Inleiding
MOCHT U NOG FOTO'S OF VERHALEN HEBBEN OVER EKEREN VAN DE PERIODE 1930 - 1950 EN U WIL ZE MEE LATEN OPNEMEN OP DE SITE. ALTIJD WELKOM! info : guido.staes@hotmail.com
Deze website is geen wetenschappelijke publicatie, enkel het gevolg van een sterke interesse in de Tweede Wereldoorlog in onze regio. Mijn doel is om de beschikbare informatie op het internet samen te brengen op één plek, beperkt tot de toenmalige gemeente Ekeren en haar inwoners of mensen die in het toenmalige Ekeren geboren of omgekomen zijn.
Het echte wetenschappelijke onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog in België begon pas aan het einde van de jaren '60. Voor die tijd werd het als ongepast beschouwd om dit recente verleden wetenschappelijk te bestuderen. Te veel verse herinneringen en belangen die speelden.
Het zou nog vele jaren duren voordat de Belgische overheid zelf stappen ondernam om de Tweede Wereldoorlog te documenteren en te onderzoeken. Vanaf 1964 werd er aan de Koninklijke Militaire School (KMS) gewerkt aan het reconstrueren van de geschiedenis van het gewapend verzet.
In de periode van 1967 tot 1969 werd het Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog (NCWOII) opgericht, dat nu bekend staat als CEGESOMA. De vroege onderzoekers richtten zich voornamelijk op het politiek-institutionele verhaal en hadden weinig aandacht voor lokale verhalen of het dagelijkse leven tijdens de bezetting.
Vanaf de jaren '80 verschoof de focus naar hoe mensen de oorlog daadwerkelijk ervoeren: honger, rantsoenering, verplichte tewerkstelling, verzet en culturele beleving. Een mijlpaal in dit opzicht was de tentoonstelling "1940-1945: het dagelijkse leven in België", die plaatsvond in Brussel in 1984-1985.
Over de tweede wereldoorlog in Ekeren zelf bestaan twee boeken. Na het lezen van het boek “Een poldergemeente in de wereldbrand – Ekeren 1939-1947” van Roger Keukelinck uit 1996 en het boek "EKEREN IN DE TWEEDE WERELDOORLOG 1940-1945. OORLOGSDAGBOEK". van BRESSELEERS, Fr. & KANORA, H. Ekeren Davidsfonds uit 1947, was mijn interesse gewekt. (Beide boeken zijn trouwens beschikbaar in onze bibliotheek.)
Natuurlijk is er over deze periode nog meer geschreven. In januari 1990 heeft de heemkundige kring van Ekeren een tentoonstelling ingericht. De tentoonstelling bevatte materiaal van de verzameling van J. Van Ransbeek, documentatie van Roger Keukelinck en schaalmodellen van V1 en V2 van Jos Van Thillo. Aansluitend hierop werden in de jaarboeken van 1989 ( JB7) tot en met 1994 (JB12) telkens één jaar beschreven met informatie afkomstig uit de oorlogsdagboeken van Hendrik Kanora en lokaal nieuws uit het weekblad "Polder en Kempen". Oorlogsnieuws zoals neergestorte vliegtuigen, bominslagen, arrestaties, enz. mochten niet worden gepubliceerd in de dag- en weekbladen zodat het meestal algemene nieuwtjes betreft.
In 1994 ging tijdens de bevrijdingsfeesten (Antwerpen 50 jaar bevrijd) van zaterdag 24 september tot en met zaterdag 15 oktober de tentoonstelling "Ekeren, bevrijd dorp" door in de bibliotheek.
In de jaarboeken van de Heemkring Ekeren en de krant van het Nieuw Kwartier (Mariaburg) worden ook afzonderlijke gebeurtenissen uit de oorlog beschreven. Ook vind je een aantal artikels terug in de uitgaven van de heemkundige kringen van de omliggende gemeenten : Hobonia (Hoogboom), Breesgata (Brasschaat), Hoghescote (Kapellen) en de Kijkuit (Merksem).
Een aantal plaatselijke auteurs hebben gebeurtenissen in Ekeren tijdens de tweede wereldoorlog beschreven in hun uitgaven.
De Ekerse auteur Staf Schoeters publiceerde 'De Tweede Wereldoorlog, toen en nu', een vervolg op 'De Eerste Wereldoorlog, toen en nu'. Telkens vertrekt de auteur van monumenten en begraafplaatsen.
Katleen De Vylder schreef een boek genaamd 'Het Laerhof en zijn nobele bewoners, van bisschop Caïmo en ridder van Delft tot Sint-Lucas', waarin de geschiedenis van het Laarhof wordt beschreven en het verhaal van de Lancaster die er neerstortte.
Ook recent, publiceerde auteur Marita De Sterck een historische roman over Mariaburg tussen 1935-1945. De inspiratie voor de roman ‘Valavond’ haalde zij uit de mondelinge getuigenissen van inwoners van Mariaburg en materiaal van het Documentatiecentrum en de Wijkwerking Mariaburg VZW.
Onlangs - in 2023 - volgde "De beul was dood". Op19 januari 1944 worden in de Pastoor de Vosstraat Gerard Boyart , Maria Van Lommel en de bij hen ondergedoken onderpastoor van Putte Vincent Mercier opgepakt. Daar start het waargebeurde verhaal van 'De beul was dood' . Het verhaal is het kampenboek van twee jonge verzetsmensen. Ze overleven. Gerard schreef het boek in vier exemplaren: één voor elk kind, pas te lezen na de dood van hun ouders. Kristien Hemmerechts kreeg het te lezen van de jongste dochter, geboren na de oorlog maar evengoed getekend door de gebeurtenissen. Kristien vond een uitgever en redigeerde de tekst lichtjes.
Gezien ondertussen veel informatie via het internet beschikbaar is en de echte getuigen van deze periode schaars worden, tracht ik door de informatie van deze bronnen samen te brengen, het verhaal verder aan te vullen. Het overzicht brengt bestaande, beschikbare informatie met betrekking tot Ekeren samen.
Samen met een ander groot voordeel van het internet. Je kan de informatie steeds verder aanvullen, verbeteren en uitdiepen. Dus iedereen die informatie heeft: graag en welkom!
De tweede wereldoorlog is immers een belangrijke periode in de geschiedenis van ons district. Denk maar gewoon reeds aan het Kristus Koningplein dat mogelijk zonder deze oorlog nooit had bestaan.
In 2007 werd nog een bom opgegraven aan het recreatiegebied Muisbroek, in 2009 aan de Schriek bij het ploegen van de weilanden.
Ekeren heeft alle mogelijke aspecten van de oorlog meegemaakt : mobilisatie, inkwartieringen, gevechten, bombardementen, rantsoenering, verzet, collaboratie, deportaties, repressie, V bommen, bezetting en bevrijding.
De gruwelen die we vandaag zien in Syrië, Oekraïne en Gaza speelden zich 70 jaar geleden in onze straten af.
Maar de lokale Ekerse geschiedenis staat niet los van een iets breder verhaal. Daarom tracht ik op erg summiere wijze in te gaan op de grote lijnen die een invloed hadden op onze lokale geschiedenis.
In de twee "basis" boeken over Ekeren in WO II zijn slachtoffers opgenomen die op het Ekers grondgebied zijn gevallen of toen inwoner waren van onze (grotere) gemeente. Ik heb ook getracht, wanneer ik ze aantrof, de namen vermeld van slachtoffers die geboren zijn in Ekeren maar niet meer woonachtig waren.
Guido Staes