Η Μετάφραση στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Σύμφωνα με τον Καρλ-Γιόχαν Λόνροθ, πρώην γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «σήμερα, μετάφραση δεν είναι απλώς η αναζήτηση της σωστής έκφρασης ή λέξης αλλά και η χρήση του σωστού μεταφραστικού εργαλείου». Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που η Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης (ΓΔΜ), η μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη μεταφραστική υπηρεσία στον κόσμο, ενσωμάτωσε ένα σύνολο μοναδικών βοηθητικών εργαλείων με σκοπό την απλοποίηση και ευκολότερη διαχείριση της μεταφραστικής διαδικασίας. 

Χάρης κυρίως σε εργαλεία βασισμένα σε μεταφραστικές μνήμες, η ΓΔΜ εξασφάλισε μια πραγματική διακίνηση δεδομένων: οι μεταφραστές μπορούν πλέον να αποφεύγουν να μεταφράζουν εκ νέου ό,τι έχει ήδη μεταφραστεί, επιτρέποντας παράλληλα σε συναδέλφους τους να επωφελούνται από την δουλειά τους. Έχοντας στην διάθεσή τους όλα αυτά τα εργαλεία, οι μεταφραστές μπορούν να συγκεντρωθούν στην αρχική τους αποστολή, δηλαδή την αναζήτηση της σωστής έκφρασης και λέξης γρήγορα και αποτελεσματικά αποφεύγοντας παράλληλα την επανάληψη εργασιών.

Τι είναι η ΓΔΜ;

Πριν προχωρήσουμε στα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην ΓΔΜ, αξίζει να παραθέσουμε κάποιες γενικές πληροφορίες για την ίδια τη μεταφραστική υπηρεσία της ΕΕ. Η ΓΔΜ απασχολεί 1.750 εργαζομένους που συμμετέχουν άμεσα στον τομέα της μετάφρασης, καθώς και 600 βοηθητικά μέλη. Η ΓΔΜ εδρεύει στις Βρυξέλλες και στο Λουξεμβούργο και είναι αναμφίβολα η μεγαλύτερη υπηρεσία μετάφρασης σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι υπόλοιποι θεσμοί και όργανα της ΕΕ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, Επιτροπή, Κοινοβούλιο κ.ά.) διαθέτουν τις δικές τους υπηρεσίες μετάφρασης. Η ΓΔΜ παράγει κατά μέσο όρο 1.800.000 σελίδες. 

Η ΓΔΜ είναι μία γλωσσική δομή, στην οποία κάθε μία από τις γλώσσες της ΕΕ διαθέτει το δικό της γλωσσικό τμήμα, το οποίο οργανώνεται σε τομείς μετάφρασης. Οι μεταφραστές δουλεύουν επομένως σε μονόγλωσσους τομείς ειδίκευσης. Μεταφράζουν δηλαδή από πολλές γλώσσες αλλά έχοντας πάντα ως γλώσσα-στόχο την μητρική τους (εξαιρουμένων κάποιων ειδικών περιπτώσεων).  

Οι ανάγκες των μεταφραστών στα πλαίσια της ΓΔΜ

Οι τεχνολογίες της πληροφορίας διαδραματίζουν έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στην καθημερινή εργασία του μεταφραστή. Για αυτόν το λόγο, η ΓΔΜ παρέχει στο μεταφραστή πληροφορικά εργαλεία που απαντούν στις ανάγκες του, καθώς και στις προσωπικές προτιμήσεις του. Ανεξάρτητα των μεθόδων εργασίας τους, όλοι οι μεταφραστές έχουν κατά κύριο λόγο τις ίδιες ανάγκες:

• κατάλληλη ορολογία (λεξικά, γλωσσάρια, βάσεις δεδομένων ορολογίας, κ.ά.)·

• κείμενα αναφοράς (έγγραφα, ηλεκτρονικά αρχεία, παράλληλα/συγκρίσιμα κείμενα, κ.ά.)·

• επαναχρησιμοποίηση παλαιότερων μεταφράσεων (μεταφραστικές μνήμες, ηλεκτρονικά αρχεία, κ.ά.)·

• κεντρική και τοπική βοήθεια: δακτυλογράφοι και γραμματείς γίνονται βοηθοί του μεταφραστή. Γραμματείς (προετοιμασία και τελειοποίηση ενός κειμένου) και μεταφραστές (μετάφραση του κειμένου) πρέπει όσο ποτέ να συνεργαστούν. Σε κεντρικό επίπεδο, έχει χορηγηθεί βοήθεια στην προετοιμασία του προς μετάφραση κειμένου καθώς και τεχνική υποστήριξη και, σε τοπικό επίπεδο, το κείμενο έχει περάσει στην αρμοδιότητα των γλωσσικών ενοτήτων (βλ. μονόγλωσσοι τομείς ειδίκευσης).

Γλωσσικοί πόροι της ΓΔΜ

Για να εκπληρώσει τον στόχο της, η ΓΔΜ διαθέτει μία μεγάλη ποικιλία γλωσσικών πόρων όπως:

• ορολογία υπό διάφορες μορφές (πολύγλωσσες βιβλιοθήκες, βάσεις δεδομένων ορολογίας, κ.ά.). Κατά την μεταφραστική διαδικασία, η έρευνα ορολογίας πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο μέσω του ΙΑΤΕ (η κοινοτική διαθεσμική βάση ορολογίας) και του Quest (πρόγραμμα που παρέχει πρόσβαση σε μία σειρά βάσεων ορολογίας γενικού ενδιαφέροντος)·

• μεταφραστικές μνήμες, οι οποίες επιτρέπουν την ανταλλαγή δεδομένων·

• ολόκληρα κείμενα, τα οποία προέρχονται από αρχεία της ΓΔΜ (DGTVista) ή από οποιαδήποτε άλλη πηγή.

• αυτόματη μετάφραση, η οποία στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χρησιμοποιείται ως εργαλείο όχι μόνο για την κατανόηση, αλλά και για τη μετάφραση κειμένων. Μπορεί λοιπόν να θεωρηθεί γλωσσικός πόρος της ΓΔΜ.

Τα εργαλεία της ΓΔΜ

- Εργαλεία Διαχείρισης και Τεκμηρίωσης 

1. Poetry

2. Το Poetry είναι ένα λογισμικό που χρησιμοποιείται από τους πελάτες της ΓΔΜ για την ηλεκτρονική μεταβίβαση των αιτημάτων μετάφρασής τους. Το Poetry δημιουργεί έναν ψηφιακό φάκελο στον οποίο περιέχονται το αίτημα, το προς μετάφραση πρωτότυπο και τα έγγραφα πιθανής αναφοράς. Στην συνέχεια αυτός ο φάκελος αποστέλλεται συνολικά στη ΓΔΜ.

3. Τα οφέλη αυτού του λογισμικού είναι πολλά και προφανή: γρηγορότερη μεταβίβαση, ενσωμάτωση στο σύστημα αρχειοθέτησης της ΓΔΜ, διαθεσιμότητα του πρωτοτύπου καθώς και των εγγράφων αναφοράς σε ηλεκτρονική μορφή, βελτίωση του ηλεκτρονικού κύκλου εργασίας, κ.ά.

4.  

5. Suivi

6. To Suivi είναι ένα λογισμικό που χρησιμοποιείται για την ηλεκτρονική διαχείριση των αιτημάτων μετάφρασης στο εσωτερικό της ΓΔΜ. Αυτό το πρόγραμμα ακολουθεί την πρόοδο των εγγράφων και την αποστολή τους στις υπηρεσίες-εντολοδόχους.

7.  

8. Dossier Manager

9. To Dossier Manager είναι ένα πρόγραμμα (διεπιφάνεια) που επιτρέπει τη διαχείριση των μεταφράσεων. Από την στιγμή που ο χρήστης εισάγει στο Dossier Manager τον αριθμό αναφοράς που αντιστοιχεί στο αίτημα μετάφρασης, του δίνεται πρόσβαση στο πρωτότυπο καθώς και σε όλους τους απαραίτητους κατά τη μετάφραση φακέλους. Το Dossier Manager είναι ένα εργαλείο που επιτρέπει τη δημιουργία μετάφρασης, ενώ περιλαμβάνει και μία λειτουργία ειδοποίησης ώστε να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των διάφορων μεταφραστών που δουλεύουν με το ίδιο αντικείμενο. Είναι επίσης το πρόγραμμα ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης της ΓΔΜ.

10.  

11. DGTVista

12. To DGTVista είναι μια μηχανή αναζήτησης και οπτικοποίησης των εγγράφων εισόδου (κυρίως πρωτότυπα) και εξόδου (κυρίως μεταφράσεις) από το 1994. Η διεπιφάνειά του προτείνει διάφορα κριτήρια αναζήτησης (αριθμός αναφοράς, συγγραφέας, αιτών, τίτλος ή και ακόμα περιεχόμενο του κειμένου) και έτσι επιτρέπει την εύρεση οποιουδήποτε εγγράφου στην στιγμή. Χάρη στα χαρακτηριστικά του (γρήγορη αναζήτηση, κατέβασμα αρχείων από την βάση δεδομένων στον επεξεργαστή κειμένου, δυνατότητα κειμενικής αναζήτησης), το DGTVista έχει καταστεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τους μεταφραστές.

13.  

14. EUR-Lex

15. To EUR-Lex (παλαιότερα Celex) είναι ένα σύστημα αρχειοθέτησης που βρίσκεται διαθέσιμο στο Διαδίκτυο και περιέχει όλη την δημοσιευμένη κοινοτική νομοθεσία. Το EUR-Lex, το οποίο διατίθεται δωρεάν στο ευρύ κοινό, επιτρέπει στους μεταφραστές να συμβουλεύονται την Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιέχει τις συνθήκες, τη νομοθεσία και τις προπαρασκευαστικές πράξεις  σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ, καθώς και τη νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

- Βοηθητικά μεταφραστικά εργαλεία

Η ΓΔΜ χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο τρεις τύπους μεταφραστικών εργαλείων: τα εργαλεία ορολογίας, τις μεταφραστικές μνήμες και την αυτόματη μετάφραση.

Εργαλεία ορολογίας

ΙΑΤΕ 

Το ΙΑΤΕ είναι μια βάση δεδομένων ορολογίας κοινή για το σύνολο των θεσμών και των οργάνων της ΕΕ, η οποία τέθηκε σε λειτουργία στις αρχές του 2005. Περιέχει όρους σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ, καθώς και στα λατινικά. Ορολόγοι της μητρικής γλώσσας ελέγχουν την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των όρων που προστίθενται ώστε να εξασφαλισθεί η υψηλή ποιότητα του περιεχομένου της βάσης.

(Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις βάσεις δεδομένων ορολογίας και το ΙΑΤΕ πατήστε εδώ.)

Quest

To Quest είναι ένα εργαλείο μεταέρευνας το οποίο μειώνει δραστικά τον χρόνο που αφιερώνει ένας μεταφραστής για να λύσει ένα πρόβλημα ορολογίας. Το Quest παρέχει στο μεταφραστή τη δυνατότητα να συμβουλεύεται ταυτόχρονα 30 πηγές ορολογίας είτε δημόσιες είτε ενσωματωμένες στη ΓΔΜ στον ίδιο χρόνο που θα διαρκούσε η αναζήτηση σε μία και μόνο βάση δεδομένων. Η διεπιφάνεια αυτή αναπτύχθηκε στη ΓΔΜ με σκοπό την συγκέντρωση, την απλοποίηση και την επιτάχυνση της αναζήτησης ορολογίας. Οι μεταφραστές της ΓΔΜ καθώς και άλλων θεσμικών οργάνων μπορούν να επιλέξουν στην οθόνη τους μια γλώσσα-πηγή και μέχρι τρεις γλώσσες-στόχος και να ορίσουν επακριβώς τις βάσεις δεδομένων που επιθυμούν να συμβουλευτούν για την έρευνά τους.

Projet Euramis

Το projet Euramis τέθηκε σε εφαρμογή το 1995 με σκοπό τη μείωση του φόρτου εργασίας (όπως ήδη μεταφρασμένα κείμενα) των μεταφραστών και τη βελτίωση των μεταφράσεων σε επίπεδο λεξιλογικής συνοχής και μεθοδολογίας κατά τη διάρκεια της μεταφραστικής διαδικασίας. Το ακρωνύμιο προέρχεται από το αγγλικό Euramis European advancedmultilingual information system και αποτελεί ένα σύνολο εφαρμογών πελάτη-διακομιστή που λειτουργεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και δίνει δυνατότητα πρόσβασης σε πολλές υπηρεσίες που ασχολούνται με τον τομέα των γλωσσών. Ο χρήστης του προγράμματος αυτού δίνει εντολή με τη βοήθεια της διεπιφάνειας (web interface),  ώστε να διαβαστούν κάποια αρχεία και στη συνέχεια να εκτελεστεί η εντολή. Αφού γίνει η εκτέλεση της εντολής, το τελικό αποτέλεσμα αποστέλλεται στον εντολοδότη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Επιπροσθέτως, το πρόγραμμα αυτό δίνει δυνατότητα πρόσβασης σε προγράμματα αυτόματης μετάφρασης αλλά και στο ΕUR-Lex. Διαθέτει ακόμη το δικό του προηγμένο σύστημα καταχώρησης, καινοτομία η οποία δεν υπήρχε ενσωματωμένη στα ήδη υπάρχοντα εμπορικά μοντέλα. 

 Χαρακτηριστικά:

·         Έχει την δυνατότητα διαχείρισης μεγάλου όγκου κειμένου προς μετάφραση.

·         Σε αντίθεση με διάφορα άλλα προγράμματα μεταφραστικής μνήμης, το Euramis έχει την δυνατότητα να μεταφράζει πολλά ζεύγη γλωσσών.

·         Ταχεία λειτουργία.

Βασικές λειτουργίες του:

·        Αποθήκευση γλωσσικών πόρων, ώστε να μπορούν οι μεταφραστές να τους μοιράζονται.

·        Διαχείριση τεραστίου όγκου γλωσσικών δεδομένων.

·        Ενσωμάτωση γλωσσικών εφαρμογών και υπηρεσιών με σκοπό να χρησιμοποιούνται από τα λογισμικά μεταφραστικής μνήμης και αυτόματης μετάφρασης.

Σύστημα αυτόματης μετάφρασης TACE

Το σύστημα TACE  (traduction automatique de la Commission Européenne) μπορεί να μεταφράσει μέχρι και 2000 σελίδες την ώρα και δίνει δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορίες που δεν συνέταξε ο μεταφραστής. Συμβάλλει, επίσης, στη σύνταξη ενός κείμενου σε μία γλώσσα διαφορετική της μητρικής του εντολοδότη και, μετά την ολοκλήρωση της σύνταξης του κειμένου αυτού, το αποτέλεσμα ελέγχεται. Επιπλέον, συμβάλλει στη  μετάφραση του κειμένου αυτού (εφόσον αυτός είναι και ο σκοπός του). Πάραυτα, η μετάφραση αυτή πρέπει να ελεγχθεί  σε ό,τι αφορά τη γλώσσα, το θέμα ή τον τύπο του κειμένου. Το  TACE  καλύπτει 18 συνδυασμούς γλωσσών.

Υπηρεσία αναζήτησης εγγράφων:

Με την υπηρεσία αυτή δίνεται η δυνατότητα αναζήτησης εγγράφων στο Euramis. Με την εύρεση του εγγράφου δίνεται η δυνατότητα κατεβάσματος του εγγράφου αυτού ή αποστολής παρατηρήσεων σχετικών με αυτό στην διαχείριση της βάσης δεδομένων.

Κύκλος εργασίας

Στις μέρες μας, ο κύκλος της εργασίας ενός μεταφραστή έχει αλλάξει σε σχέση με παλαιότερα, καθώς έχουν προστεθεί διάφορα μεταφραστικά προγράμματα και ως εκ τούτου έχει γίνει πιο περίπλοκος. Όλες οι αιτήσεις για την διεκπεραίωση μίας μετάφρασης μεταφέρονται μέσω του Poetry/Suivi στο Euramis για μία αυτόματη εξαγωγή πληροφοριών. Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας αποθηκεύονται στο Dossier Manager. Με τη χρήση του Dossier Manager, οι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αρχεία επεξεργασίας κειμένου, καθώς και να δημιουργήσουν αυτόματα μία τοπική μνήμη μετάφρασης και να μεταφέρουν εκεί αρχεία προς επεξεργασία. Μετά τη μεταφραστική διαδικασία, δίνεται  η δυνατότητα να αποθηκευτεί το μετάφρασμα στο Euramis. Η πλειονότητα των αρχείων προς μετάφραση είναι σε μορφή Word. Ωστόσο, πλέον χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο αρχεία σε μορφή HTML ή XML. Έτσι, ο κύκλος εργασίας εξελίχθηκε ώστε να προσαρμοστεί στις σύγχρονες ανάγκες.

Πηγή: Commission européenne. (2009). Outils d’aide à la traduction et cycle de travail. Bruxelles: Publications.europa.eu.