Voorspel.

Petitie Soetardjo in Wikipedia.

De Petitie-Soetardjo was een petitie afkomstig van enkele progressieve Indonesiërs, die in 1936 werd ingediend bij de Volksraad van Nederlands-Indië. De naam van de petitie komt van de indiener ervan, Soetardjo Kartohadikoesoemo.

De petitie vroeg de Nederlandse regering en het Gouvernement in Batavia om een conferentie te organiseren die een plan zou moeten opstellen, om de kolonie Nederlands-Indië in een periode van tien jaar een zelfstandige plaats binnen het koninkrijk te doen krijgen. Dit zou moeten gebeuren binnen artikel 1 van de Nederlandse grondwet.

De Volksraad nam de petitie aan, waarbij hij de uiterste termijn van tien jaar schrapte, en de Gouverneur-Generaal stuurde hem naar Den Haag. Maar de Nederlandse achtereenvolgende regeringen van Hendrikus Colijn was niet zo vooruitstrevend, en maakten geen haast met de behandeling. In het najaar van 1938 werd de petitie afgewezen, omdat volgens minister Welter Nederlands-Indië sinds 1922 geen kolonie meer was maar een "overzees gebiedsdeel". De werkelijke reden was dat men meende dat de Indonesiërs nog lang niet klaar waren voor zelfstandigheid, ook niet binnen een "Nederlands gemenebest".

Deze klap in het gezicht van de nationalistische beweging van Indonesië leidde tot de oprichting van de GAPI in 1939, en de organisatie van het eerste Volkscongres in december van dat jaar.

De bevrijdingsoorlog

Over de Indonesische bevrijdingsoorlog is al heel veel geschreven. Hier een korte samenvatting met heel veel links.

Op 17 augustus 1945 riepen Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uit. Op dat moment waren er alleen Japanse troepen in Indonesië. Jongeren vielen Nederlanders en vooral inlanders die met Nederland hadden samengewerkt aan, de zogenaamde Bersiap. Er zouden 35.000 doden zijn gevallen. Later kwamen Britse troepen om de orde te handhaafden. Er ontstonden gevechten tussen deze troepen en de Indonesiers, vooral in Soerabaja.

Pas in maart 1946 kwamen er Nederlandse troepen in Indonesië aan.

In november 1946 werd er een overeenkomst tussen Nederland en de republiek gesloten, de overeenkomst van Linggadjati. De Tweede Kamer amendeerde deze overeenkomst. Indonesië accepteerde deze wijziging niet.

Begin 1946 werd de grondwet zo gewijzigd dat het mogelijk werd dienstplichtigen tegen hun wil naar Indië te sturen.

De weigering leidde tot twee politionele acties. Er werden 95.000 dienstpichtigen naar Indië gestuurd. Weigeraars werden zwaar gestraft.

De Eerste politionele actie eindigde onder invloed van de VN met een wapenstilstand die op 5 augustus 1947 inging. In januari 1948 volgde de officiële wapenstilstand.

De afspraken werden niet nageleefd.

Nederland besloot tot de tweede politionele actie. Na aanvankelijk succes (Soekarno en Hatta werden gevangen genomen) werd het uiteindelijk doel niet bereikt, en de Veiligheidsraad veroordeelde de activiteiten. Amerika dreigde de Marshall hulp stop te zetten.

In mei 1949 gind de Nederlandse regering overstag, en er werd een Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie gehouden. Op 27 december 1949 kwam er vrede.

Indonesië zou een federale staat worden.

In deze tijd vonden veel excessen plaats, van beide kanten.

Nederlands Nieuw Guinea werd in 1949 niet overgedragen, maar Indonesië stond er op dat dat ook zou gebeuren. Dit leidde tot conflicten, oa de Slag bij Vlakke Hoek. Onder druk van de V.N. en de V.S. werd Nieuw Guinea aan Indonesë overgedragen, maar er zou een volksstemming over komen. Dit werd een farce.

Republiek der Zuid-Molukken

Bij de Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie van 1949 werd afgesproken dat Indonesië een federale staat zou worden. In strijd met de afspraken gebeurde dit niet. Dit leidde er toe dat de Zuid-Molukken zich onafhankelijk verklaarde. In de afspraken van de rondetafelconferentie was hierin voorzien. Maar Indonesië voerde een invasie uit, en veroverde de republiek.

In 1951 werden bijna 4000, vooral Zuid-Molukse, KNIL-militairen met hun familie naar Nederland gebracht en gehuisvest in kampen (hun verblijf was als tijdelijk bedoeld).

In 1963 werd Soumokil, de president van dat moment, gearresteerd, en in 1966 geëxecuteerd.

De Molukse jongeren radicaliseerden, wat leidde tot geweldadige acties. De bekendste zijn:

- De treinkaping bij Wijster in december 1975.

- De treinkaping bij de Punt in mei 1977. Op dezelfde dag:

- Gijzeling lagere school in Bovensmilde

- Gijzeling provinciehuis Assen

Hierbij vielen vele doden en gewonden.

In jaartallen:

1945

15-8: Japan capituleert.

17-8: Indonesië verklaart zich onafhankelijk. Bersiap.

15-10: Soerabaja: Bloedbad in de Simpangclub

1946

15-11: Nederland en de Republiek Indonesië sluiten het akkoord van Linggadjati.

1947

21-7: Militair ingrijpen van Nederland nadat Indonesië de 'aangeklede' Overeenkomst van Linggadjati niet geaccepteerd heeft. 'Operatie Product' is de eerste van wat eufemistisch politionele acties genoemd worden in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.

1948

1-11: 1 november - Dr. H. J. van Mook wordt op zijn verzoek ontslagen als Gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. In zijn plaats wordt Dr. L. J. M. Beel benoemd tot Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon.

1949

23-8: In Den Haag begint de rondetafelconferentie (RTC) betreffende de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië

2-11:Overeenstemming tussen Nederland en Indonesië over soevereiniteitsoverdracht.

27-12: 27 - Koningin Juliana en vicepresident Mohammed Hatta tekenen het onafhankelijksheidsverdrag van Indonesië. In Djakarta doen de Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon Tony Lovink en Sultan Hamengkoeboewono IX van Jogjakarta hetzelfde.

1950

23-2: De Nederlandse kapitein Westerling bezet met een legertje van voornamelijk Molukkers het militair hoofdkwartier van Indonesië. Maar het lukt zijn makkers niet om in Jakarta de macht over te nemen.

25-4: Soekarno roept Indonesië uit tot een aparte republiek. Op Ambon wordt de Republik Maluku Selatan (RMS) uitgeroepen.

17-7: Geregelde troepen van de centrale Indonesische regering landen op Zuid-Molukken en bestrijden de opstandelingen.

17-8: Soekarno roept de eenheidsstaat Indonesia uit.

8-11: Het Indonesische leger verovert Ambon. De RMS-guerrilla wordt voortgezet op het eiland Ceram.

1951

21-3: In de Rotterdamse haven arriveren de eerste Ambonezen: gedemobiliseerde KNIL-militairen die op dienstbevel naar Nederland komen. Ze worden gehuisvest in de kampementen Schattenberg en Lunetten.

1957

10-12: De Indonesische premier Djuanda stelt alle Nederlandse ondernemingen in het land onder beheer. Zijn Nederlandse ambtgenoot Drees doet een beroep op hem om Nederlanders die Indonesië willen verlaten, niets in de weg te leggen.

1960

27-4: De Nederlandse regering besluit grondtroepen naar Nieuw-Guinea (Irian) te sturen, wegens de "agressieve elementen in het buitenlandse beleid van de Indonesische regering, gepaard gaande met de versterking van het militaire potentieel van Indonesië".

17-8: Indonesië verbreekt alle diplomatieke betrekkingen met Nederland, naar aanleiding van het besluit van de regering De Quay om de Karel Doorman en grondtroepen naar het betwiste gebied te sturen.

In jaartallen:

1948

1-1: De douane-overeenkomst van de Benelux treedt in werking.

1951

18-4: Oprichting van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal door Frankrijk, West-Duitsland, België, Nederland en Luxemburg.

1957

25-3: Ondertekening van het Verdrag van Rome: de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap.

1958

1-1: De Europese Economische Gemeenschap gaat van start en de eerste Europese Commissie treedt in functie.

12-3: In Straatsburg komt voor het eerst de Europese Assemblee bijeen, de voorloper van het Europees Parlement. Ze is samengesteld uit parlementariërs uit de zes landen van de Europese Economische Gemeenschap.

1960

De Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) wordt opgericht.

14-10: Tijdens een debat van het Europees Parlement over de Europese energievoorziening onthult een Belgische senator dat in Nederland een enorme gasbel onder de grond zou zitten. Nederlandse woordvoerders geven toe dat nabij het Groningse Slochteren inderdaad gas is aangeboord. Later zal blijken dat het gaat om een bel van ca. 2400 miljard kubieke meter.

1962

15-1: Slag bij Vlakke Hoek: Het Nederlandse marinevaartuig Jan Evertsen raakt in de wateren van Nieuw-Guinea slaags met vier Indonesische motortorpedoboten die infiltranten willen afzetten op het eilandje.

16-8:

Intussen wordt in Washington een akkoord bereikt over de terugtrekking van Nederland uit westelijk Nieuw-Guinea.

1-10: In Nederlands Nieuw-Guinea wordt het bestuur overgedragen aan de Verenigde Naties.

1963

2-12: Het Indonesische leger arresteert op Ceram mr. Chris Soumokil, president van de opstandige Republiek der Zuid-Molukken. Hiermee eindigt na 13 jaar de guerrillaoorlog.

1965

11-3: Generaal Soeharto neemt in Indonesië de uitvoerende macht over van Soekarno.

12-4: Chris Soumokil, president van de Republik Maluku Selatan (RMS), wordt op het eiland Obi door een vuurpeloton geëxecuteerd.

25/26-6: Congres in Assen van de Molukse organisaties in Nederland. Besloten wordt tot vorming van een regering in ballingschap van de Republik Maluku Selatan.

1969

Massale fraude bij volksstemming op Nieuw-Guinea.

1970

31-8: Zuid-Molukkers pogen vergeefs de Indonesische ambassadeur in Wassenaar te ontvoeren, waarbij een politieagent het leven laat.

1975

3-3: Een poging van een groep Zuid-Molukkers om Koningin Juliana te gijzelen wordt verijdeld.

2-12: Een groep Zuid-Molukse jongeren kaapt een trein vlak bij het Drentse dorp Wijster (zie Treinkaping bij Wijster). Machinist J. Braam, die verzet pleegt, wordt vermoord. De passagiers F. Bulter en E. Bierling worden geëxecuteerd om de eisen van de kapers kracht bij te zetten. Een lange patstelling begint.

4-12: Zuid-Molukkers bezetten het Indonesisch consulaat in Amsterdam. Bij de gijzelingsactie valt één dode: de heer Abedy (52) sprong uit het raam om te ontsnappen.

14-12: Na bemiddeling door ingenieur Manusama en de weduwe van Chris Soumokil geven de Molukse gijzelnemers in Wijster zich over. De resterende gijzelaars komen met de schrik vrij. Door journalist Ger Vaders, een van de gegijzelden, werd over de treinkaping later een boek uitgebracht getiteld IJsbloemen en witte velden.

19-12: De gijzelnemers in Amsterdam beëindigen hun actie.

1976

17-7: Indonesië lijft het bezette ]Oost-Timor, tot 1975 een Portugese kolonie, in als 27e provincie met de naam Timur Timur.

1977

23-5: Zuid-Molukkers gijzelen een basisschool in het Drentse Bovensmilde en een trein bij De Punt. Alle verkiezingsactiviteiten worden stilgelegd. Zie treinkaping bij De Punt en Gijzeling lagere school in Bovensmilde.

28-5: De kinderen in de basisschool in Bovensmilde worden vrijgelaten, de vijf leerkrachten blijven in gijzeling.

11-6: De op 23 mei begonnen gijzelingen in een basisschool en een trein worden beëindigd. Bij de bevrijding van de trein vallen acht doden.

1978

13-3: Begin van de gijzeling in het provinciehuis in Assen door drie Zuid-Molukse jongeren; planoloog Ko de Groot wordt doodgeschoten.

14-3: Leden van de Bijzondere Bijstands Eenheid (BBE) bestormen het provinciehuis in Assen, waarmee aan de gijzeling een einde komt. Gedeputeerde J. Trip raakt gewond en zal enkele weken later aan die verwondingen overlijden.

1983

Apr: Frans Tutuhatunewa volgt Johannes Alvarez Manusama op als president in ballingschap van de Republik Maluku Selatan (RMS)

1998

21-5: President Soeharto van Indonesië treedt na 32 jaar af, waardoor vicepresident B.J. Habibie de 3e president van het land wordt.

1999

19-1: Op Ambon begint een burgeroorlog tussen christenen en moslims.

20-10: Abdurrahman Wahid wordt gekozen tot president van Indonesië.

Aug: Bij een volksstemming kiest de bevolking van Oost-Timor voor onafhankelijkheid.

Sep: Een internationale vredesmacht wordt geïnstalleerd in Oost-Timor.