Iserna na Białorusi
Iserna leży ok. 15 km na południe od Słucka. Znalazłem tę miejscowość przy pomocy MapQuest oraz Wikimapia. Prawdopodobnie jest to wieś lub tylko miejsce na mapie. Wspomniane serwisy lokalizują Isernę, zaznaczając ją gwiazdką lub krzyżykiem, ale nazwa miejscowości na mapie nie pojawia się (dopisałem ją w edytorze graficznym).
Słuck od 1600 roku był we władaniu rodziny Radziwiłłów. Na zachód od Słucka leży Nieświerz oraz nieco bardziej na południe - Kleck, także związane z tą rodziną.
Nieśwież
Rodzina Radziwiłłów nabyła Nieśwież w 1533 r. Pierwszymi właścicielami byli Mikołaj Radziwiłł i jego brat Jan. Wcześniej ów zamek, wybudowany w średniowieczu, należał do rodziny Kiszków. W 1551 r. tutaj zostały sprowadzone litewskie archiwa, a w 1586 r. cały majątek został zamieniony w ordynację.
W 1582 r. marszałek wielki litewski Mikołaj Krzysztof Radziwiłł na ruinach dawnych fortyfikacji rozpoczął budowę renesansowo - barokowego zamku na planie kwadratu. Budowla została ukończona w 1604 r., z wyjątkiem galerii, które dobudowano pół wieku później. Na jej 4 narożnikach zostały stworzone ośmiokątne wieże.
W 1706 r. podczas III wojny północnej, armia króla szwedzkiego Karola XII zajęła posiadłość i zniszczyła fortyfikacje. Kilka wieków później Radziwiłłowie sprowadzili niemieckich i włoskich architektów, którzy znacznie odnowili i powiększyli zamek. Ciekawą postacią zamieszkująca dobra nieświeskie był Karol Stanisław Radziwiłł, przeciwnik Stanisława Augusta Poniatowskiego, znany z przepychu i rozpustnego życia. Antoni Zaleski udekorował żółte fasady budynku barokowymi stiukami. W XVI wieku zrekonstruowano bramy zamkowe, a dwupoziomowe wieże uwieńczono hełmami. W ten sposób trzy oddzielne budowle otaczające centralny dziedziniec zostały połączone w jedną całość.Bardzo ważną budowlą Nieświeża jest połączony z zamkiem kościół jezuitów pw. Bożego Ciała, zbudowany w latach 1587 - 1603. Stanowi on mauzoleum 72 członków rodziny Radziwiłłów. Każda wykonana z brzozy trumna jest oznaczona rodowym herbem Trąby. Kościół został zaprojektowany przez włoskiego architekta Giana Marię Bernardoni na wzór Il Gesù w Rzymie, jako pierwsza na świecie bazylika z kopułą i barokową fasadą, rozpoczynając epokę baroku w Europie Wschodniej. Oprócz kunsztownych nagrobków we wnętrzu można zobaczyć późnobarokowe freski wykonane około 1760 r. oraz wyrzeźbiony w 1583 r. przez weneckich rzeźbiarzy ołtarz przedstawiający Jezusa ukrzyżowanego.
W 1770 r. zamek został zajęty przez Rosjan, a Radziwiłłowie zostali wysiedleni. Nieco później litewskie archiwa zostały przewiezione do Sankt Petersburga (gdzie znajdują się do dziś), a większość zebranych w pałacu dzieł sztuki została podzielona między rosyjskich szlachciców. Opuszczone przez rodzimych właścicieli i okupantów dobra nieświeskie zaczęły popadać w ruinę. Pomiędzy 1881 a 1886 r. posiadłość powróciła w ręce Radziwiłłów i nastąpiła gruntowna renowacja dokonywana przez księcia Antoniego Radziwiłła i jego francuską żonę Marię de Castellane. Oni także zaprojektowali park o charakterze krajobrazowym w stylu angielskim. Posiada on powierzchnię ponad 1 km².
Nieświeski zamek zasłynął ze spotkania marszałka Józefa Piłsudskiego z polskimi arystokratami. W ten sposób manifestował on chęć współpracy z kołami ziemiańskimi. W 1939 r. rodzina Radziwiłłów została wysiedlona z posiadłości przez Armię Czerwoną. Zamek był wykorzystywany początkowo jako szpital, w czasach sowieckich jako sanatorium, a otaczający park stopniowo popadał w ruinę. W 1994 r. zespół zamkowy został uznany za narodowy pomnik historii i kultury. Rekonstrukcja zamku pociągnęła za sobą wiele ostrych krytyk ze względu na nieuzasadnione prace i dopuszczenie do zniszczeń. W 2002 r. najwyższe piętro budynku zostało zniszczone przez pożar. Rezydencja dziś stanowi muzeum i jest w dalszym ciągu odbudowywana. W 2005 r. architektoniczny, rezydencjalny i kulturalny zespół rodu Radziwiłłów został zapisany na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Niestety władze Białorusi przebudowały zwieńczenie wieży w stylu rosyjsko-prawosławnym niszcząc pierwotny wygląd zamku. W marcu 2008 r. podczas prac renowacyjnych Białorusini wyburzyli część zamku. Usunięta została jedna z galerii łączących główny korpus pałacowy ze skrzydłem bocznym zamku.
w Słucku
Słuck (biał. Слуцк) – miasto na Białorusi, w obwodzie mińskim, centrum administracyjne rejonu słuckiego. Leży 105 km na południe od Mińska, nad rzeką Słucz. W 2008 liczył 60,9 tys. mieszkańców. Dawna polska rezydencja magnacka.
Z historii Słucka wiadomo, że w 1600 na skutek małżeństwa, miasto przeszło z rąk Olelkowiczów w ręce Janusza Radziwiłła. W 1617 działała już w Słucku szkoła kalwińska. W 1624 otwarto Gimnazjum w Słucku.
W 1648 fortecę nieskutecznie próbowali dwoma szturmami zdobyć Kozacy. W 1652 po raz drugi miasto otrzymało prawo magdeburskie. W czasie wojny z Moskwą, w 1654 na rozkaz Bogusława Radziwiłła wzmocniono wały miasta. Pracami kierował Wilhelm Paterson. Wtedy też powstała cytadela słucka zwana Nowym Zamkiem (w miejscu wcześniejszej fortyfikacji). Całe miasto otrzymało też nowe wały w systemie staroholenderskim (oprócz przedmieść Ostrowskiego i Trojczańskiego). Wały miały szerokość 266 m, wysokość 8 m i posiadały 12 bastionów. Całość wałów miała długość 3840 m. Znajdowały się w nich cztery bramy (trzy murowane). Dzięki tym wzmocnieniom wojska moskiewskie pod dowództwem Trubeckiego nie były w stanie zdobyć miasta podczas szturmów 2-6 i 27-30 września 1655. W 1659 Sejm wziął na służbę Rzeczypospolitej cały garnizon w Słucku. Twierdzę rozbudowano także w latach 1667–1669. Do obrony miasta służył regiment piechoty w sile ok. 1000 ludzi, dragoni i piechota wybraniecka.
W XVIII wieku Słuck stał się słynny za sprawą manufaktury tzw. pasów słuckich, noszonych chętnie przez polską szlachtę. 20 marca 1767 litewska szlachta prawosławna i kalwińska pod ochroną wojska rosyjskiego zawiązała innowierczą konfederację słucką. Od XVII do XIX wieku Słuck był jednym z głównych centrów kalwinizmu na Litwie. Słynne Gimnazjum Słuckie założone w 1617 przez Janusza Radziwiłła, w 1830 przejęte zostało przez władze rosyjskie, w ramach represji po wybuchu powstania listopadowego.
Na skutek rozbiorów Rzeczypospolitej, w latach 1793–1915 miasto było częścią Rosji, jako siedziba powiatu w guberni mińskiej.
Kleck - miasto na Białorusi, w obwodzie mińskim, nad rzeką Łań. Centrum administracyjne rejonu kleckiego. Liczba mieszkańców w 2000 roku wynosiła ok. 11 tys.
Garść dat z historii Klecka (i Radziwiłłów):
1550 r. Radziwiłł Czarny, protektor kalwinizmu na Litwie odbiera kościół pw. Trójcy Przenajświętszej katolikom i przekazuje go kalwinom. 1585 r. Stanisław Albert Radziwiłł pozbył się kalwinów i kościół ponownie przekazał katolikom.
1586 r. utworzenie ordynacji kleckiej w Grodnie trzech braci Radziwiłłów: Olbracht, Mikołaj-Krzysztof i Stanisław Albert, razem z nieświeską i ołycką, która została zatwierdzona przez Sejm w 1589 r.
7 stycznia 1652 r. Michał Karol Radziwiłł opatrzył kościół pw. Trójcy Przenajświętszej wieczystym funduszem.
27 sierpnia 1652 r. miasto otrzymało przywilej lokacyjny na mocy prawa magdeburskiego i herb miejski.
1660 r. podczas wojny z Rosją miasto najechały wojska pod dowództwem Iwana Chowańskiego, niszcząc zamek - siedzibę radziwiłłowskiej ordynacji.
1683 r. powstaje barokowy kościół i klasztor dominikanów ufundowany przez księcia Stanisława Kazimierza Radziwiłła.
Do 1874 własność Radziwiłłów - ośrodek ordynacji.
18–19 kwietnia 1706 r. miasto zajęli Szwedzi pod dowództwem króla Karola XII, którzy ponownie zniszczyli odbudowany zamek (ostatnia wzmianka o zamku kleckim).
W latach 1706–1708 Kleck najechały wojska rosyjskie pod wodzą kozackiego hetmana Iwana Mazepy i kniazia Szeremietiewa.
Od 1793 r. po II rozbiorze w zaborze rosyjskim.
1810 r. pożar miasta, uszkodzony został kościół katolicki pw. Trójcy Przenajświętszej.
1832 r. kasata klasztoru Dominikanów po powstaniu listopadowym, a po powstaniu styczniowym kościół Dominikanów zamieniono na cerkiew.
1904 r. oddano do użytku szpital, którego fundatorem był Wojciech Radziwiłł (MpS: przypuszczam, że chodziło o innego Radziwiłła - o Wojciechu historia milczy).
Kopyl
Cytuję "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" T. 4, Warszawa, nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914:
"Kopyl, starożytne warowne miasteczko, niegdyś stolica ks. kopylskiego, i dobra, dziś w północno-zachodniej stronie powiatu słuckiego, nad rzeką Kamionką. Kroniki milczą o założeniu tego miejsca, chociaż już w wieku XIV było znanem dobrze; albowiem Witold pod koniec tego stulecia oddał Kopyl z territorium, mianującem się księstwem kopylskiem, stryjecznemu synowcowi Włodzimierzowi synowi Olgierda. Księstwo, na mil 20 prawie długie, mianowicie: od ujścia Słuczy do Prypeci i aż do źródeł Niemna, posiadało kilka miast, a wtej liczbie i Słuck. Jakkolwiek Słuck w późniejszych czasach zasłynął i stał się stolicą księstwa Słucko-kopylskiego, jednak Kopyl znany był w dziejach daleko dawniej, bo nawet w mapie Giedrojcia, zamieszczonej następnie w sławnym atlasie Orteliusa z roku 1574, znajdujemy Kopyl, chociaż nie ma tam Słucka, a co dziwniejsza i Mińska. Pokazuje się, że imię Kopyla dochodziło więcej do wiadomości mapografów. Ten odprysk książąt Olgierdowiczów, od jednego z nich Aleksandra czyli Olelka Olelkowiczami przezwanych, przeszło dwa wieki panował na Kopylu i Słucku, a dobrze zasłużony ojczyznie miał wielką konsyderacyą w narodzie. Olelkowiczowie nigdy nie zmienili wyznania greckiego, odznaczali się odwagą i szlachetnością, zaco też mieli dziedziczne miejsce w senacie; konstytucja zaś z roku 1572 przeznaczyła im krzesło zaraz po biskupach wileńskich. Linia ta prawdziwych książąt krwi wygasła po mieczu 1591 w osobie księcia Michała na Kopylu; córka zaś Michała, po gorszących znanych zatargach Radziwiłłów z Chodkiewiczami, została poślubioną Januszowi Radziwiłłowi w roku 1600 i tym sposobem olbrzymie dobra Olelków przeszły w dom Radziwiłłowski. Wiano księżniczki Zofii składało się z siedmiu miast warownych, t. j. Słucka, Kopyla, Romanowa, Starobina, Piaseczna, Lenina i Lubania, tudzież 32 folwarków dużych (Kotłubaj str. 148). Pod koniec XVII stulecia dobra te, będąc radziwiłłowskiemi, omal co nie wyszły z imienia, gdyż Ludwika Karolina Radziwiłłówna, jedyna córka sławnego Bogusława, przywódcy kalwinów litewskich, wychodząc za mąż w roku 1681 za Ludwika margrabiego brandenburskiego, uczyniła na nich swemu mężowi zapis zastawny na sumę 300000 dukatów; przyszło do zwad familijnych po śmierci margrabiny, ponieważ Radziwiłłowie linii nieświeskiej i Sapiehowie rościli pretensye do księstwa słucko-kopylskiego. Radziwiłłowie nawet wykupili dobra u margrabiego ale Sapiehowie trwali w zaciętości tak dalece, że w roku 1695 Kazimierz Sapieha wojewoda wileński, najechał w maju Kopyl, używszy do tego chorągwi komputowych; wszakże książe Karol Stanisław Radziwiłł wojskiem nadwornem nieświeskiem dnia 14 maja z wielkim krwi rozlewem Kopyl Sapiehom napowrót odebrał, a król Jan Sobieski tę sprawę musiał zagodzić. Odtąd Kopyl z przyległościami, aż do 1-ej ćwierci wieku bieżącego, wchodził w skład ordynacji nieświeskiej, a po śmierci księcia Dominika, ostatniego potomka linii nieświeskiej, gdy ordynacya miała przejść na linię uboczną pruską, Kopyl i inne dobra, w dziale zarządzenym przez władzę, zostały przyznane księżniczce Stefanii, córce jedynej Dominika, poślubionej księciu Leonowi Wittgensteinowi; tą więc drogą Kopyl dziś jest własnością księcia Piotra Wittgensteina, jedynego syna Stefanii Radziwiłłówny. Kopyl niegdyś był świetnym, miał mocny zamek jeszcze w XVI wieku, był ludnym i słynął z różnych pożytecznych rzemióśł, szczególnie z tkactwa, białoskórnictwa i kuśnierstwa. Jan Kazimierz w 1652 r. nadaje Kopylowi prawo magdeburskie z przywilejem na ratusz i sądy wójtowskie, niemniej herb wyobrażający róg myśliwski w złotem polu. Prawa te potwierdzone zostały w latach 1658, 1665 i 1706, a w roku 1768 Kopyl wraz ze Słuckiem przez uchwałę konstytucyi (ob. Vol. Leg. T. VII, str. 393) na wieczne czasy został uwolniony od podatków ekstraordynaryjnych titulo akcyzy. Ponieważ cechy miasteczka zrównane były z cechami innych miast litewskich, świetność więc handlu kopylskiego rosła; podnosił ją nadto przywilej Jana Kazimierza na targi codzienne i jarmark sławny doroczny na konie i bydło, aż do dziś dnia praktujący się, trwający przez całe trzy miesiące; od 6-go marca do 5-go czerwca. W dziejach Kopyla pamiętnym był rok 1506, gdyż go zdobywała straszna nawała tatarska, a dzielnym obrońcą była niepospolita księżna Anastazya, osobiście kierując oblężonymi wojownikami twierdzy Kopylskiej, która, pomimo wysiłków dziczy, nie wpadła w jej ręce. Zauważmy jednak, iż niektórzy historycy tę obronę Anastazyi do Słucka nie do Kopyla odnoszą. Inną jednak razą w XVI stuleciu Tatarowie Kopyl w perzynę obrócili. Był tu niegdyś zbór kalwiński fundacyi Radziwiłłów; Kościół katolicki fundacyi Radziwiłłów zgorzał po roku 1850, a dziś istniejący został zbudowany z muru w r. 1859 ze składek; liczy parafian przeszło 4000 i należy do dekanatu słuckiego; kaplicę ma w Usie (dawniej też w Rymiu i Doktorowiczach). Jest tu cerkiew, biuro 3 okr. policyjnego, synagoga. Kopyl liczy dziś około 360 domów drewnianych i przeszło 2000 mieszkańców płci obojga, przeważnie żydów, trudniących się drobnym handlem i koniarstwem. Miasteczko ulegało częstym pożarom. W około pełno zabytków przeszłości, ślady okopów i kurhany, w których znajdowano nie tylko broń kamienną, ale i kościane narzędzia, co świadczy o głębokiej starożytności miasta i ma wielką wartość dla archeologów. Zwracamy szczególną uwagę badaczy naszych na tę historyczną miejscowość Rusi litewskiej. Folwark kopylski, zwykle wydzierżawiany, jak i inne księcia Wittgensteina, ma obszar 3030 mr., łąki niezłe, gleba lekka, dość urodzajna.
Al. Jelski"