Bataafse Revolutie
Tijdperk: van 1747 tot 1795
Zie Wikipedia.
Met Bataafse revolutie bedoel ik de tijd van conflicten tussen patriotten en orangisten in de Republiek voorafgaand aan de Bataafse Republiek (1795)
Dat begon eigenlijk al zodra Willem IV stadhouder werd, en ging verder onder Willem V.
Voor deze tijd wordt ook wel het begrip Pruikentijd gebruikt. De pruikentijd was een periode in de achttiende eeuw waarin het mode was in de deftige kringen om een pruik te dragen. Zowel mannen als vrouwen kleedden zich ook verder zeer opzichtig.
Het was ook een periode van culturele en economische stagnatie, waarin geteerd werd op de glorie van de Gouden Eeuw.
Banen werden aan vrienden en relaties gegeven. Soms sinecures, banen met salaris en weinig of helemaal geen verplichtingen. De patriotten wilden hier van af.
Van 1775-1783 vond de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog plaats. De basisideeën die de Amerikaanse Verlichting, die schatplichtig was aan de Europese Verlichting, typeerden waren liberalisme, democratie, republicanisme en religieuze vrijheid. Dat sprak de patriotten zeer aan.
Ook in Friesland waren de patriotten actief, bijvoorbeeld in Bolsward, Sneek en Franeker.
De Bataafse revolutie in jaartallen
1783
26-7: Het eerste exercitiegenootschap De Vrijheid te Dordrecht opgericht. De patriotten willen de oude vrijheid heroveren op de Oranjes.
16-8: In Amsterdam komt voor het eerst een groep patriotten uit het land bijeen op initiatief van de Gelderse edelman Robert Jan van der Capellen. Ook zijn neef Joan Derk van der Capellen tot den Pol is aanwezig. Hij pleit voor de oprichting van burgercommissies.
1784
12-1: Het exercitiegenootschap in Delft wordt opgericht.
3-4: Hevige rellen in Rotterdam tussen prinsgezinden en patriotten. Kaat Mossel wordt gearresteerd, vrijgesproken en een jaar later - in afwachting van hoger beroep - naar Den Haag overgebracht.
1785
1-3: De Utrechtse bevolking komt massaal naar het stadhuis onder leiding van Quint Ondaatje. Die houdt binnen een felle toespraak en dreigt met het volk buiten. Hij eist het aftreden van Sichterman en krijgt toezeggingen op voorwaarde dat hij het volk rustig zal krijgen. Vanaf het bordes deelt Ondaatje de overwinning mee en vraagt het volk weer naar huis te gaan. Maar als het gevaar geweken is, volgt een samenscholingsverbod en wordt Ondaatje aangeklaagd wegens ordeverstoring.
Sept:
De orangistische rellen in Den Haag worden niet onderdrukt door het garnizoen van de stad. De Staten van Holland ontnemen stadhouder Willem V van Oranje-Nassau het bevel over het garnizoen van Den Haag.
15-9: De stadhouderlijke familie verlaat Den Haag, trekt naar Friesland en vestigt zich uiteindelijk op Kasteel Het Oude Loo.
1786
2-8: In de stad Utrecht is de vierde nationale vergadering van vrijcorpsen georganiseerd. Besloten wordt de invloed van het volk en de controle op de regenten te vergroten. Er worden 16 democratisch gekozen patriotten in de raad beëdigd, een voor Europa unieke gebeurtenis. De prinsgezinde leden van de Provinciale Staten verhuizen naar Amersfoort.
31-8: De stadhouderlijke troepen komen naar Hattem om de orde te herstellen. Herman Willem Daendels verzette zich daar tegen de benoeming van twee prinsgezinde kandidaten in de raad.
14-11: De vrijheid van drukpers en vergadering wordt in de gewesten Gelderland en Friesland beperkt. De stad Utrecht verandert in een legerkamp, om de patriottische vroedschap te verdedigen.
1787
1-4: Burgemeester Hendrik Hooft van Amsterdam laat de tien prinsgezinde leden uit de vroedschap zetten.
1-5: Vanuit Amersfoort wordt een aanval gedaan op het patriottische bolwerk Utrecht.
28-6: Prinses Wilhelmina van Pruisen probeert vanuit Nijmegen Den Haag te bereiken om steun te verwerven. Zij wordt bij de Vlist aangehouden en naar Goejanverwellesluis geleid.
Half augustus - Holland verzoekt om steun uit de andere gewesten, omdat Frederik Willem II, de koning van Pruisen en broer van prinses Wilhelmina, dreigt met interventie, als Holland niet haar verontschuldigingen aanbiedt. In diverse steden worden defensieve maatregelen getroffen.
21-8:
Wijbo Fijnje houdt een rede voor de vroedschap van Delft waarin hij veranderingen en de vervanging van de oranjegezinde leden eist. In Delft wordt alsnog een patriottisch stadsbestuur ingesteld.
Eind augustus - Een tiental patriottische Statenleden in Friesland trekt zich terug in Franeker. De spanning stijgt.
15-9: trekt een Pruisisch leger de stad Utrecht, verdedigd door Frederik III, binnen. De patriotten uit Utrecht vluchten naar Amsterdam.
19-9: wordt Gouda door het Pruisisch leger bezet, na circa 10 dagen vertrekken zij weer.
20-9:
Stadhouder Willem V van Oranje-Nassau keert terug in 's-Gravenhage. Prinses Wilhelmina arriveert vier dagen later. Petrus Camper verwelkomt het stadhouderlijk gezin met een toespraak.
10-10: Amsterdam geeft zich over, als laatste stad in Holland. De hertog van Brunswijk neemt zijn intrek in een oude katoenfabriek aan de Amstelveenseweg en zegt toe dat hij zorg zal dragen dat de wraakacties en plunderingen zo veel mogelijk worden onderdrukt. Veel patriotten zijn inmiddels uitgeweken naar Antwerpen, Brussel en sommige Frankrijk. Een enkeling vlucht richting Duitsland.
9-11: In de nacht van 9 op 10 november worden in 's-Hertogenbosch bij meer dan 850 huizen de ramen ingeslagen, 250 huizen worden ook geplunderd. Ook in andere steden vinden plunderingen plaats.
Alle vroedschappen worden gezuiverd van patriotten, waarbij vooral Amsterdam en Alkmaar worden getroffen. Iedereen die actief was als officier van een exercitiegenootschap of actief in een defensiecommissie wordt in staat van beschuldiging gesteld.
Ook in 1787: Bijltjesoproer in Amsterdam.
1792
26-7: Oprichting Bataafse Legioen.
27-10: Generaal Dumouriez valt de Zuidelijke Nederlanden binnen.
6-11: De Franse generaal Charles-François Dumouriez verslaat in de slag bij Jemappes de Oostenrijkse en Belgische troepen.
dec: Franse troepen bezetten Roermond. De bisschop vlucht naar Venlo.
1793
21-9: Pichegru legt een beleg aan voor 's-Hertogenbosch dat zich op 9 oktober overgeeft.
De Fransen veroveren Zuid-Nederland.
1794-5 Franse troepen bezetten de Republiek
Pachtersoproer (1748)
Het boek "News and Poitics in Early Modern Euroe (1500-1800)" van Joop W. Koopmans schrijft ook over "de Friessche Patriot" , een tijdschrift met vele ingezonden stukken.
Het werd uitgegeven door Johannes Boltjes uit Leeuwarden.
Het tijdschrift werd opgericht omdat men vond dat de Leeuwarder Courant zich teveel neutraal probeerde op te stellen.