Als je Cock aan de lijn krijgt dan is hij altijd bezig om zijn ideeën te realiseren. Soms heb je deze al eerder van hem gehoord, zijn voorliefde voor mono platen bijvoorbeeld, maar vaak zijn ze nieuw: "Ik heb een grotere variant van de Sonore Harmonizer gemaakt. Je weet niet wat je hoort." En dan vallen de twee hifi ideeën samen voor een 'perfecte mono storm' om zo maar te zeggen. Een demonstratie met mono platen én die intrigerende zwarte kastjes met een ribbon unit er in. Leuk! En met de agenda in de hand is een middag hifi vertier in het mooie Rotterdam al vlot gemaakt.
De treinen rijden voorspoedig en ik kom op tijd aan in Nederlands bekendste havenstad. Welkom geheten door Cock duikt hij even de keuken in voor een kop koffie en een gevulde koek. Ondertussen bewonder ik een lamp. Het is een mooi stuk design uit de jaren 1950: de Phase Boomerang. Het koffiezetapparaat reutelt naar tevredenheid en ik zit al snel op de grote gele bank.
Cock is een vinyl fan in hart en nieren, maar hij heeft ook een mooie CD collectie. Deze keer tovert Cock een opname uit Japan te voorschijn van het Paul Winter Consort - Miho - Journey to the mountain. Een opname gemaakt in het Miho museum in Kyoto. Heerlijke luchtige snaarinstrumenten en blaasinstrumenten vullen de kamer. Het Sonore Audio geluid ten voeten uit. Hierna komt een CD van glas met Japanse trommels. Ik begin nu te merken dat de ruimtelijkheid en echtheid toch weer een positieve stap naar voren hebben gemaakt. Je hoort het natrillen van de vellen. Alsof je de instrumenten zo zou kunnen aanraken. De muziek is geen geprojecteerde werkelijkheid meer. Maar geluid. Het is moeilijk te omschrijven. Een grote ontspanning komt ook over me heen. Cock omschrijft het altijd als: "je hersenen hoeven ook niets te corrigeren." Dat of misschien zit er iets in de koffie van Cock.
De voorversterker schakelt rustig tussen de CD-speler en de platenspeler tijdens de luistersessie.
We luisteren naar een bekend KEF duo. Maar de luidsprekers, de KEF LS50, zijn alleen aan de buitenkant nog als zodanig herkenbaar. Want zoals bekend heeft de luidspreker conus enkele aanpassingen ondergaan en er zit nu ook geen enkele filter meer in! Hoe is zo'n ontwerp te maken gaat er door je hoofd heen: het scheiden van het laag en hoog zonder filter. De speaker set is volledig naar Cock zijn technische ideeën aangepast. Naast het filterloze concept staat er ook een Harmonizer op de luidspreker, die een slag groter lijkt dan de reguliere versie. We luisteren naar een opname van Boudewijn de Groot eenmalig gemaakt met een Sonore Audio microfoon. Want ook over microfoontechniek hebben Arnold en Cock zich in het verleden gebogen. De opname is mooi en helder. Hierna speelt een jazz opname met Jules Deelder en zijn karakteristieke stem staat duidelijk in de ruimte. We luisteren en genieten, niet wetende dat de dichter en drummer een maand later zou komen te overlijden. Een saxofoon track volgt snel. Alles wat gedraaid wordt: de rust en schoonheid van de muzikant schijnt door alles heen. De ultieme textuur van een instrument wordt weergegeven in al zijn detail.
Het Harmonizer experiment. De Harmonizer is een grotere unit en dat betekent meer ribbon oppervlakte en een sterkere magneet. Er zit nog geen kast omheen, zo pril is het experiment nog. Het maakt alles nog wat 'echter' volgens, Cock.
Eerst in vogelvlucht door de geschiedenis van de LP heen voor ik de mono luisterdemonstratie bespreek. Rond 1895 kwamen de schellak 78 toeren LP op de markt. In 1948 kwam de eerste vinyl langspeelplaat op 33 toeren op de markt. Het was een klassieke reeks LP's uitgebracht door Columbia Records. De eerste stereo LP liet op zich wachten tot 1957. Het stereo format werd vanaf midden jaren 1960 de standaard en troefde daarmee de mono LP af. Mono opnames op een 33 toeren LP zijn dus een standaard geweest voor 10-15 jaar.
De eerste mono LP wordt opgezet. Bij mono worden precies gelijke geluidssignalen over beide kanalen ten gehore gegeven. Een instrumentale plaat met gitaarmuziek volgt. Ik mis stereo eigenlijk niet. Er zit een mooie eenheid in. Nu een mono LP uit 1962 van Vera Lynn - Hits of the blitz. Het stemgeluid is met veel intonatie te volgen, detailrijk en echt. Vreemd dat zo'n oude technologie zo wezenlijk kan klinken. Je verwacht met mono dat je een plat en simpel geluid gaat horen, maar daar is niets van waar. De techniek moet wel mono worden toegepast van de platenperserij tot de afspeelapparatuur thuis. Dat betekent een mono snijkop in de snijtafel gemonteerd en geen stereo snijkop. En de draaitafel thuis moet een mono element hebben.
Een mono element hoeft de groef van een plaat alleen horizontaal af te tasten, daar zit de muziek in opgeslagen. Zoals velen zullen weten bestaat een stereo groef daarentegen uit zowel een horizontaal als verticaal deel. Daarom dat de stereonaald flexibel door de groef heen moet kunnen gaan. Een mono LP afspelen met een stereo element is daarom geen goed idee. Je krijgt er ruis bij via het verticale deel, waar geen muziek zit opgeslagen. Een mono element mag ook niet een aangepast stereo element zijn, anders hou je het verticale signaal via de naald.
Het Ikeda 9mono element waar Cock mee speelt heeft hij aangepast. De spoelen zijn opnieuw gewikkeld en het kernmateriaal is vervangen.
Aan de Sonore phonovoortrap is niet veel veranderd door de jaren heen. De buizen branden nog steeds getrouw in het stereomeubel. Behalve dat er een step up voor is geplaatst. Een step-up transformator vergroot het lage voltage van een Moving Coil (MC) element naar een hoger voltage, die makkelijker voor de phonovoorversterker te verwerken is.
De keuze is gevallen voor een Grieks merk: de Ypsilon MC-L Transformer, de MC-26L.
In dit apparaat heeft Cock de kernen vervangen met nanokristallijn exemplaren om wat hij aangeeft de 'onnatuurlijke zilverkrans' te neutraliseren.
Cock blijft de ene mono LP opzetten na de andere. Ook een oud exemplaar waar volgens hem veel krassen opzit, maar er is geen enkele tik hoorbaar. Krassen lijken bij mono LP's minder hoorbare problemen te geven dan bij stereo langspeelplaten. Wat opvalt bij een mono LP is de rust en de volle klank van alle onderdelen: vocalist en instrumentalist. Vreemd. Sarah Vaughan wordt gedraaid en al haar stembuigingen zijn zo mooi te volgen. De artistieke finesses, die ze in haar zang legt zijn volledig te horen. Stemgymnastiek op het hoogste niveau. Maar we gaan door met een grijs gedraaide chanson van Françoise Hardy om daarna The Fortunes onder de naald te leggen.
Ondertussen vertelt Cock dat hij denkt dat er in de jaren 1960 al gesmokkeld werd bij de productie van mono platen in de platenperserij. Het was misschien wel een mono signaal, maar de LP werd gesneden met een stereo bijtel en dat verschil kan hij horen: "je mist de volheid als bij een echte mono plaat, het geluid wordt dun en het hoog trekt naar de buitenkant toe, zoals bij de S klanken". Waarom een monokop installeren op de snijtafel, als stereo al de norm is? Niet alle mono LP's van na 1962 zullen volgens hem dan ook echt puur mono zijn.
Het is tijd voor een luisterpauze. Er worden kadetten gesmeerd met kaas en worst. De broodjes met koffie worden snel genuttigd.
Een vergelijk met de reguliere Universal Loudspeaker Harmonizer naast de experimentele grote versie. Om het verschil nog wat duidelijker te maken zet Cock provisorisch de Harmonizers in de speciaal daarvoor gemaakte kasten. Het is toch een significant verschil in grootte.
Cock doet nog een leuke test. Hij zet de grote Harmonizer aan tijdens een muziekstuk en speelt hetzelfde stuk daarna nogmaals, maar nu zijn de Harmonizers uitgezet. Als de Harmonizers uitgaan mis je de agressie in het aanslaan van de grote trommels. Een stuk werkelijkheid valt weg. Daarbij lijken de stiltes met de Harmonizer 'aan' wel stiller te zijn, meer wezenlijk aanwezig, vreemd. De klappen in het laag komen ook echt aan. En wordt de Harmonizer verwijderd uit de schakeling, dan wordt alles minder dynamisch, alsof de kracht wegvalt in het geluid. Het geluid wordt minder vol en minder realistisch. Nee, zet de grote Harmonizers maar weer snel aan, de tastbaarheid van stemmen en instrumenten wordt zo veel groter en echter.
Cock blijft ideeën ontwikkelen om deze in de praktijk te testen. Hij deelt zijn ervaringen graag met mensen, die er voor open staan.
Onder een draaitafel in de ruimte staat een vreemd zwart apparaat. Het is een plateau dat trillingen opvangt van het merk Minus K. Mocht er zwaar verkeer langs je huis rijden dan zouden trillingen dus niet meer indirect het element kunnen bereiken. Stampende buren of kinderen idem dito. Het plateau ontkoppelt zich van de ondergrond zowel langs de horizontale als de verticale as. Horizontaal zit het rond de 1,5 Hz en verticaal op de 0,5 Hz. Wat de invloed van het apparaat op het uiteindelijke geluid is weet ik niet, dat hebben we niet getest. Maar dat is leuk voor een volgende keer om te vergelijken. De isolatiemaatregelen van Cock een hangend stereomeubel aan de muur lijkt me al een goed idee. Misschien kan er nog een stap genomen worden in de perfectie met een Minus K plateau. Deze versie is overigens afgewerkt in een kast gemaakt van zwart acryl.
Het is leuk om deze 12 inch toonarm van dichtbij te bewonderen. Een mooi staaltje Japans vernuft, deze Ikeda IT 407-CR. Het element is overigens niet aangesloten. Er staat dus nog wat werk te doen bij het afregelen van deze draaitafel.
De platenhoezen van weleer. Je kan er toch heerlijk van genieten. Het is tevens het bewijs dat er niet alleen jazz LP's zijn gedraaid.
Het is altijd heerlijk om Cock van der Weiden te horen praten over muziek en hifi. Hij heeft veel technische kennis en jammer genoeg gaat deze voor een groot gedeelte aan mij voorbij. Maar de resultaten spreken gehoormatig voor zich. Dat een oude technologie als mono platen zo wezenlijk echt kan klinken had ik niet verwacht. Het was een echt monofestijn.
Natuurlijk is het aanbod van mono platen een zeer beperkende factor in je muziekkeuze mocht je volledig mono willen gaan. Nieuwe mono platen worden namelijk nog maar spaarzaam uitgebracht, zoals de Beatles in Mono verzamelbox (2014). Ik zie dus zeker de beperkingen om volledig mono te gaan. Maar als je deze platen in je verzameling hebt zorg dan zeker voor een mooi mono element, want dat zijn ze meer dan waard.
Het grote experiment zowel letterlijk als figuurlijk met de Harmonizer heeft positief uitgepakt. We hebben alleen geen vergelijk gemaakt tussen de reguliere en de grote versie van de Harmonizer, dat was nog leuk geweest. Natuurlijk had ik Cock moeten doorzagen hoe je in hemelsnaam een filterloze luidspreker kunt maken. Zoals Cock zegt het is "anders denken". Dus zijn oplossingen gaan ook buiten de gebaande paden en staan niet in de standaard lesboeken. Zet je tanden er in en het lukt én dat is zijn doorzettingsvermogen. Mooi om te aanschouwen, maar zeker ook mooi om het eindresultaat te beluisteren.