Szukając kolebki
Od tej strony właśnie zacząłem przed laty budowę serwisu "Szumscy i krewni", a zarazem swoją przygodę z genealogią. Nie, nie jestem genealogiem, ani za takiego się nie uważam. Nie błąkam się po archiwach, niechętnie odwiedzam cmentarze. Korzystam głównie z łatwo dostępnych źródeł.
Byłem świadkiem i uczestnikiem komputerowej rewolucji lat 80. Później poznałem możliwości internetu, przeglądarek, wyszukiwarek i map cyfrowych. Początkowo korzystałem głównie z tych właśnie źródeł.
Ojciec mój zmarł w 1991 r. pozostawiając rękopis, który zatytułował nieco pompatycznie "Saga rodziny Szumskich". Niestety przetrzymywał go starszy brat Zygmunt i ciągle nie miał dość czasu, aby przepisać go na nośnik komputerowy. Miałem pewne doświadczenie w budowie stron www. Zamierzałem opublikować ten tekst w internecie, dzieląc się nim z pozostałymi członkami rodziny.
Wiedziałem, że ojciec w rękopisie wspominał o jakimś Szumsku, więc z braku lepszego zajęcia, zacząłem go szukać, korzystając z internetu. W ten sposób powstała poniższa lista oraz cały szereg podstron, do których prowadzą internetowe odsyłacze.
Okazało się, że Szumsk istnieje zarówno na terenie Polski współczesnej, jak i na terenach byłej Rzeczypospolitej:
Szumsk (lit. Šunskai) - miasteczko na Litwie w okręgu mariampolskim w rejonie Mariampol, położone ok. 12 km na północ od Mariampola, siedziba starostwa Szumsk.
Szumsk (ukr. Шумськ) - miasto na Ukrainie, w woj. wołyńskim, w obwodzie tarnopolskim, siedziba rejonu. Ma 4,9 tys. mieszkańców (2006). W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy Szumsk.
Efektem poszukiwań w internecie nazwiska Szumski było, na wczesnym etapie budowy serwisu, powstanie strony "Emigracja". Duża grupa emigrantów z Warwiszek naprowadziła mnie na frapującą historię zbrojnego powstania narodowego tamże w 1923 roku, z którą ci Szumscy być może mieli coś wspólnego.
Gdzieś wyczytałem, że swego czasu, w carskiej Rosji, była akcja nadawania nazwisk chłopom pańszczyźnianym oraz Żydom. Przy tym, by ośmieszyć "petentów", chętnie stosowano polskie nazwiska szlacheckie, a nawet arystokratyczne. Wg danych na stronie "Emigracja", rodzina o imionach Etki, Zelig, Leibl i Doira, która w 1921 roku wyemigrowała z Augustowa do Nowego Yorku, prawdopodobnie była pochodzenia żydowskiego; z kolei ludzie o imionach Trofym, Maksym, Iwan czy Wasyl to pewnie Rosjanie. Nie mogę więc twierdzić, że Szumski to wyłącznie polskie nazwisko. Zgodnie z porzekadłem: "Nie jednemu psu na imię Burek", pewnie i wśród Polaków są "różni" Szumscy, tj. tacy których nazwisko powstało w różny sposób.
Niekoniecznie więc nazwisko Szumski pochodzi od nazwy miejscowości. Tak stało się w odniesieniu do Dzierzgowskich z Szumska (1) "Z Dzierzgowskich Jastrzębców z Dzierzgowa oddzieliła się gałąź Szumskich z Szumska..." (patrz podstrona "Szumsk k. Dzierzgowa"). W przypadku Szumska wileńskiego (2) doszło do zjawiska przeciwnego, nazwa miejscowości została nadana przez właściciela od jego nazwiska. "Do początku XVIII wieku późniejszy Szumsk nazywał się Słobódką" (patrz podstrona "Zarys dziejów Szumska"). W obu przypadkach (1 i 2) Szumsk był przez jakiś czas w posiadaniu Szumskich herbu Jastrzębiec, wywodzących się z gałęzi rodziny Dzierzgowskich. Choć nie mam na to żadnych dowodów, w tej linii właśnie upatruję swoich przodków, bo zgadza się nie tylko narodowość, nazwisko ale i zgodny z przekazem rodzinnym herb rodowy.
Ojciec mój Józef twierdził, że ród pochodzi gdzieś z terenów Litwy, co mogłoby wskazywać na Szumsk nr 2 lub 3.
Ciekawą historię opowiedział mi brat Zygmunt, jeszcze zanim udostępnił mi tekst "Sagi". W jego opowieści, nasz pradziad Wilhelm był zarządcą jakiegoś majątku Radziwiłłów. Kiedy jego wnuk Zygmunt (syn Ignacego) rozpoczął studia medyczne, któryś z Radziwiłłów snuł projekt budowy szpitala w miejscowości Iserna, planując jednocześnie wraz z Wilhelmem lub Ignacym, że kierować szpitalem będzie Zygmunt.
W ten sposób poszedłem "w maliny" z moimi poszukiwaniami. Szukałem teraz nie tylko Szumska ale i Iserny w dobrach Radziwiłłów. Wydawało mi się, że opowieść ta dość jednoznacznie wskazuje na Szumsk nr 4, gdyż ok. 10 km na północ od Szumska ukraińskiego leży miejscowość o nazwie Iserna. Tak było, dopóki nie znalazłem Iserny na Białorusi. O którą więc Isernę chodziło? Gdyby chociaż znać miejsce urodzenia dziadka Ignacego. W opowieści o Isernie nie ma wzmianki o jakimkolwiek Szumsku, a latyfundia Radziwiłłów były zdaje się rozrzucone po całych Kresach. To doprowadziło mnie do poszukiwań majętności Radziwiłłów w rejonie jednej i drugiej Iserny.
Kiedy wreszcie dotarłem do tekstu "Sagi" okazało się, że pradziad był zarządcą dóbr księcia Wittgensteina, który ożenił się z Radziwiłłówną, zostając właścicielem największego majątku prywatnego w Europie. W sadze ojciec mój Józef napisał też, że jego ojciec Ignacy Szumski urodził się, w należącym do księcia, majątku Iserna w pobliżu miasta Słucka (współcześnie Białoruś).
Jeszcze kilka lat temu, kiedy rozpoczynałem swoją przygodę z genealogią, tego nie wiedziałem !