INTERBELLUM EKEREN

Op de grens van Ekeren en Kapellen werd onder grootse belangstelling de nieuwe Betterfoodfabriek, een dochterfabbriek van de in Bergen op Zoom gevestigde Liga fabriek, geopend.  Het gemeenstebestuur van Ekeren, Nederlands en Belgische notabelen en zelfs een oud-minister zijn aanwezig. De spreker van het VEV, dr Piet Bessem benadrukte de toenadering tussen de beide broedervolken die zo nauw met elkaar verwant zijn.  Hij verwijst ook naar het belang van internationale samenwerking, vrije handel die - trots alle probeersels van autarkie en "National Wirtschaft" - de enige juiste weg blijft.  

Spijtig genoeg zou zijn idee over internationale samenwerking na 1940 een heel andere weg opgaan.

Een overwinning van Ekeren VV in de overgangsklassematch op Unial met 2-1 zorgde voor enkele commentaren in de sportrubrieken van de kranten.

Eén van de Ekerse spelers, Jef Nelis, speelde tot een week ervoor nog voor Berchem Sport maar werd daar niet langer opgesteld bij de 1ste ploeg.  Een weekje later stond hij al opgesteld bij Ekeren V.V.   Volgens de verslaggever een reden om de secretaris van de VVB, dhr. Vrancken, te interviewen.  De reporter verwoorde het zo: "daar het ons wonder voortkwam Nelis aldaar te zien uitkomen wanneer hij nog den zondag te voor in 1ste klase van den K.B.V.B. was opgetreden".

Was het de vraag of de overwinning van Ekeren kon aangevochten worden of was het de overgang van Jef Nelis van de KBVB naar de VVB?

De secretaris van de VVB wist de reporter gerust te stellen.  De opstelling van Nelis was reglementair.  De speler werd op 26 september 1936 aangesloten bij de VVB zodat hij voor de match van 15 november gerechtigd was om te sjotten voor Ekeren.

De VVB (Vlaamse Voetbalbond) werd op 13 februari 1930 opgericht.  Aanleiding was de ééntalige Franse correspondentie vanwege de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB).  Een scheidsrechter en voormalig speler van Berchem Sport, Jules Vranken, nam uit protest het initiatief om een Vlaamse bond op te richten.  De eerste voorzitter was architect Norbert de Vreese. 

Uit de Standaard van 11 juni 1930: 

"Wij hebben genoeg van de U.R.B.S.F.A.

1) Tegen het ééntalig Fransch blad.

2) Tegen het feit dat de communicatie in’t Fransch met Vlaamsche clubs gebeurd.

3) Als ge naar een komiteit van de U.R.B.S.F.A. gaat, krijgt ge enkel vragen in’t Fransch.

4) Dat scheidsrechters Fransch spreken.

Als ge Vlaming zijt, vat de koe bij de horens, laat recht spreken en sluit aan bij den VVB. Want in den VVB is er geen geldzucht, politiek of vijandschap, alleen broederlijkheid,onderlinge steun en onbegrensd vertrouwen heerscht er.”

Vranken streefde naar de Vlaamse ontvoogding maar wou duidelijk de VVB buiten de partijpolitiek houden.  Zij doel was nu het werven van nieuwe clubs. Al 89 clubs namen deel aan het eerste Kampioenschap van Vlaanderen.  De K.B.V.B. zag - tot dan - geen gevaar in de VVB  maar stilaan groeide het besef dat de VVB geen bevlieging was van enkele Vlamingen. In oktober 1930 verscheen in het bondstijdschrift een waarschuwing aan de clubs. De KBVB schorste de clubs en leden die hun medewerking verleenden aan de VVB.  Belangrijker was de eerste stap   naar een oplossing voor de taalproblematiek.  Vanaf 3 oktober 1930 zou "La Vie Sportive"  dat sinds 1901 uitsluitend in het Frans verscheen, ook in het Nederlands verschijnen als Sportleven.

Maar dit hield de gestage groei van de VVB niet tegen.  Op 21 juni 1931 vond de officiële opening van het eigen stadion van de VVB plaats. De kampioen van het eerste speelseizoen 1930-1931, Vrij en Vlug Terhagen, mocht de Schaal van Vlaanderen in ontvangst nemen in het Helderstadion.  Het Helderstadion, gelegen in het Antwerpse Berchem - aan de Diksmuidelaan, ter hoogte van de huidige Borsbeekbrug -  (waar de voetbalroots van Vranken lagen) maar ook de organisatie van internationale wedstrijden vanaf 1932 met het Vlaamsch Leeuwenelftal tegen Nederland, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en Engeland zorgden voor een gestage groei.  Amper zeven jaar na de oprichting waren vierhonderd clubs aangesloten. Twee jaar later was de top bereikt: meer dan 500 Vlaamse clubs waren aangesloten.  

Maar in 1934 werd Renaat van Thillo, broer van dokter Edmond van Thillo,  voorzitter.   Geleidelijk werd de VVB een politiek instrument.   

Op 18 mei 1938 deed de KBVB een poging tot samenwerking.  Maar de VVB hield elke vorm van samenwerking af.  Maar nu was de ongelijke behandeling van de Vlamingen niet langer de enige reden.   De VVB-leiding was overtuigd dat zij de grootste voetbalbond van het land zouden worden. Het worden van de grootste voetbalorganisatie in Vlaanderen werd tijdens de oorlogsjaren het belangrijkste streefdoel van de VVB. 

“(…) al wat in Vlaanderen voetbalt, moet vereenigd worden onder één vlag! Geen verdeeldheid meer. Een bond voor Vlaanderen: de VVB”.  In het begin van de bezetting zag de leiding van de VVB de mogelijkheid om dit waar te maken.    

In 1939 zorgt de politisering en een intern conflict voor het ontslag van Jan Vranken. Hij werd als algemeen secretaris opgevolgd door Robert Verbelen ( later lid Algemeene SS-Vlaanderen, binnen de DeVlag hoofd van het Veiligheidskorps. Organiseerde doodseskaders die zich bezig hielden met mishandelingen, razzia's, deportaties en moorden).  

Vanaf het begin van de bezetting zocht het nieuwe bestuur toenadering tot de bezetter.

Ondertussen verlieten de leden die louter de ontvoogding van Vlaanderen nastreefden zonder daarbij steun te zoeken bij de bezetter, de VVB. Oud-voorzitter Norbert de Vreese, voormalige ondervoorzitter Lode Mullens en raadslid van het comité van scheidsrechters Walter Blancke verlieten samen met alle leden van het gouwcomité Antwerpen de Vlaamse voetbalvereniging.

Op 24 augustus 1940 werd vanuit de VVB het initiatief genomen om een Algemeen Vlaamsch Sportverbond (AVS) op te richten, waarbij zich twaalf verenigingen aansloten. De Duitse bezetter bij wie de VVB en het AVS een bondgenoot dachten te vinden, bleef echter de internationaal erkende Belgische sportfederaties steunen. 

Renaat van Thillo zal na zijn aanstelling tot leider van de Vrijwillige Arbeidsdienst voor Vlaanderen vervangen worden door een nieuwe voorzitter, Jan van Dingenen (ook gewestleider van het VNV en als gouwkommandant van de Dietse Militie – Zwarte Brigade) .

In juli 1942 werd de Vlaamse Voetbalbond ontbonden. 

Omwille van de collaboratie door zijn kopstukken en de daaropvolgende repressie, verdween de VVB in 1944 voorgoed van het voetbalterrein.

In 2008 splits de KBVB in een Vlaamse en een Franstalige vleugel.

bronnen: ODIS en "Collaborateurs liepen in de buitenspelval." - De invloed van de repressie op het Belgischvoetbal (1940-1952).- Martijn Ernest Masterproef aangeboden binnen de opleiding Master in de Geschiedenis Promotor prof. dr. Dries Vanysacker, academiejaar 2015-2016.

Beide ploegen spelen in de Vlaamse Voetbal Bond in dezelfde klasse, de Overgangsklasse.  Ze spelen dan ook tegen elkaar, een echte Derby. Ekeren wint met 2-0.  De reporter schrijft: "Een pil die Mariaburg nog lang op de maag zal liggen"

Donderdagavond om 7:30 uur wordt in het Gildenhuis de Vlaamse film "Uilenspiegel leeft nog" gedraaid.  De avond werd georganiseerd door het Davidsfonds met medewerking van de Vlaamse Reisbioscoop.  De avondvertoning begon om half acht.  Plaatsen van van vier, vijf en zes frank.  Kinderen halve prijs.  Op de koop toe:  "Jefke Bruyninckx zal in levenden lijve aanwezig zijn en optreden".  Om 2 uur 's middags was er ook een vertoning voor de schoolkinderen "met gunstprijs van 1 frank per kind".

Deze komedie, de derde productie van Jan Vanderheyden en zijn echtgenote Edith Kiel, na "De Witte" en "Alleen voor U", is een vrije verfilming van het verhaal van Ernest Claes: "Fanfare de Sint- Jansvrienden". Ernest Claes had een minieme inbreng als scenarist. Edith Kiel schreef eigenlijk het hele scenario. Jefke Bruyninckx draaft weer op als kwajongen die allerlei kattekwaad uithaalt, maar niet in Zichem (waar hij De Witte vertolkt) maar in Damme, de streek van Uilenspiegel. 

De muziek is van Renaat Veremans die een straat heeft in Ekeren.

Met een Duitse voorfilm "Abenteuer im Engadin" (Avontuur in Engadine), een wintersportkomedie of zoals de aankondig in Ekeren het beschreef "een sportieve kluchtfilm".

In de film zijn er actiescenes met de legendarische skielegende Johann Schneider in actie. Hannes richtte de eerste skischool van Oostenrijk op. “Arlberg school”.  Na een ski-ongeluk in 1925 diende hij altijd orthopedische skischoenen te dragen. In 1928 organiseerde hij samen met de Engelse skipionier Arnold Lunn de eerste Arlberg-Kandahar race - een combinatie van alpineskiën en slalom .

Schneider speelde in vijftien skifilms, een genre dat  in de jaren dertig erg populair was. Dankzij het succes van de films nam de populariteit van het skiën in de Duitstalige landen snel toe.

En toch...

Amper acht weken na de vertoning van de film in Ekeren, op 13 maart 1938 werd Schneider door de nazis opgepakt.  Schneider verafschuwde het nationaal-socialisme.  Zo sprak hij zich, na de annexatie van Oostenrijk, publiekelijk uit tegen het naziregime.  Hij bleef zijn joodse vrienden steunen, protesteerde tegen nazi-leuzen en ideologieën in zijn school, ontsloeg een skileraar die nazi-propaganda maakte en weigerde alleen Ariërs les te geven in zijn skischool.

Onder internationale druk werd hij op 10 april 1938 vrijgelaten. Hij verkocht zijn sportwinkel in St. Anton en emigreerde in januari 1939 met zijn gezin naar de Verenigde Staten, waar hij een skischool overnam.  Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij als instructeur voor de 10th US Mountain Division , waarin zijn zoon Herbert als soldaat diende.

Schneider ging na de oorlog nog enkele malen naar zijn oude huis aan de Arlberg, maar verkoos zijn woonplaats in de Verenigde Staten, waar hij op 65-jarige leeftijd stierf.

Naar aanleiding van het honderdjarig bestaan van de Beenhouwersgilde Sint Jan, gaat, voor eerste sinds lange tijd, de weging van de vette os terug door op de Grote Markt te Antwerpen.   Deze gebeurtenis krijgt veel bekijks.  De os van Constant Van Alsenoy kaapt met 1167 kilo de eerste prijs weg.  De prijs krijgt Constant uit de handen van burgemeester Huysmans.

Onderwijzer Flor Grammens verwierf grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving.  Hij belande hiervoor verschillende malen in de gevangenis. Hij ijverde heel oprecht en standvastig voor de toepassing van de taalwetten en het vastleggen van de taalgrens in België. Als één van de stichters van het comité Taalgrens wakker!, gevormd door het Davidsfonds, de Vlaamse Toeristenbond en het Algemeen Nederlands Verbond ijvert hij voor de eentaligheid van Vlaanderen en begint in 1930 in de taalgrensgemeenten, vooral na de hoogmissen, meetings te geven. Daarvoor wordt hij meermaals geverbaliseerd. Mede dankzij deze acties komen nieuwe taalwetgevingen tot stand: in 1932 de taalwetgeving op het onderwijs en de besturen, in 1935 die op het gerecht.

Minister van Binnenlandse Zaken August de Schryver installeert in 1936 een commissie onder het voorzitterschap van Camille Huysmans om het officieel vaststellen van de taalgrens voor te bereiden. Maar deze commissie loopt vast. Grammens vraagt met spectaculaire acties aandacht voor de toepassing van de taalwetgeving.

Zo begint hij in januari 1937 in Edingen en omstreken onwettige Franstalige straatnaamborden te overschilderen. Volgens de taalwet moesten alle overheidsberichten tweetalig zijn, maar alle waren er eentalig Frans. Zo krijgt hij zijn bijnaam "de kladschilder".  Hij wordt voortdurend geverbaliseerd en gevangengezet. Maar honderden studenten in heel het Vlaamse land volgen zijn voorbeeld. Grammens bereikt in juli 1938 dat de regering de eentaligheid oplegt als bindende interpretatie van de wet. 

Nadat hij na een actie weer wordt opgesloten, bestormen in januari 1938 studenten de gevangenis van Tongeren, in een poging Grammens te bevrijden. Bij de parlementsverkiezingen van 1939 wordt hij in Antwerpen verkozen als onafhankelijke op de lijst van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV).

Tijdens de bezetting blijft Grammens zijn eigen gang gaan. Hij treedt niet toe tot de Eenheidsbeweging-VNV maar blijft de Vlaamse zaak bepleiten. Zo protesteert hij bij de bezetter tegen de annexatie van de streek van Montzen en tegen de verwaarlozing van het Nederlands in mededelingen van de Duitsers. Nadat door de secretarissen-generaal een nieuwe Commissie voor Taaltoezicht wordt opgericht onder voorzitterschap van Grammens worden de taaltoestanden in allerlei besturen en in het onderwijs aangepast. Het werk van de commissie is na de oorlog grotendeels tenietgedaan.

Eind oktober 1944 wordt Grammens aangehouden en in december 1946 wordt hij door de krijgsraad veroordeeld tot twaalf jaar. Dat wordt daarna afgezwakt: in januari 1950 wordt Grammens vrijgelaten en en in 1962 krijgt hij herstel van rechten. Hij bleef pleitbezorger van een politieke integratie van Vlaanderen en Nederland, in een eengemaakt Europa en was betrokken bij de stichting van het Taal Aktie Komitee (TAK). 

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 16 oktober 1938 worden lokale kieslijsten ingediend waarop katholieken en Vlaams-nationalisten samen opkomen. Er komen in een kleine honderd gemeenten in Vlaanderen lijsten op onder de benaming ‘concentratie’, vooral lijsten van het VNV met de KVV en soms ook Rex.  In Ekeren betreft het een gezamenlijke lijst van het KVV, VNV en REX.