Η προσέγγιση του μεταφραστή

Η προσέγγιση του μεταφραστή εμπειρογνώμονα που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα αναδιατύπωσης.

Υπό ποιες συνθήκες και για ποιους λόγους ένας εμπειρογνώμων μεταφραστής αισθάνεται ένα αδιέξοδο στη φάση της αναδιατύπωσης; Τι πρέπει να κάνει λοιπόν για να επιλύσει την κατάσταση; Μια ανάλυση, που είχε γίνει από τρεις νορβηγούς μεταφραστές, λέει ότι η απεικόνιση των αισθήσεων διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στο να ξεπεράσει κανείς το γλωσσικό του αδιέξοδο.

Λέξεις-κλειδιά: ανάλυση των διαδικαστικών στοιχείων, κατεύθυνση, μεταφορική και μετωνυμική έννοια, σύνθετη διαδικασία της επίλυσης των προβλημάτων, αναδιατύπωση.

Μετάφραση: μια σύνθετη, πολύπλοκη επίλυση του προβλήματος. Η μετάφραση είναι εξ ορισμού μια σύνθετη πνευματική δραστηριότητα επίλυσης προβλημάτων. Ακόμη και αν ο μεταφραστής δεν αντιμετωπίζει καθημερινά προβλήματα, καθώς κάποια μέρη του προς μετάφραση κειμένου μπορεί να μην απαιτούν μεγάλη προσπάθεια και συνεπώς να μεταφράζονται αυτόματα, υπάρχουν όμως κάποιες παράγραφοι, που απαιτούν περαιτέρω προβληματισμό. Στα πλαίσια αυτού του άρθρου, πρέπει να προσδιορισθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια η προσέγγιση ενός επαγγελματία μεταφραστή που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα αναδιατύπωσης. Ιδιαίτερα σε ποιες συνθήκες και για ποιους λόγους ο μεταφραστής αισθάνεται μια απόφραξη στην αναδιατύπωση του, τι κατάλαβε και πώς προσπαθεί να ξεπεράσει αυτό το αδιέξοδο. Με βάση τα διαδικαστικά δεδομένα ένας επαγγελματίας μεταφραστής για να βγει από το αδιέξοδο, δεν εκτελεί ενδογλωσσική σύγκριση, αλλά προσπαθεί να το εξηγήσει με βάση τη σημασιολογία του αρχικού κειμένου. Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε πως ακριβώς λειτουργεί το πρόβλημα της αναδιατύπωσης, φέρνοντας ένα κοινό παράδειγμα για όλους τους μεταφραστές, την μετωνυμία, η οποία δημιουργεί καθημερινά δυσκολίες στον μεταφραστή.

Ο εννοιολογικός μηχανισμός της μετωνυμίας έχει αντιμετωπιστεί ως ο ''φτωχός συγγενής'' της γνωστικής λογοτεχνίας, αν και θεωρείται πλέον από την γνωστική γλωσσολογία ως κάτι πρωταρχικό και βαρυσήμαντο. Ο Πάνθερ και Ράντεν (1999) πιστεύουν ότι η μετωνυμία παίζει πολύ σημαντικότερο ρόλο, για την συγκρότηση ενός νοήματος, από μια μεταφορά. Η χρήση της μετωνυμίας στη καθημερινή ζωή, είναι τόσο συχνή όσο και η χρήση της μεταφοράς. Η κατανόηση αυτού από τους μεταφραστές γίνεται με άγνοια και έτσι αυτό μετατρέπεται σε μια συνηθισμένη ικανότητα. Όπως τόνισε και ο Γκιμπς (1994), οι γνωστικοί μηχανισμοί εξαγωγής συμπερασμάτων, που εμπλέκονται στην κατανόηση μιας μετωνυμίας, αποτελούν μέρος του δικού μας εννοιολογικού συστήματος. Η μετωνυμία, είναι η διαδικασία άρθρωσης μια λέξης, με την οποία υπάρχει σχέση ταυτότητας ανάμεσα σε δύο περιοχές στον ίδιο εννοιολογικό τομέα. Σε αντίθεση με τη μεταφορά, η προβολή της εννοιολογικής σημασίας, γίνεται μέσα στα πλαίσια μιας ενιαίας γνωστικής περιοχής. Είναι ένα στοιχείο το οποίο μπορεί να επιτρέψει στην ενεργοποίηση του συνόλου του συστήματος.

Η μετάφραση είναι εξ ορισμού μια σύνθετη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων και κατανόησης της γνωστικής προσέγγισης του μεταφραστή, να αντιμετωπίζει μια αναδιατύπωση του αποκλεισμού. Αρχικά, πρέπει να δει που λαμβάνει χώρα μια συντριβή. Να περιγράψει τη φύση του αποκλεισμού. Να προσδιορίσει τον τύπο της επιχειρηματικής δραστηριότητας για να σπάσει το αδιέξοδο, δηλαδή τη γνωστική προσέγγιση του θέματος μετάφραση. Να προσδιορίσει τις αρχές που διέπουν τη μετάφραση. Η ανάλυση των δεδομένων, έδειξε πως μόνο με την σημασιολογική κατανόηση του κειμένου-πηγή, μπορεί ένας μεταφραστής να ξεπεράσει το αδιέξοδό του. Πρέπει να αντλούμε πληροφορίες από εγκυκλοπαίδειες, να μαζεύουμε πληροφορίες για τα έθιμα, τη κουλτούρα της εκάστοτε χώρας, για να μπορούμε όλα αυτά να τα μεταφέρουμε στη γλώσσα-στόχο.

Η γνωστική προσέγγιση ενός επαγγελματία μεταφραστή παρέχει πολύτιμα εμπειρικά δεδομένα μεταφρασεολογίας σχετικά με το «πώς» διαμορφώνονται οι ιδέες στη γλώσσα-στόχο.

Η διαγλωσσική σύγκριση, δεν είναι η διαδικασία αναδιατύπωσης δημιουργώντας έτσι και μια οπτικοποίηση της έννοιας της μεταφορικής δηλώσεις και της μετωνυμίας. Αυτή η απεικόνιση ή νοητική αναπαράσταση - της οποίας τα γλωσσικά οφέλη δεν πρέπει απαραίτητα να συμπίπτουν με την αρχική γλωσσική έκφραση - είναι το αποτέλεσμα της προσθήκης της σημασιολογίας του αρχικού κειμένου.

Αν είναι αλήθεια ότι ένα μεμονωμένο άτομο είναι σε θέση να φανταστεί μια σκηνή χρησιμοποιώντας διαφορετικές εννοιολογικές αναπαραστάσεις, γιατί δεν συμβαίνει το ίδιο και σε έναν μεταφραστή; Ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς και δύο χώρες είναι εύκολο κανείς να ανακαλύψει εννοιολογικά την ιδέα της γλώσσας, που προκύπτει από τα συμφραζόμενα της γλώσσας-στόχος. Όμως δεν ισχύει το ίδιο όταν κάποιος έχει να κάνει με περισσότερους πολιτισμούς και χώρες. Έτσι, η άποψη της Langacker ότι δύο διαφορετικές γλωσσικές εκφράσεις μπορούν να ορίσουν την ίδια αντικειμενική κατάσταση, ισχύει εξίσου και για τη μετάφραση και τη μονόγλωσση μετάφραση.