Ruud Jonker Workshop

Publicatie: Dit verslag is eerst gepubliceerd op het Forum van Hear.nl op 2 september 2010.

http://www.high-endforum.nl/topic/13513-workshop-ruud-jonker-te-studio-alkmaar-in-oterleek

Onderstaande foto's zijn bewerkt met Nikon software.

In Audiotherapie met Ruud Jonker

Op maandag 30 augustus 2010 om zeven uur 's avonds te Oterleek kwam een select gezelschap bijeen om Ruud Jonker te ontmoeten. Deze recensent, een bekende naam in audioland, zou een luidspreker komen recenseren, de Lumen White Artisan. Hierbij mochten een aantal mensen bij aanwezig zijn om van te leren, althans zo bracht Ben Hoedjes eigenaar van Studio Alkmaar de bijeenkomst eerst. In gedachten zag ik de genodigden al staand aan de rand van de zaal om vooral Ruud zelf aan het werk te zien, schuivend met de luidsprekers en aantekeningen makend op een schrijfblok. Maar bij de 2e uitnodiging veranderde dat met de woorden, dat het een “workshop” zou worden. Een workshop betekent dat we een meer actieve rol zouden spelen, meer dan observator alleen, van “Hoe recenseer ik een luidspreker”. Bovenal zou het een avond worden, waar nogal wat heilige audiofiele huisjes tegen de vlakte gingen. We waren in audiotherapie beland…

Voorstelronde

Na een gezellige receptie, met de mogelijkheid voor mij om nog wat plaatjes te schieten, werd het tijd om, om half acht te beginnen. Het gezelschap was 10 deelnemers groot en we namen plaats op 2 rijen aan stoelen in de grote luisterzaal. Zoals het bij iedere bijeenkomst van therapeutische aard betreft, stelden we ons zelf even voor met onze naam en onze motivering wat ons nu trok aan hoogwaardige audio & muziek reproductie. Deze bleken verschillend van aard te zijn, van de liefhebber van muziek, tot de liefhebber van apparatuur, of het “benaderen van de muzikale werkelijkheid zoals ik het ervaar”. Er waren dus veel verschillende invalshoeken, waarom je voor deze hobby hebt gekozen. Tijd voor een sessie met deze rechtgeaarde audioliefhebbers.

Tijd voor een goed gesprek....

Groeien

Ruud Jonker kwam met een mooie inleiding over audio en zijn beroep als recensent. Allereerst is audio een groeiproces. Het duurt namelijk lang totdat de audioliefhebber tot een realistische geluidsweergave komt, het is een leerproces. Zijn beroep brengt verder een zekere verantwoording met zich mee, hij weigert te schrijven over apparaten, die niet dat beetje extra in zich hebben. Of te wel, er vindt een voorselectie plaats, deze selectie geschied op basis van de luisterindrukken op grote shows en fabrieksbezoeken. Laat een apparaat een positieve indruk achter, dan is een recensie op zijn plaats. Hiermee is ook meteen één van de veelgehoorde klachten over audiotijdschriften beantwoord: Waarom schrijven ze altijd positief over audio-apparatuur? Wel nu, omdat je liever een recensie schrijft over een goed product, dan een negatief verhaal over een slecht product.

Eerste Indruk

Het hifi apparaat, dat in Ruud Jonker zijn luisterruimte wordt geplaatst krijgt geen voorkeursbehandeling, deze wordt simpelweg uitgepakt neergezet en aangesloten aan wat er voor handen is. Niks geen zorgvuldig mixen en matchen, in deze fase moet het functioneren en eigenlijk al 80% van het te behalen resultaat laten horen. Deze 80%-regel is dus de eerste fase. Omdat de akoestiek van zijn luisterruimte uitstekend is blijkt zo’n eerste indruk snel te maken.

Het lijdend voorwerp: de Lumen White Artisan. Zou de Lumen White de 80%-test doorstaan?

Juiste Match

Daarna komt het ‘matchen’ van het apparaat om een goede set te bouwen. Ruud heeft een eigen collectie aan verschillende luidsprekers, voorversterkers, eindversterkers en bronnen. Deze laatste gaan van CD-spelers, platenspelers tot aan streaming. Het matchen gebeurt op basis van luisteren.

Kun je luisteren?

Uiteindelijk gaat het Ruud niet om de heilige graal, deze is namelijk niet te bereiken, de werkelijkheid in je huiskamer. Maar je kunt het wel benaderen en hoe doe je dat en wat benader je eigenlijk? Strikt genomen luister je naar de werkelijkheid, zoals de geluidsopname die voorspiegelt op CD. Uiteindelijk mag je nooit en te nimmer luisteren naar het prijskaartje van het apparaat. Het merk en de prijs doen er niet toe. Dit kunnen vooroordelen in de hand werken. Zelfs het muziekrepertoire doet er niet toe. Het beste is eigenlijk om te luisteren naar een opname waar jezelf bij aanwezig bent geweest. Eigenlijk zoals de studio- of opnamehappenings van Fritz de With, eerst opnemen en daarna beluisteren op een stereoset.

De opnameapparatuur van Ruud Jonker lag natuurlijk al klaar!

Ken je Basis

De kern van je audioset zijn je voorversterker, eindversterker en luidsprekers. De bron is daarin niet eens zo relevant, deze wordt namelijk vaak verwisseld. De voorversterker is extreem belangrijk binnen de set. Eindversterkers lijken al erg snel op elkaar en er is vaak minder verschil dan er gedacht wordt. Deze laatste twee moeten natuurlijk goed combineren. De welbekende accessoires van interlinks, powernetkabels, dempers, filters etc. zijn eigenlijk maar de puntjes op de spreekwoordelijke I. Ze kunnen maar 2% tot 5% van het totale resultaat toevoegen. Ofwel de basis moet goed zijn.

Een voorversterker is één van de belangrijkste componenten in je set.

Verboden

High-end is de realistische weergave van een geluidsopname, zij het op CD, LP of download. Het is niet je eigen sound, je eigen smaak is zelfs verboden! Hier begon de groep zich toch wat te roeren. Ruud verduidelijkte we horen allemaal hetzelfde, alleen onze voorkeur in geluid is anders. Een systeem moet los van de muziek alles kunnen weergeven van klassiek, pop tot house.

De 12 eigenschappen

Ruud beloofde aan het begin van de sessie om een punt van de sluier op te lichten, omtrent het recenseren, er is geen sprake van voodoo of magie. Want om tot een realistische geluidsweergave te komen kun je een set beoordelen op 12 eigenschappen. Die uiteindelijk met input uit de zaal op 11 zouden blijven steken. Het is handig om met de groep de definities bij de begrippen te bespreken, om discussie te voorkomen:

1. Stage

2. Grootte - schaal instrumenten

3. Dynamiek

4. Geen vervorming, o.a. fase

5. Decay - uitsterven noten

6. Klank

7. Tonale balans

8. Snelheid

9. Detail

10. Neutraal

11. Power

Op een groot whiteboard kwamen de eigenschappen te staan.

Vleugel

Toen ik tegen 19:00 uur binnen kwam hoorde ik pianomuziek. Terwijl ik aan de zaal voorbij liep om mijn spullen weg te zetten wekte het mijn irritatie op. Dit zelfde stukje vleugelmuziek werd als eerste demonstratiemateriaal gebruikt en er werd ons gevraagd wat er opviel aan de opname. De indrukken waren verschillend van te hard, vervormde noten tot een gescheiden opname van het linker- en rechterkanaal. Uiteindelijk bleek de ’hardheid’ van de klank door de microfoon opstelling veroorzaakt te zijn, 2 microfoons hingen namelijk in de vleugel. Maar er was ook ambiance te horen, dit kwam door 2 andere microfoons, deze hingen 2 meter boven de vleugel. De opnameleider had hier dus een keuze voor gemaakt. Of je daar blij van wordt is wat anders. Ofwel ‘smaak’ mag wel aan de opnamekant, volgens Ruud, maar niet aan de weergavekant. Aan deze opname zat geen dynamische begrenzing en dat was te horen.

Saxofoon

Het werd nu tijd om een live opname te maken van muzikante Marleen. Zij speelde op haar saxofoon een aantal korte stukken en de welbekende toonladder. De opnames gebeurde in 3 fases:

1. ‘Close mic‘, de microfoon dicht op het instrument.

2. De microfoon ter hoogte van de 1e rij luisteraars.

3. De microfoon een stuk verder links van het publiek.

Het optreden deed de trommelvliezen klapperen, zeker op de 1e rij. Dat bleek de Lumen White Artisan niet met dezelfde intensiteit te kunnen overbrengen. Mijn gevolgtrekking was dat de realiteit niet op te nemen is, alleen te benaderen. De 1e opname klonk spannend, veel detail in het muziekspel. Bij de 2e opname kwam de ambiance van de zaal meer naar voren, dat bij de 3e opname de overhand kreeg. De groep vond de 2e opname, de microfoons ter hoogte van de 1e rij, het meest vriendelijk en ‘echt’ klinken. Ofwel detail en ambiance dienen in balans te zijn.

De eerste geluidsopname, de microfoon dicht op de muzikant.

Orgel

Met de geluidsvoorbeelden was al vast gesteld hoe belangrijk de positie van een microfoon is. Dat niet alleen, er werd ook even gerefereerd aan de feilbare techniek van microfoons. Nu gingen we een opname beluisteren, die Ruud zelf gemaakt had van een orgel in de kerk van Naarden vesting. Sommigen vonden de opname ronduit saai. Ik kreeg het idee dat de microfoons te ver van het orgel zelf waren geplaatst. Dit bleek tijdens de opname een discussiepunt te zijn geweest. De organist wilde de microfoons nog verder in de kerk hebben en de opnameleider dichterbij. Men was tot dit compromis gekomen. Wil je de grootte en schaal van een orgel laten horen met meer detail, dan hadden de microfoons dichter bij het instrument moeten staan.

Het luisteren via de richtmicrofoons is een ervaring op zich, geluidsopnames en de techniek die er aan ten grondslag ligt. Het is allemaal niet zo gemakkelijk.

Percussie

De groep kreeg nu een stuk percussie te horen. In zijn luisterruimte heeft Ruud altijd een djembé staan met dit slaginstrument test hij de snelheid van de luidsprekerconus. Ofwel komt het geluid van de luidspreker overeen met de djembé? De Lumen White Artisan heeft een kleine conus en kan dus goed meekomen met het stuk muziek. Een grote woofer zal moeite hebben het geluid goed te reproduceren. Recenseren is eigenlijk luisteren naar eigenschappen, naar geluid, niet de muziek. Dat is pas de laatste stap.

De set

Zoals Ruud eerder aangaf dienen we niet te luisteren met onze ogen, maar ik zal toch even de set beschrijven. De stereoset die speelde was de voorversterker Spectral DMC 12 gekoppeld aan een eindversterker, de Accuphase P650. Als bron gold de DCS Puccini met als weergever dus de luidspreker Lumen White Artisan.

De bron is een DCS Puccini. Nu nog op "No Disc", maar straks!

De sleutel

Het blijkt dat Ruud tot zijn beschikking kan stellen een meetapparaat van Hewlett Packard, dit instrument kan het tijdgedrag meten van een eindversterker ofwel wat gebeurt er met het elektronische geluidssignaal? Hoe meer onderdelen in de versterker, des te meer er met het signaal gebeurt. Daarom kan ‘simpele’ elektronica soms zo goed klinken. Hij heeft in zijn verzameling namelijk een audioset staan uit de jaren vijftig, daar geniet hij erg van. Want om tot een realistische geluidsweergave te komen heb je niet per se alle eigenschappen nodig. De volgende zijn het meest belangrijk:

1. Dynamiek

2. Klank

3. Snelheid

4. Detail

Acceptatie

De high-end is eigenlijk een ladder, je wilt steeds hoger. Maar iedere upgrade moet wel een echte verbetering zijn in de eerder genoemde eigenschappen. Uiteindelijk dien je te accepteren, dit is wat ik wil en daarbij te blijven. Laat je oordeel over je set niet afhangen van een visite van mede-audiofielen. De groep was het daar niet zo mee eens. Audio is toch een hobby, een bezigheid, soms wil je verandering, andere luidsprekers bijvoorbeeld. Uiteindelijk gaat het er om, dat je herkent dat iets goed is. De evolutie als audiofiel is ten einde als de fase aanbreekt, waarin je vaststelt met zelfvertrouwen: Ik weet dat mijn systeem goed is.

Leermomenten

Voor mijzelf was het handig om alles weer even op een rijtje te hebben:

1. Live instrumenten zijn het uitgangspunt. Ofwel verplicht concerten bezoeken!

2. Analyseer de performance aan de hand van een serie eigenschappen.

3. Er is zowel feilbare techniek aan de opnamekant, als aan de weergavekant.

Ofwel de heilige graal is niet te bereiken. Wel kunnen we de werkelijkheidsweergave benaderen!

Suggesties

Misschien miste ik alleen nog wat meer muziekstukken om de eigenschappen goed te benoemen. Ook de techniek, rondom microfoons versus het menselijk oor, lijkt een pré in onze hobby. Doch er is maar zoveel wat je in één avond kan stoppen!

Niet alleen geluidsopnames, ook beeldopnames werden gemaakt door Cor. We zien er vast nog een korte reportage van terug.

Dankwoord

Er gebeurde natuurlijk nog veel meer, het gezellig tafelen, de gesprekken over kabels, de ervaring en kennis van Ruud. Wil je het ook eens meemaken, dan zou ik zeggen nodig Ruud Jonker eens uit. Met dank aan Ben, Cor, Dick, Marleen en Ruud voor een gezellige avond! Natuurlijk staat of valt zo'n avond met de bijdrages van de deelnemers, daarom mijn uiteindelijke dank aan allen die hun ervaringen wilden delen!

De staande receptie was een succes. Met dank aan Dick voor de Japanse gerechten!