Een arbeidersbeweging is een brede volksbeweging, geworteld in de arbeidersklasse (proletariaat), waarvan aangenomen wordt dat zij de noden/belangen/wensen van de arbeiders in het algemeen vertegenwoordigt. Arbeidersbewegingen nemen een belangrijke plaats in als sociale actoren binnen de kapitalistische maatschappij. Hun aanwezigheid wijst op het bestaan van een situatie of sociale kwestie die door grote groepen mensen uit het arbeidersmilieu als (enorm) problematisch wordt ervaren en waarop een deel van die groep (collectief) reageert in naam van de getroffen groep of collectiviteit.
Op de term arbeidersbeweging wordt in de politiek vooral door linkse, progressieve mensen veel beroep gedaan. Verschillende politieke stromingen hangen nauw samen met arbeidersbewegingen. De term arbeidersbeweging speelt bijvoorbeeld een centrale rol binnen alle variaties van het (linkse) marxisme als politieke ideologie. De eisen van arbeidersbewegingen zijn echter niet per definitie progressief. Zij kunnen zowel progressief als conservatief zijn. Eisen die door arbeidersbewegingen naar voor worden geschoven, kunnen zowel politiek als economisch van aard zijn.
Het begin van de industriële kapitalistische maatschappij werd gekenmerkt door de opkomst van brede arbeidersbewegingen die in alle industriële landen de maatschappelijke instituties op één of andere manier ingrijpend hebben veranderd. In alle kapitalistische landen hebben zich reeds arbeidersbewegingen voorgedaan en ze zijn in de meeste van die landen in min of meerdere mate geïnstitutionaliseerd onder de vorm van vakbonden. Vakbonden zijn niet alleen het geïnstitutionaliseerde product van arbeidersbewegingen in het verleden, zij werpen zich vaak op als leiders en vertegenwoordigers van huidige arbeidersbewegingen. Binnen westerse parlementaire democratieën vormt de vakbond(sleiding) tegenwoordig een officieel vertegenwoordigingsorgaan van arbeiders. Zij is een aanspreekpunt geworden voor beide zijden van het debat en vormt als dusdanig een soort dispuut/overlegorgaan tussen overheid en arbeidersbeweging bij maatschappelijke (sociale) geschillen.
Tot de typische politieke protestmiddelen waarover de arbeidersbeweging beschikt, behoren (massa)betogingen. Tot de economische drukmiddelen van een arbeidersbeweging behoren onder andere (algemene) stakingen (al dan niet georganiseerd door de vakbond).
Geschiedenis:
1887: Als een vorst wordt Ferdinand Domela Nieuwenhuis door de Amsterdamse arbeiders ingehaald. Vijf dagen eerder is de socialistische leider ontslagen uit de gevangenis te Utrecht, waar hij een straf heeft uitgezeten wegens majesteitsschennis.
In Appelscha breekt een staking uit onder de veenarbeiders, die zich later uitspreidt over de noordelijke provincies. Eisen zijn loonsverhoging en afschaffing van de gedwongen winkelnering. Dit geldt als de eerste grootschalige staking in Nederland.
Pieter Jelles Troelstra trouwt Sjoukje Bokma de Boer (Nynke van Hichtum).
Nederland krijgt zijn eerste Arbeidswet. Deze verbiedt gevaarlijk werk en nachtarbeid voor vrouwen en kinderen tot 12 jaar.
De veenarbeiders in Appelscha richten arbeidersvereniging De Eendracht op.
Op 9 november 1891 hield Patrimonium het "Eerste Christelijk Sociaal Congres". Daar hield Abraham Kuyper zijn openingsrede: "Het Sociale vraagstuk en de christelijke religie". In deze rede gaf hij de toehorende arbeiders het advies af te zien van verbetering van het lot en in plaats hiervan "het eeuwige leven” op de voorgrond te stellen. Hij stelde de arbeiders “heerlijkheden na het aardse bestaan" in het vooruitzicht en wees hen er op dat “een lotsverbetering in deze korte spanne tijds van ons tijdelijk aanzijn, wild en woest alle uitzicht op een heerlijkheid, die eeuwig duren zal, afsnijdt”.
Oprichting NVV
Andere links
Vakbonden in Wikipedia
Patrimonium (1876)
CNV (1909)