Mathilde, ik kom je halen - Inez van Loon
Post date: Jun 11, 2018 1:13:34 PM
Laat ik maar direct met de deur in huis vallen: van de nietszeggende kaft moet dit boek het niet hebben. Ook de titel maakt de lezer niet veel wijzer over de inhoud. Het is de naam van de schrijfster die mij heeft verleid het boek open te slaan, want Inez van Loon schrijft fijne goed onderbouwde historische verhalen. Eerder schreef ze over Rusland, over het leven van Sinti en Roma en over een avontuurlijke reis van een gezin van Amsterdam naar Oost-Indië in de negentiende eeuw. In dit boek blijft Van Loon dicht bij huis: Mathilde, ik kom je halen gaat over haar grootmoeder. Het verhaal begint in 1900 in de Rupelstreek, een gebied in de provincie Antwerpen in België. Dertienjarige Mathilde verliest haar moeder. Haar vader is niet van plan voor zijn dochter te zorgen en stuurt haar naar het gezin van haar tante. Mathilde is er welkom, ondanks de armoede. Haar familieleden zijn arbeiders van het geleeg, zoals de steenbakkerij waar ze werken wordt genoemd. De zomertijd breekt aan en dan moet iedereen aan het werk in de fabriek. Ook Mathilde en ook de zesjarige Fonske, het kleine neefje met de zwakke gezondheid. Het werk is zwaar en het verdient slecht. Voorman Kobe houdt de teugels strak en deelt bij het minste geringste een boete uit, bijvoorbeeld als er naar zijn mening niet hard genoeg wordt gewerkt. Kobe kijkt ook graag naar de vrouwen en het blijft niet bij kijken. De arbeiders hebben nauwelijks een kans uit hun ellendige situatie te ontsnappen. De baas van de fabriek, met hulp van meneer pastoor, bepaalt wat er gebeurt. Toch rommelt het in het geleeg, de socialisten proberen de arbeider voor hun zaak te winnen.
Van Loon is geen schrijfster die haar lezers intimideert met gruwelijke beschrijvingen van ellende en armoede. Toch is het heel duidelijk hoe zwaar het leven van de arbeiders is, dat blijkt wel uit de beschrijvingen van het dagelijks leven. Daarin is echter ook plaats voor plezier en saamhorigheid.
Als Mathilde aankomt op het geleeg ruilt ze al snel haar rijglaarsjes in voor klompen, waarmee je beter in de modder kunt lopen, en laat haar nichtje een geheime schuilplaats zien waar je even alleen kunt zijn, want het huisje van Mathildes familie is klein en overvol. Ook heeft Mathilde direct door dat er (te) weinig geld is om eten te kopen. De beschrijving van tantes pogingen haar man en oudste zonen uit de kroeg te houden maakt duidelijk waar een deel van het loon naar toe gaat.
Mathilde wordt snel opgenomen in de besloten gemeenschap waar iedereen in dezelfde fabriek werkt, waar de kinderen allemaal naar dezelfde ‘winterschool’ gaan, waar iedereen in dezelfde winkel zijn boodschappen moet doen en waar ook iedereen dezelfde kerk bezoekt. Het is een gemeenschap waar op neergekeken wordt, wat Mathilde al snel ondervindt als ze haar oude vriendinnen in de stad ontmoet.
Van Loon beschrijft mooi het zware werk en de grote macht die Kobe over zijn arbeiders heeft. Dat meisjes de kans lopen door hem verkracht te worden, mag niet openlijk worden besproken. De meisjes beschermen elkaar zo goed mogelijk. Toch lukt het niet altijd om Kobe op afstand te houden, al benoemt Van Loon dat niet. De opmerkzame lezer snapt echter wel wie de vader is van het driejarige kindje van nicht Marie.
Ook de moeilijke strijd voor betere werk-en leefomstandigheden wordt goed beschreven. Socialisten worden ook door veel arbeiders als oproerkraaiers gezien, waar je beter verre van kunt blijven. Daarnaast zijn vooral de vrouwen bang dat hun opstandige mannen en zonen hun werk zullen verliezen als ze zich inlaten met 'die rooien'.
Omdat Mathilde nieuw is in de gemeenschap kan ze vragen stellen die ook bij de lezer leven. Zo heeft Van Loon de mogelijkheid hier en daar iets toe te lichten zonder het verhaal al te veel te onderbreken. Van Loon schrijft uitgebreid over het leven op het geleeg. Ze gebruikt daarvoor hier en daar Vlaamse woorden en dat geeft het verhaal een authentieke sfeer. Aan het boek is een verklarende woordenlijst toegevoegd waar de betekenis van de minder bekende woorden kan worden opgezocht.
In de laatste hoofdstukken wordt kort beschreven hoe het Mathilde verder vergaat als ze het geleeg verlaat. Het verhaal stopt met een verwijzing naar de titel, het is dan 1914.
Van Loon sluit het boek af met een kort stukje waarin ze vertelt hoe het haar oma verder verging en een uitgebreid nawoord over kinderarbeid.
Mathilde, ik kom je halen is een indringend verhaal over het lot van de arbeiders, jong en oud, aan het begin van de twintigste eeuw. Dit boek is echt een aanrader voor leerlingen die bezig zijn met het tijdvak Industrialisatie.
Mathilde, ik kom je halen
Inez van Loon
Clavis, 2018 € 15,95
Andere boeken van Inez van loon op kinderboekenpraatjes: