Merksem fabrieken en magazijnen willen plunderen vast komen te zitten... 

Maandagmiddag reden er nog Duitse wagens en camions door de Pothoekstraat met soldaten die schietn op alles wat beweegt.  Ondertussen ging ook het tramverkeer gewoon verder van 't stad naar Merksem en terug.

Al snel wordt duidelijk dat het Albertkanaal de frontlijn vormt.  Er wordt gevochten aan de Ijzerlaan, het Sportpaleis en den Azijn.  Op dinsdag stopt ook het tramverkeer naar Merksem en even voor 11 uur vliegt een deel van de brug aan het sportpaleis de lucht in.  

Vanuit de suikerfabriek Ghys en De Ridder (de Candico), Reitz Uniformwerken, de Flandriamolens, de azijnfabriek en de Ericazoutfabriek nemen Duitse scherpschutters en soldaten alles aan de overzijde onder vuur. Een houtfabriek gelegen aan de Merksemse kant vliegt in brand.  In de tweemonstraat slaan granaten in en vele burgers worden gewond.  Ook in de Viséstraat en de Halenstraat slagen granaten in.  

Aan het kruispunt Noorderlaan en Ijzerlaan woeden gevechten.  Kranten berichten van inwoners van de Luchtbal, Ekeren en Merksem die va,uit de dokken de omgeving van de kazerne en de woonblokken observeren om een weg naar hus te vinden.

Eenheden van het Monmouthshire Regiment, samen met het verzet trachten Merksem binnen te dringen via de Ijzerlaan.  Doch de Duitsers blazen de brug op.

Spijtig genoeg weigerden de Engelsen de 2de grote kans om door te breken liggen.  Het verzet had de brug van Wijnegem in handen maar men kon de Engelse bevelhebbers niet overtuigen om de opmars een klein stukje (tot over het kanaal) verder te zetten.  De mannen van Colson dringen dieper de haven in, ze zijn nu beter bewapend, o.a. met de geweren die ze de dag daarvoor buitgemaakt hebben van de Duitsers, ze krijgen ook enkele Sten's en één MG (Bren) van het Geheim Leger, die wapens heeft ontvangen uit Engeland.

Het machinegeweer zal gebruikt worden door sergeant Victor Willekens. Ook was het verzet doorgestoten tot aan de Kruisschanssluis. Echter, de Duitse versterkingen in de nabijheid konden slechts veroverd worden met de hulp van het Monmouthshire Regiment.

Rond 11.00 uur worden de overige bruggen over het Albertkanaal opgeblazen, tussen Merksem, de Luchtbal en 't stad.  De brug aan de Ijzerlaan was al vernield.

De Duitsers groeperen aan de brug van de Leugenberg waar nu geen burgers meer door mogen.

De toestand in Antwerpen was bij de Duitsers ook niet helemaal duidelijk.  Om 12.20 uur wordt bevestigt dat het Generaal Kommando geen verbinding meer heeft met de Divisionsstab z.b.V.136 van Generalleutnant Graf Stolberg in Antwerpen.  Volgens de verklaring van een uit Antwerpen ontsnapte officier was de positie Generalleutnant Graf Stolberg op 4 september rond 16.00 uur omsingeld en was de munitie op. Men dient aan te nemen dat Generalleutnant Graf Stolberg gesneuveld of gevangen is.

Aan de Leugenberg wordt Frans DE SCHUTTER ( geboren te Wilmarsdonk op 1/10/1901) wonende Bredestraat 77, door de Duitsers met een pistoolschot neergeschoten omdat hij wou vluchten.

Duitsers stellen geschut op op het einde van de Steenstraat.

Er wordt op grote schaal geplunderd in de wagons op het rangeerstation van Antwerpen-Noord. Rond 15.00 uur komen daar een vijftal rijkswachters toe om de plunderingen te stoppen.

Om 18.20 uur wordt gemeld dat de vijand samen met partisanen in het bereik van het Gren.Regt.734 een bruggenhoofd heeft van 550 meter diep in Merksem.  De tegenaanval werd ingezet door het 1./Pz.Jag.Abt.559 .

De "vijand" zijn eenheden van het 4de Battailon, het King's Shropshire Light Infantry Regiment en het verzet.

De Russen die onder Oberstlt. v. Alvensleben in de noordrand van de haven zijn ingezet, zijn gevlucht. Het Feld-Ersatz-Batl. 347, dient over te nemen zodat de evacuatie van de troepen over de Schelde kan worden veilig gesteld.

's Nachts trekken eenheden van het 4de Battailon, het King's Shropshire Light Infantry Regiment, ter hoogte van het Sportpaleis het kanaal over en vestigen een klein bruggenhoofd in Merksem.

Om 23.55 uur meldt Generalmajor Sievers, Kdr.719.I.D. dat de gevechten te Merksem zwaar zijn en bemoeilijkt door de woonblokken met electriciteitscentrale die verdedigt worden door "terroristen".  Sievers stelt voor om  het I./Gren. Rgt.723 en het II./SS Gren. Regt. Landstorm Nederland ter versterking naar Merksem te zenden.  Het voorstel wordt aanvaard en de versterkingen worden toegezegd.

HERMANS Adolf, geboren te Antwerpen op 11/06/1912, echtgenoot van TIMMERMAN Anna wonende Klein Hagelkruis 70 overlijdt te Karlsruhe op 05/09/1944

Om 06.10 uur worden hevige gevechten in Merksem gemeld.

De Belgische vlag wappert boven Wilmarsdonk en Oorderen.  De Duitsers verplichten de bewoners van de Steenstraat en het Hagelkruis om binnen te blijven.  Om 09.30 uur wordt de elektriciteit afgesneden.

Hevig artillerievuur vanuit Ekeren op de Engelse posities.  Duitsers schieten op burgers in de straten om ze binnen te  houden.  Er is geen ziel op straat, iedereen verschuilt zich angstig binnen.

Colson besluit om de belangrijke Kruisschanssluis te bezetten, dewelke wordt bezet door Russen van het Ost Btl 600. De Russen geven de strijd snel op en de sluis valt vrijwel ongeschonden in Belgische handen, de Duitse troepen controleren de polder ten noorden van de sluis.

Het 4de Battailon, het King's Shropshire Light Infantry slaagt er niet in versterkingen, munitie of geschut over het kanaal te krijgen.

Eenheden van het Monmouthshire Regiment krijgen opdracht van het bruggenhoofd te komen versterken.  Ze trachten vanuit de haven via de Groenendaellaan de eenheden van het King's Shropshire Light Infantry te bereiken, maar slagen daar niet in.

 Via het veer tussen Doel en Lillo steken steeds meer Duitse troepen de Schelde oever, de Duitse frontlijn ten noorden van het Albert kanaal wordt met het uur sterker. 's Namiddags voeren de Duitsers een tegenaanval uit  op de sluis.  De strijd is hevig. De veroverde versterkingen werden terug ingenomen door de Duitsers die met 300 infanteristen in de aanval gingen. Licht bewapend en slechts gesteund door een handje vol Britse verkenners slagen de mannen van Colson er toch in de Kruisschanssluis zelf te behouden.

Een compagnie van de 5th Devons lossen de eenheden van het Monmouthshire Regiment bij de Kruisschanssluis af.

Om 09.20 uur vraagt Major Sprotte, Id W.Bfh.Ndl. of de haven van Antwerpen nog vernietigt kan worden en of de artillerie de haven kan bombarderen.  Het Gen. Kdo. meldt dat zij hiervoor geen mogelijkheden ter beschikking hebben. 

Om 10.55 uur wordt door de 719.Inf. Div aan Fallschirm – AOK 1 und W.Bfh.Ndl. gemeld dat de spoorwegbrug Antwerpen Noord om 09.00 uur werd opgeblazen en het door "terroristen" bezette bruggenhoofd werd gereinigd.

De vlaggen in Oorderen en Wilmarsdonk zijn weer binnen gehaald .

Om 12.10 uur wordt gemeld dat er onbevestigde meldingen zijn dat 250-300 Engelsen in het zuidwestelijke deel van Merksem opnieuw zijn binnen gedrongen.  Een tegenstoot van Gren.Rgt.743 heeft het Albertkanaal terug bereikt.  Om 11.15 uur werd een belangrijk fabrieksgebouw (uniformfabriek Reitz?) terug ingenomen.  Een volledige zuivering van het gebied door  2 Schützenkompanien en 1 Kp.Pz.Jg.Abt.559 is in uitvoering.

In Ekeren durven de mensen zich terug op straat te begeven.  Burgemeester Aertssens is terug in functie.  In beslag genomen radio's worden terug bezorgd aan  de eigenaars.  Hij laat het volgende bericht bedelen:

"Gemeente Ekeren - Belangrijk bericht:

De Duitse overheid heeft mij bij zich geroepen om mede te delen dat er vanuit de gemeente  op Duitse troepen geschoten werd.  Zij deelde mij ook mede dat, wanneer zulks nog plaats grijpt, de ganse gemeente zal platgebrand worden.  Ten aanzien van deze omstandigheden verzoek ik dringend mijn medeburgers zich te onthouden van alle hoegenaamde daden tegenover de Duitsers die zware en nadelige gevolgen voor onze gemeente en haar medeburgers zouden kunnen na zich slepen. 

Ekeren, 6 september 1944  De burgemeester, J.  Aertssens"

Duitse eenheden installeren zich in de Boerendijk en het Laar.  De Duitse commandant vestigt zich in het Villapark, op de villa van dhr. Ed De Bie.

Ekeren wordt beschoten: granaten vallen onder andere aan het  gemeentehuis, in de Veltwijcklaan en in de August Scheyvaertslaan.

Om 22.00 uur wordt gemeld dat het zuidwestelijk deel van Merksem terug volledig in Duitse handen is.  De tegenaanval door het III./Gren.Rgt.743, het 7./860 en 6./861 en  het 2./Pz.Jg.Abt.559 is geslaagd.  Er zijn enkel nog geïssoleerde groepjes Engelse soldaten en verzetslui aanwezig.  Drie Sturmgeschütze zijn beschadigd en er zijn 30 krijgsgevangenen genomen.

CLAESSENS Petrus, geboren te Schoten op 06/01/1904, wonende Pastoor Goetschalckstraat 27, overlijdt te Merksem electriciteitcentrale op 06/09/1944

's Morgens slaagt het verzet er in om de licht beschadigde Kruisschanssluis complex te veroveren.  De Duisters trokken zich terug uit hun stellingen tot Lillo.

In Ekeren hoort men tussen 2 en 3 uur 's nachts een hevig artillerieduel.  

Westelijk , vertrokken om 3 uur 's morgens de  A en D compagnie van het 3de Bataljon, van het Monmouthshire Regiment, 159 Infantry Brigade (11 Armoured Division) richting Merksem, terwijl de C compagnie ten noorden van de spoorlijn (Noorderlaan) optrok richting het 4de Bataljon van de King's Shropshire Light Infantry Regiment (159th Infantry Brigade) dat vast zat in hun klein bruggehoofd in Merksem.  

Ook aan de Luchtbal wordt gevochten.  Aan café "Stef" zouden Engelse tanks staan.  

Bij zonsopgang ontving de  B compagnie nog het bevel om door te breken naar Merksem.  Maar het order werd al snel ingetrokken. De Shropshires werden teruggetrokken. Ondertussen werden de  Monmouths aangevallen door sterke vijandelijke eenheden.  De  tanks van de 23rd Hussars trachtten tweemaal door te breken vanaf de Ijzerlaan maar de  88-mm kannonnen  in het park van Groenendael, kunnen ze telkens terugslaan. 

Aan het kerkhof aan de Schriek worden stelling gebouwd door de Duitsers.  In het dorp is alle bedrijvigheid gestopt.  De winkels zijn gesloten, er is geen brood of vlees.  Ook geen post, kranten, elektriciteit, gas, trams of treinen.  Alle verbindingen met Antwerpen of de polder zijn afgesneden.

Het stormt met hevige regen.  In Mariaburg aan de Schriek vallen 3 doden door een granaatinslag.  

MATTHIJSEN Petrus, geboren Brasschaat 07/06/1877, echtgenoot van Verbist Joanna, wonende Schriek 183 komt om te Ekeren 

VAN LINDEN Cornelius, geboren te Ekeren op 04/05/1877, weduwnaar van GEERAERTS Anna wonende Schriek 181 overlijdt te Ekeren op 07/09/1944 

VRINTS Josephus, geboren te Ekeren op 22/04/1882, wonende Schriek 173 overlijdt te Ekeren op 07/09/1944 

De Monmouths konden zich enkel bij het invallen van de duisternis in veiligheid brengen.  Om middernacht nam de 231ste Infantry Brigade (50th (Northumbrian) Infantry Division) (30th Corps) de strijd in de haven over.

Om 1.30 's nachts werd ook het 4de Bataljon van de  King's Shropshire Light Infantry Regiment onder de dekking van de duisternis teruggetrokken over het Albertkanaal. Ongeveer 150 Britse soldaten werden gedood. Het grootste deel van de A compagnie die afgesneden werd, keerde nooit terug.

In Ekeren een rustige nacht met weinig geschut.  Doch een ontploffing snijdt de waterleiding af zodat Ekeren nu ook zonder water zit.  De Duitsers stellen zwaar geschut op op verschillende plaatsen in onze gemeente.  De Duitse patrouilles verplichten iedereen binnen te blijven.  Mensen moeten ook van de vensters wegblijven.  In de namiddag ontvangen enkele bakkers een paar zakken meel en er kan weer wat brood worden gebakken.

De 11de Armoured-divisie werd naar achter gestuurd om enkele dagen uit te rusten. Het was hoog tijd voor mensen en machines. Slechts 120 van de ongeveer 200 tanks van de dolle rit naar Antwerpen, waren ook aangekomen. 

.DE BIE Madeleine, geboren te Ploegsteert op 08/11/1922, wonende Hoogboomse-steenweg 64 overlijdt te Kapellen op 08/09/1944

Iets na middernacht was er een zware ontploffing.  Alles daverde en verschillende ruiten sneuvelden.  Om 6 uur 's morgens nog een zware explosie.  De twee spoorwegbruggen aan de Leugenberg en de Stenenbrug over de vest aan de Ekersedijk zijn opgeblazen.

Linkeroever is vrij.  De laatste weerstandsnesten zijn er opgeruimd.  Doch nog één maand zal Antwerpen sporadisch beschoten worden door artillerie vanuit het noorden van het Albertkanaal.   Het verzet vecht in de wijk Luchtbal en zal trachten het gebied tussen het rangeerstation Noord, het verlegde Schijn, de spoorweg ten westen van Ekeren en Wilmarsdonk te bevrijden.

De hele dag vliegen honderden Engelse en Amerikaanse vliegtuigen over.

De inwoners van Ekeren (voornamelijk het centrum) krijgen het bevel om voor de volgende ochtend hun huizen te verlaten en zich terug te trekken achter de lijn Kapellen-Maria ter Heide.  Enkel meenemen wat één persoon kan dragen, vervoermiddelen zijn verboden.  Elke poging de lijn richting Antwerpen te overschrijden wordt met de door bestraft.

De Duiters dreigen: Alle inwoners die nog worden aangetroffen na 12 uur op 11 september zal worden neergeschoten.  Verzet wordt met wapengeweld gebroken, gijzelaars neergeschoten en de plaats met de aardbodem gelijk gemaakt.

De meesten begeven zich naar Mariaburg, Leugenberg, Brasschaat, Kapellen en Hoevenen. Men wil immers niet te ver vluchten, gezien de bevrijding toch nabij zou zijn.  In de kerktoren van Lambertus wordt terug een uitkijkpost geïnstalleerd.  Zo konden de Duitsers de pogingen van de geallieerden om door et breken volgen.  Vanuit Antwerpen werd de toren natuurlijk beschoten.  Zo werd de houtzagerij Franck  in de Steenstraat zwaar getroffen.  De houten loodsen en enkele huizen brandden uit.  Ook de huizenrij met de winkel van de famile Dingemans ging in de vlammen op.  De toren van de kerk werd weeral zwaar beschadigd: er werden gaten in de wand geschoten, een galmgat werd deels weggeschoten en ook van de klok werd een wijzerplaat voor de helft weggeschoten. 

Tagesmeldung:

• Abschnitt 719.I.D.: Übersetzverkehr bei Lille von Belgiern gegen feindlichen Art. – Beschuss eingestellt. Nach Zuführung von Betriebsstoff soll Fährverkehr durch eigene Leute wieder im Gang gebracht werden. 

• Gelände zwischen Ostrand Albert – Dock und Eisenbahn Antwerpen – Bergen op Zoom mit Kaserne und Merxem bis Hauptbrücke einschliesslich feindfrei. Südlich des Albert – Kanals bei Antwerpen Lastensegler niedergegangen.

• Rege Jabo – Tätigkeit im Raum Loenhout, Div. Kdr. wurde auf Strasse Brecht – Loenhout ebenfalls angegriffen. 1Uffz. Tot, Pkw. Ausgebrannt. 

•  Abschuss von 7 Feindpanzern. 

• Evakuierung von Eeckeren und Merxem nördl. Antwerpen im Gange.

De Donk wordt hevig beschoten door de Britse troepen.  De bevolking is weggetrokken naar Mariaburg, Kapellen of nog verder.

Hauptsturmführer MAASZ sneuvelt in de frontlijn Merksem-Ekeren bij een tegenaanval. Hij werd begraven in de tuin van "villa Gedina in Eekeren". Ik vermoed dat dit de Villa Regina (Veltwijcklaan) moet zijn. Hij was de tijdelijke commandant van de "SS-Grenadier-Regiment Landstorm Nederland" die eerder,op 5 september te Waalwijk (NL) twee gijzelaars en de burgemeester van Waalwijk executeerden. 

Tagesmeldung:

a) a) 719 I.D.

II./Fsch.Jg.Rgt.6 im Laufe der letzten Nacht aus Raum Maria ter Heide in Gegend nördlich Gheel verlegt und 85.I.D. unterstellt. 18.25 Uhr griff Feind mit 3 Kp. und Panzerspähwagen von Kanada-Block aus Ostrand Albert- Dock in nördlicher Richtung. Angriff blieb im Abwehrfeuer der eigenen Artillerie liegen.  Es stehen für etwa notwendig werdenden Gegenangriff 2 Komp. Feldersatz-Btl.1719 und 1 Flak-Battr. und Teile des II./Landstorm Nederland zur Verfügung.

Verbindung zur 346.I.D. ist aufgenommen. Kampfkräftige Verbände noch nicht vorhanden, Division plant, in Nacht 11/12 9. 44 bei Doel - Lille einen Verband überzusetzen.

09.55 Uhr: Anruf Generalmajor Sievers, Kdr. 719 I.D. Ein vertauenswürdiger Belgier hat folgendes gemeldet: die 11 engl. Panzerdivision sei von Antwerpen in südostwärtiger Richtung weggezogen, weil der Engländer den verlustreichen Angriff bei Merxem nach den bisherigen Ausfallen scheue, und weil er die dortigen Fabriken nicht zerstören wolle. Es sie die Absicht, Über Gheel auf Turnhout anzugreifen, um dann nach Westen einzuschwenken. In Westerloo, südlich, Gheel, habe er am 10. 9., 150 schwere und leicht Panzerwagen und einen höheren Kommandostab gesehen, desgleichen bei Norderwijk 25 Panzerspähwagen. Südlich Grobbendonck, auf dem Südufer des Albert – Kanals seifrüher ein belgischer Flugplatz gewesen, der jetzt Acker sei. Dort sei ein Kommando eingetroffen, um den Flugplatz wieder Instandzusetzen.

13.00 Uhr: Anruf Oberlt. Bohm, 01, 719 I.D: 12.00 Uhr Feuerüberfalle der feindlichen Artillerie auf Merxem und Gegend nordostwärts. 

12.30 Uhr feindlichen Artillerie auf Gegend 2 km ostwärts Wyneghem.

Waarschuwing aan de bevolking dat het geëvacueerde deel van Ekeren niet meer mag betreden worden.  De Duitsers brengen versterkingen aan : een 600 soldaten trekken langs de Schriek naar Ekeren, 400 langs de Bist.

Tagesmeldung:

a) a) Abschnitt 719 inf. Div.: 00.00 Uhr fdl. Aufklärung am Albert – Kanal bei Oeleghem abgewiesen. Feindl. Art. - , Gr. W., - u. M.G. – Feuer auf dem Raum um Massenhoven und Gravenwezel. Nachlassen des Feinddrucks nördl, Antwerpen.

Eigene Artillerie bekämpfte fdl. Art. – Stellungen und Ansammlungen in Gegend Kruislandschleuse, Albert – Dock und Deurne. Umgliederungsbewegungen im Div. – Abschnitt verlaufen planmässig.

De Duitsers hangen een "bekendmaking" op in Mariaburg : Al wie Ekeren nog betreed  zonder schriftelijk bewijs van de Duitse overheid, wordt neergeschoten.

a) a) Abschnitt 719 I.D.: Im Raum Wijneghem – Oeleghem – Massenhoven feindl. Aufklärung, Feuerüberfälle auf eigene H.K.L. mit M.G.und Gr.W., geringe Schanzarbeiten des Feindes. Feindversammlung im Raum südostw. Wijneghem und in Walde 2,5 km westl. Massenhoven vermutet. Auf Strasse Antwerpen – Herenthals Feindbewegung mit Lkw. Und Pz.Spw.

Terroristen im Waldgebiet zwischen Schilde – Halle vermutet. Eigene Aufklärung angesetzt.

DE ROECK Fredericus, geboren te Ekeren in 1927, wonende Ijzerlaan 58 werd op 14 september 1944 vermeld als één van de vele slachtoffers bij de beschietingen na de bevrijding van de stad Antwerpen.

Ook de Edisonlaan en Marconistraat moeten ontruimd worden tegen 12.00 uur.  In Mariaburg hebben zich reeds 4.000 vluchtelingen uit Ekeren en Merksem verzameld. Duitse commando's doen een aanval op de Kruisschanssluis en  slagen er in om 3 torpedomijnen tot ontploffing te brengen tegen de sluisdeuren.  

Drie personen (2 schippers en een burger), ontsnappen met een bootje over het Albertkanaal vanuit het bezette Merksem.  Een schipper wordt gekwetst.  (bron: krijgsverrichtingen GVA 17/09/1944)

geen nieuws

geen nieuws

De 5de Canadian Infantry Brigade (2nd Canadian Infantry Division) (2nd Canadian Corps) komt aan in Antwerpen en en nemen de posities van de 7 Armoured Division (12th Corps), die juist de 160th Infantry Brigade van de  53rd (Welsh) Infantry Division (12th Corps). De brigade bezet het Albertkanaal ten noorden van Wommelgem.

Granaten vallen in de O.L.Vrouwestraat.  De vluchtelingen moeten weg uit het Heiken en de Leugenberg. Ondertussen wordt Ekeren geplunderd door de Duitsers.  Ze komen door de Schriek met wagens beladen met kisten fruit, wijn, ingelegde etenswaren, varkens, koeien en zelfs een naaimachine.

Eenheden van 2nd Canadian Infantry Division (2nd Canadian Corps) blijven aankomen in Antwerpen. Enkel de 4de Canadian Infantry Brigade, in de Antwerpse haven was in contact met de vijand. Canadese patrouilles werden regelmatig betrokken in vuurgevechten met Duitse patrouilles en gevechtsgroepen. Oorderen and Wilmarsdonk, in het noordwesten, gaan regelmatig in andere handen over. Ze worden veroverd en heroverd na harde gevechten. De Duitsers hadden nog altijd controle over sommige sassen en bleven terrein onder water zetten.

Het water blijft stijgen in de polders van Merksem and Wilmarsdonk.  Om 5.30 's morgens vallen de Duitsers de posities van  de Essex Scottish Regiment dicht bij de  Groenendaallaan aan. Ze willen de spoorwegbrug opblazen.  Na zware gevechten die twee uur duurden werd de vijand verplicht zich terug te trekken van de brug.  Rond 11 uur was de situatie terug onder controle. De springladingen die Duitse eenheden toch hadden kunnen plaatsen werden tijdig  verwijderd. the situation was restored. 

Gedurende de nacht trachten eenheden van het Black Watch (Royal Highland Regiment) of Canada van de 5th Canadian Infantry Brigade een sterke patrouille over het  Albertkanaal te krijgen, verder naar het oosten. Dit mislukte. 

Het Antwerps verzet, ondersteund door Canadese artillerie, slaagt er in de dorpen Oorderen en Wilmarsdonk binnen te dringen.

Veel artillerievuur op Donk en aan de Kleine Barreel.  Ook een twintig tal inslagen in de omgeving van het gemeentehuis van Kapellen.

In Mariaburg wordt bericht dat om 15.00 uur iedereen van straat moet zijn.  De stemming is bedrukt: iedereen vreest dat ook Mariaburg moet worden ontruimd.

In Antwerpen vergaderen de burgemeesters over de ontbinding van Groot-Antwerpen.  De burgemeesters van Ekeren en Merksem zijn niet aanwezig "daar deze gemeenten nog volop in de oorlogszone liggen".

De Duitsers trachten de sluisdeur van de Kruisschanssluis op te blazen. De Royal Hamilton Light Infantry van de 4th Canadian Infantry Brigade of the 2nd Canadian Infantry Division (2nd Canadian Corps) rapporteren een luide explosie maar vinden slechts weinig schade.

De 2nd Canadian Infantry Division krigen orders om op te rukken ten noorden van Antwerpen. De 5th Canadian Infantry Brigade deed een eerste poging. De Calgary Highlanders bracht 's nachts eerst een gevechtspatrouille over en daarna een ganse compagnie ter hoogte van het sluizencompex bij Wijnegem.  De rest van het bataljon stak over en kon een bruggenhoofd vormen op de andere oever.

De 5th Canadian Infantry Brigade of the 2nd Canadian Infantry Division (2nd Canadian Corps) vergroten hun bruggehoofd op de noordelijke oever nabij Wijnegem.  De vijand sloeg hard terug en er werd met de bajonet gevochten.  Dit was de eerste maal dat eenheden van de  Black Watch (Royal Highland Regiment) of Canada, geconfronteerd werden met bajonetaanvallen.  Dankzij luchtsteun met Typhoons, slagen de Canadezen er in de tegenaanvallen terug te slaan.  's Avonds laat werd Schilde, ingenomen en werd het Le Régiment de Maisonneuve naar voor gebracht richting 's-Gravenwezel.   Gelijktijdig werd een squadron van het 8th Reconnaissance Regiment (14th Canadian Hussars) naar Schoten gezonden. 

Ondertussen zorgde de 4th Canadian Infantry Brigade dat er dagelijks patrouilles vanuit de dokken vertrokken richting de vijandelijke posities om zo de vijand onder druk te houden; zonder echter tot een grote actie over te gaan. Het Royal Regiment of Canada zorgden voor het oosten, de Essex Scottish in het centrum van Merksem. Tenslotte verdedigde de Royal Hamilton Light Infantry Regiment de westelijke sector tot aan de Schelde. Deze verdreven wel de Duitsers uit alle posities westelijk van Wilmarsdonk,  tussen de Schelde en de Antwerpse dokken.  Daarna slaagden ze er in om Wilmarsdonk en Oorderen te heroveren. Aansluitend slaagde het verzet er in om de Twaalf Sluiskens definitief te heroveren en alzo het waterpeil te doen zakken.  De weg naar de Nederlandse grens ten westen van Ekeren lag nu open. 

Geallieerde vliegtuigen mitrailleren en bombarderen in Ekeren en rond Mariaburg. Iedereen schuilt in de kelders.

Het regent.   De Engelsen vechten in Wijnegem. Schilde en 's Gravenwezel zijn al bevrijd, evenals West- en Oostmalle.

De afloop van het Schijn is ontredderd, vele kelders in Merksem lopen onder water.

Ondertussen hebben de Duitsers ongeveer 86 100 manschappen, 616 kanonnen, 6 200 paarden en 6 000 voertuigen geëvacueerd vanuit Zeeuws Vlaanderen over de  Schelde. Deze troepen stelden zich op tussen Antwerpen en Turnhout en in het Nederlandse hinterland.

De spoorwegbrug over de Prinshoeveweg gaat de lucht in.  Ook de duiker van de Oudlandsebeek onder de spoorweg wordt opgeblazen.  In Mariaburg worden straten versperd met omgehakte bomen.  Talrijke geallieerde vliegtuigen boven Ekeren actief.  De Isabellalei in Mariaburg wordt getroffen.

Merksem en Ekeren zijn nog stevig in handen van de Duitsers.  Het verzet schat de sterkte van de vijand in Merksem op 1.100 manschappen.  Alle pogingen van de patrouilles van de 4th Canadian Infantry Brigade werden afgeslagen door de Duitsers.

De stellingen aan het kerkhof in de Schriek worden onder vuur genomen.  Granaten vallen in de Willy Staeslei.  De resterende bruggen van het ringspoor over de Veltwijcklaan, de Bist en over de spoorlijn naar Nederland (Statiestraat) worden opgeblazen.  In het klein Hagelkruis en Pastorijveld staan woningen in brand.  Ekeren wordt beschoten en nog meer branden volgen: rond de Markt en aan het Hagelkruis.  Ook in de Driehoekstraat worden huizen zwaar geteisterd.

Uit een oorlogsdagboek uit Merksem: De hemel boven Ekeren en Mariaburg is vuurrood.

Zelfs mensen die een schriftelijke machtiging hebben mogen niet meer naar het centrum van Ekeren.  Er wordt veel geschoten: in de Driehoekstraat, Moretuslei en omgeving worden verschillende woningen beschadigd.  Er worden versterkingen aangelegd op de kruispunten in Mariaburg.  Geallieerde vliegtuigen bombarderen Ekeren, Mariaburg, Brasschaat en Schoten.  In Brasschaat Rustoord velt een bom 8 burgers.

CLAESSENS Leopoldus, geboren te Ekeren op 18/07/1902, echtgenoot van PLOMPEN Joanne wonende Kattenberg 50 overlijdt te Brasschaat op 26/09/1944 

CLAESSENS Renatus, geboren te Ekeren op 13/02/1927, zoon van Claessens Leopoldus wonende Kattenberg 50 overlijdt te Brasschaat op 26/09/1944

De beschietingen en bombardementen duren voort. Bommen op Mariaburg, Rustoord (weer 2 doden), Frilinglei en Fort Van Merksem.  Ook de Schriek wordt weer  onder vuur genomen.

De Duitsers verbieden samenscholingen van meer dan 5 personen en om 20.00 uur mag niemand meer buiten komen.

Ondertussen vallen granaten in de Nijverheidslei, de Schepersveldlei en aan de kerk van Mariaburg.

De Royal Regiment of Canada , ondersteund door de carriers van het Essex Scottish Regiment bereiken Ekeren.  Rapporten geven aan dat de Duitsers wegtrekken uit Kapellen, Hoevenen, en Ekeren. Merksem en Schoten zijn nog steeds bezet.

De Engelsen zijn in het Laar en nemen daar 50tal Duitsers gevangen.

geen nieuws

geen nieuws

Kanongebulder uit de richting van Brasschaat, geallieerden in Brecht.  Hier geen artillerie meer te horen.  Zouden de Duitsers weg zijn?

De 4th Canadian Infantry Brigade en twee bataljons van het verzet vallen Merksem aan uit het westen en het zuiden.

Ekeren moet volledig ontruimd worden.  Toegang voor iedereen verboden ook voor de Rijkswacht. Na 19 uur niemand meer op straat in Mariaburg.  Ekeren ligt nog steeds onder vuur.  Granaten in het Villapark.  De villa van De Bie, waar de Duitsers hun hoofdkwartier hadden, brandt af.

Operatie Vitality in Zuid-Beveland start.  De 2de Canadese Infanteriedivisie valt vanuit de streek van Kalmthout Zuid-Beveland aan.

De 6th Canadian Infantry Brigade of the 2nd Canadian Infantry Division (1st British Corps) veroveren Brasschaat.  Ondertussen slaagt het 4th Canadian Infantry Brigademet de hulp van het verzet om bijna gans Merksem te bevrijden.

In Ekeren verneemt men dit via de radio.  In Hoogboom en Brasschaat versperren de Duitsers de wegen met bomen.  In Kapellen worden 250 burgers gevorderd om greppels in de wegen te graven.

GLORIEUX Joseph, geboren te Coyghem op 17/01/1891, echtgenoot van PELISSIER Maria wonende Statiestraat 2 overlijdt te Brasschaat op 03/10/1944

Merksem is bevrijd.  Gedurende de nacht wordt de Kapelsesteenweg tussen Mariaburg en Kapellen zwaar beschoten.  De terugtrekkende Duitsers lijden zware verliezen.  In Mariaburg veel schade aan woningen door granten en kogels.  In de korte Bist brand een huis uit.  Tussen 4 en 6 uur 's morgens trekken de Duitsers via de Schriek noordwaarts.  Rond 09.30 uur komt een politieagent aan de vluchtelingen melden dat de Duitsers weg zijn.  Een hele stoet zet zich in beweging vanuit Mariaburg naar Ekeren centrum.  De kerkklok luidt en de Belgische vlag wappert op de kerk.  Doch de teruggekeerde vluchtelingen worden ook geconfronteerd met de vernielingen en plunderingen van hun woningen.  De Canadezen zijn in Ekeren.     Les Fuseliers Mont-Royal of the 6th Canadian Infantry Brigade of the 2nd Canadian Infantry Division (1st British Corps) bevrijden Kapellen. De 4th Canadian Infantry Brigade rukt bijna 9 kilometer op richting de Nederlandse grens. 

Zijn nu volledig bevrijd door de 2nd Infantry: Ekeren, Kapellen, Lillo, Merksem, Stabroek.

Uit de GVA van 5 oktober 1944:

" BEVRIJDING VAN EKEREN-DONK : Rond half twaalf rukten de Kanadeezen binnen te Ekeren-Donk.  Vooral door dynamiet-ontploffingen werd het tamelijk erg gehavend.  De Hollandsche S.S.- en N.S.K.K. - mannen hebben erg huisgehouden tusschen de burgerbevolking.  Ze eischten brutaal alle eetwaren op, of indien dat niet vlug genoeg ging, werd alles gestolen.  Op Vriesdonk werden verschillende villa's erg beschadigd, daar de S.S.-mannen er in verscholen zaten.

EKEREN-DORP : Dinsdag morgen om 9 uur, werd op den kerktoren van Ekeren de witte vlag geheschen, weldra vervangen echter door de Belgische driekleur.  Tijdens den nacht reeds waren de Duitschers vertrokken in de richting van Kapellen.  Om 1 uur kwamen de eerste Canadeezen met een groote voorhoede de gemeente binnen.  Er was echter in Ekeren niet veel te zien, daar alle inwoners geëvacueerd werden op 10 September.  De Duitschers hebben dan alles wat ze vonden geplunderd en de huizen leeggehaald.  Gisteren nu konden de menschen terug hun woningen opzoeken en de vlaggen ophangen.  Er is te Ekeren veel minder schade dan aanvankelijk werd gedacht en ook reeds geschreven werd. De meest getroffen wijken zijn de Steenstraat en het Hagelkruis.  Huizen werden er in brand geschoten en gestoken.  Ook de Groote Markt en in de O.L.Vrouwstraat werd tamelijk veel schade aangericht. 

De kerk kreeg een obus binnen die gelukkig niet ontplofte en liep dan ook weinig schade op.  Al de bruggen rond Ekeren werden opgeblazen, uitgenomen de brug aan het kerkhof ten einde de Driehoekstraat en de kleine brug aan den Bund."

In de namiddag worden op de Markt door het verzet vrouwen opgebracht die met de Duitsers te doen hadden.  Ze worden kaalgeschoren en met pek wordt een hakenkruis op hun hoofd aangebracht.  Ook vermeende Duitsgezinden worden uit hun woningen gesleept en vernielingen aangebracht.

Dat de toestand niet veilig is blijkt uit een waarschuwing in de kranten:  "Gezien het gevaar van mijnen en strikvallen is het verkeer van burgers in het gebied ten Noorden van het Kanaal, steeds beperkt!"

In de Gazet van Antwerpen lezen we een artikel van een journalist die de plaatsten bezoekt die zojuist bevrijd zijn.  Hij volgt de Bredabaan en bericht het volgende:

De hele nacht schieten de Engelsen in de richting van het anti-tankkanaal boven Kapellen en Brasschaat.  Bij het oversteken van de puinhopen van de opgeblazen bruggen worden enkele mensen gedood die op landmijnen trappen.

De aanval aan de landduinen en de spoorlijn bij Woensdrecht valt stil. Ook de enkele honderden verzetslui bevolen door Pilaet en Colson kunnen aan de situatie niets veranderen. De aankomst van de para’s van luitenant-kolonel Friedrich von der Heydte maakt de toestand bijzonder moeilijk.

VERVOORT Franciscus, geboren te Borgerhout op 08/05/1904, echtgenoot van Margaretha MALFAIT wonende Weide 120 overlijdt.