tản văn
NHỚ TRẦN HOÀI DƯƠNG
NHÀ VĂN TRẦN HOÀI DƯƠNG
tại nhà văn hóa thiêu nhi quận Gò Vấp năm 2009
NHÀ VĂN TRẦN HOÀI DƯƠNG hồi ở NGA
TRẦN HOÀI DƯƠNG- Kiên định, nhân hậu và thủy chung
Tôi nghe tên nhà văn Trần Hoài Dương từ lâu qua những tác phẩm văn học, qua những chức danh anh khoác khi công tác ở Tạp chí Cộng sản, Báo Văn nghệ, nhà xuất bản Kim Đồng… và nhất là qua khá nhiều những câu chuyện lúc “Trà dư tửu hậu” giữa những anh em văn nghệ, nhưng mãi đến năm 2007 khi HNV lần đầu tiên tổ chức riêng một trại viết cho thiếu nhi ở Nhà sáng tác Quảng Bá thì tôi mới có cơ hội được gặp anh. Hồi đó anh từ Nam ra cùng với các anh Cao Xuân Sơn, Trần Quốc Toàn, Kim Ba, Nguyễn Sỹ Sáu... và một số nhà văn khác. Duyên nợ hay may mắn run rủi, tôi lại được Giám đốc nhà sáng tác, anh Lê Quang Sinh xếp cho 2 anh em ở chung một phòng. Trong cuộc thi sáng tác cho thiếu nhi do nhà xuất bản Kim Đồng và Hội nhà văn NV tổ chức năm 2002- 2003 tôi và Trần Hoài Dương đều được nhận giải cao Nhất Nhì của cuộc thi, nhưng hôm làm lễ trao giải thì Trần Hoài Dương lại bận không đên được. Cái truyện dài “Miền Xanh Thẳm” của anh ( giải Nhì ) đã cuốn hút tôi và bây giờ gặp mặt, hai anh em lập tức trở nên thân thiết.
Gặp Trần Hoài Dương, cảm nhận đầu tiên của tôi là vẻ ngoài rất phong trần, đầy dáng nghệ sỹ của anh: Khổ người cao to, mái tóc bồng bềnh để dài, ánh mắt sang của người có bản lĩnh nhưng cũng luôn ẩn chứa một điều gì thật tâm trạng. Tới khi trò chuyện với anh thì tôi ngạc nhiên khi thấy anh rất hiền, vô cùng bình dị, giọng nói nhỏ nhẹ của một nhà giáo. Về tuổi đời, tôi ít hơn Trần Hoài Dương nhiều nhưng trong lúc nói chuyện anh lại thường xưng “em” và gọi tôi là “bác”. Lúc đàu, điều đó làm tôi khó nghĩ nhưng sau thì hiểu: Anh xưng hô theo lối của những người dân quê vùng đồng bằng bắc bộ cũ. Từ đó cho đến tận bây giờ khi gặp nhau thỉnh thoảng anh vẫn giữ lối xưng hô ấy.
Ở với nhau gần ba tuần, khi trại sang tác kết thúc, trong khi một số anh em nhà văn phía nam tổ chức một chuyến đi thăm thú một số địa danh phía đông bắc tổ quốc thì Trần Hoài Dương cùng Cao Xuân Sơn, Trần Quốc Toàn, Kim Ba lại họp thành một nhóm cùng về Ninh Binh với tôi. Lúc đầu, tôi nghĩ chủ yếu trong chuyến về Ninh Binh lần này các anh muốn thăm thú phong cảnh của miền đất Cố Đô Hoa Lư là chính. Nhưng hóa ra với Trần Hoài Dương, bên cạnh đó lại là một lí do mà anh giấu kín từ đầu cuộc khởi hành cho tới tận đêm cuối của chuyến về Ninh Bình anh mới hé lộ. Trần Hoài Dương cho biết hồi trẻ khi vừa tốt nghiệp đại học anh đã về thực tập ở Báo Ninh Bình và… cũng trong thời gian đó anh đã quen rồi yêu một người con gái. “ Đây là mối tình đầu của tôi. Chúng tôi hồi đó yêu nhau, nhưng trong sáng lắm. Đêm đi chơi với nhau, tôi mang một mảnh áo mưa để cô ấy ngồi, còn tôi thì ngồi trên chiếc dép của mình, cách cô ấy một đoạn… và tận đến khi tôi phải về Hà Nội cũng mới chỉ dám cầm tay nhau một đôi lần gì đó…” Anh tâm sự vậy và nói thêm: Tình yêu của chúng tôi kéo dài mấy năm trời. Đang có chiến tranh nên mối liên lạc chủ yếu là những lá thư… và nếu không có việc tôi phải di nhận nhiệm vụ xa thì có lẽ tình cảm giữa chúng tôi đã không bị gián đoạn…” Anh kể nhiều, nhiều lắm về “ Người ấy của anh” và tôi hiểu rằng mối tình đầu chưa hề phai nhạt trong anh từ bấy đến giờ. Anh ngỏ ý muốn tôi giúp anh tìm lại “ người xưa”: Kao Sơn hiểu mình, cũng chả phải để làm gì đâu Kao Sơn ạ. Mình chỉ muốn biết xem cô ấy bây giờ sống thế nào, có hạnh phúc và có khó khăn gì không thôi. Anh nói như sợ tôi hiểu làm động cơ của anh. Tất nhiên tôi hiểu anh và xăng xái giúp. Chúng tôi đi luôn đêm đó. Từ khách sạn đến phường Vân Giang nơi có ngôi nhà cũ của “ người ấy” chỉ có non cây số. Anh và tôi đi bộ. Anh đi nhanh rồi tới bờ sông Vân anh chậm dần vừa đi vừa cố nhớ lại cảnh xưa. Cuối cùng anh lắc đầu: Mình chịu rồi. Thay đổi nhiều quá, ngoài ngọn núi Thúy và chiếc cầu kia nơi ngày xưa bọn mình hay ngồi chơi, gọi là Âu thuyền còn thì không nhận ra được chỗ nào với chỗ nào nữa. Tôi giải thích cho anh rằng trong chiến tranh thị xã Ninh Bình gần như bị bom Mỹ san phẳng. Bây giờ Ninh Bình đã là thành phố, nhà cửa, đường xá hoàn toàn xây mới. Trần Hoài Dương kéo tôi di dọc theo một dãy phố rồi cuối cùng anh dừng lại vẻ mặt đấy thất vọng. May sao tôi chợt nhớ, hỏi Trần Hoài Dương về tòa báo Ninh Bình ngày xưa nơi anh về thực tập. Mặt Trần Hoài Dương rạng ra. Anh vội kể tôi nghe về một vài tên người mà anh còn nhớ, nhưng rồi lại chợt ngậm ngùi: Nhưng cũng khó lắm, thành phố rộng thế này có thể họ không biết gia đình cô ấy, hoặc cũng có thể chưa chắc những người ấy còn sống. Lâu quá rồi mà Kao Sơn. Hồi mình về đây thì mới hơn hai mươi tuổi còn những bác ấy đều đã cứng tuổi cả. Thời gian trôi nhanh quá…hơn bốn mươi năm qua rồi… Tôi an ủi anh rằng sáng mai tôi sẽ đến tòa soạn, gặp một số anh em lãnh đạo ở đó, biết đâu… Bàn vậy nhưng nhìn vẻ tần ngần của anh, tôi bật nảy ra ý định ngay lúc này tìm đến nhà một ông trưởng phố của cái phố dọc bờ sông ấy. Và quả nhiên, có thể số phận đã chiều anh, chúng tôi gặp may. Ông trưởng phố là người gốc Ninh Bình và đã định cư ở phố này từ trước khi có chiến tranh phá hoại xảy ra. Còn may hơn nữa là ông có biết đôi chút về gia đình “ người ấy của anh”. Theo sự chỉ dẫn của ông trưởng phố, mặc dù lúc ấy đã hơn 11 giờ đêm, chúng tôi lại tìm đến ba nhà nữa. Thì ra theo thời gian, cũng như nhiều gia đình khác trong thị xã xưa, “ Người ấy” của anh cũng không có một chỗ ở nào nhất định. Cứ như vậy, lần tìm, hy vọng rồi lại thất vọng, cuối cùng đến nhà thứ ba, thật bất ngờ, người chủ ngôi nhà là người đã mua lại nhà của gia đình “ người ấy” và còn biết tường tận rằng: Bà ấy, theo tôi biết thì đã lấy chồng và theo chồng đi xa, nhưng có một người anh hiện đang ở phố… nhà số… ngay trong thành phố này. Vậy là nút thắt của cuộc lần tìm đã hiện ra. Mặt Trần Hoài Dương hết tái đi lại bừng sáng. Chúng tôi nắm chặt tay người chủ nhà tốt bụng, nói lời cảm ơn. Nhìn đồng hồ đã hơn 12 giờ đêm. Chúng tôi đành về khách sạn. Sáng sớm hôm sau, tôi đến đón Trần Hoài Dương và phi thẳng đến địa chỉ cần tìm. Bấm chuông. Cửa mở. Một người đàn ông với mái tóc bạc, vẻ mặt phúc hậu hiện ra. Trần Hoài Dương ngây nhìn rồi run run: Anh… anh có nhận ra em không? Người đàn ông đứng trước mặt Trần Hoài Dương chăm chú nhìn anh rồi bất ngờ giang rộng vòng tay: Trời ơi, thằng Quỳ ( Quỳ là tên anh ngày xưa ). Làm sao anh lại không nhận ra được chú chứ. Làm sao mà lại tìm được về thăm anh thế này. Bất ngờ quá… Tôi đứng sững nhìn hai người đàn ông tóc đều đã bạc trắng ôm ghì nhau lòng chợt rưng rưng. Khỏi phải nói cuộc hội ngộ hôm ấy đã diễn ra cảm động đàm ấm như thế nào. Bao kỉ niệm. Bao nỗi nhớ nhung. Bao câu hỏi… Tôi hầu như không để ý đến nội dung những câu chuyện của họ với nhau mà chỉ chăm chăm nhìn vào Trần Hoài Dương, nhìn nét mặt đầy vẻ xúc động của anh và lắng nghe niềm hân hoan của anh truyền sang tôi. Tôi như đang được chứng kiến một câu chuyện cổ tích đẹp được tái hiện trong đời thường…
Có điều lạ là sau đó, khi Trần Hoài Dương đã gặp được người thân của mình, đã trở về Hà Nội thì một thời gian sau, tôi nhận được điện của Trần Hoài Dương. Anh báo tin cho tôi rằng anh đã tìm được nhà của “ người ấy”, đã tìm hiểu và biết tường tận rằng hiện “ người ấy” đã có gia đình riêng, rất hạnh phúc, chồng thành đạt, con cái phương trưởng, kinh tế gia đình khấm khá…. Và, chỉ thế thôi. Hỏi kĩ ra tôi hết sức ngạc nhiên khi biết cuối cùng thì Anh chỉ tìm đến chứ không vào. Nghĩa là không trực tiếp gặp “ người ấy”: Mình chỉ tìm hiểu xem cô ấy hiện ra sao thôi. Khi biết cô ấy hạnh phúc, yên ổn, thế là mình yên tâm, toại nguyện rồi. Mình không muốn gặp trực tiếp sợ có điều gì làm ảnh hưởng hay gây sự xáo trộn gì đó cho cô ấy… Sau này khi có dịp gặp lại nhau ở Sài Gòn, Trần Hoài Dương có tâm sự và nói nhiều với tôi về chuyện cũ, người cũ, nói tôi hiểu động cơ nào đã ghìm a để không gặp lại người mà anh đã bao năm cất công tìm kiếm và điều này làm tôi hiểu thêm, quý trọng anh thêm. Chợt nhớ đến cây Bạch dương Nga, một loài cây Trần Hoài Dương rất yêu mà trong những ngày hai anh em ở cùng trong trại sang tác anh đã kể tôi và Trần Quốc Toàn nghe: Mình yêu cây Bạch Dương Nga từ thủa niên thiếu, qua các tác phẩm của Puskin, Exenhin, Bloc… nhưng mãi đến cuối đời qua bao long đong thăng trầm … mới gặp được. Và có lẽ với con người, với tình yêu Trần Hoài Dương cũng đang như thế, mãi như thế: Yêu say đắm, yêu thủy chung, sống kiên định nhưng đầy nghĩa tình và cũng rất biết kìm giữ để bảo vệ cho tình yêu ấy mãi trong sáng, không một vết gợn. Trần Hoài Dương là thế đó.
Bây giờ Trần Hoài Dương đã rời bỏ tôi và anh em bè bạn văn nghệ đi xa. Tôi viết lại kỉ niệm này với anh để thay một nén tâm hương tiến anh về với thế giới người hiền, Cầu mong linh hồn anh sớm siêu thoát.
Cần thơ, 2 giờ sáng ngày 12 tháng 5 năm 2011
Nhà văn Kao Sơn