Hear Dag 2012: Phono voorversterkers

Publicatie: Dit verslag is eerst gepubliceerd op het Forum van Hear.nl op 28 oktober 2012.

http://www.high-endforum.nl/topic/13999-hear-dag-2012-phono-voorversterkers-een-verslag

Inleiding

Op zondag 21 oktober 2012 werd er een nieuwe Hear-dag georganiseerd. Er klonk een roep om een nieuw phono-vergelijk op het Hear.nl forum en dat werd beantwoord door Marco (importeur Music2) en Alex van de winkel A10Audio/Room4Music. Beide hebben zich ingezet om er een spannende en bovenal leuke middag van te maken met mooie apparatuur!

Het was tijd om in het weekend een reis te maken, die ik normaliter ook doordeweeks maak. Het was tijd voor een rit naar Amsterdam.

Vanaf Sloterdijk met metro 50 richting Gein en uitstappen bij de Jan van Galenstraat. Binnenkomend met de metro op het station zie je aan de rechterzijde van het spoor de twee flats al staan.

In de flat aan de overkant is de winkel A10Audio/Room4Music van Alex Loth gevestigd. Deze is open op iedere donderdag en zaterdag of op afspraak.

Er is veel te zien in de winkel en het eerste dat opvalt zijn de mooie custom-made lampen.

Maar we waren voor iets speciaals! Een phono-voorversterker-vergelijk. En dat niet alleen er waren `speciale gasten` aanwezig: de Van den Hul voorversterker The Grail én The Grail SB. Een set, die je niet vaak samen tegen zal komen op één evenement.

Set 1 stond op de begane grond en bestond uit een front-end van het Duitse buizenmerk Octave met de voorversterker Octave Jubilee, de mono-eindversterkers Octave MRE 220 met Super Black Boxen, 2 x 220 watt met KT120 buizen, en de Amerikaanse luidsprekers Magico M5.

De vierweg luidspreker Magico M5.

De Octave MRE 220 mono-eindversterker met 220 Watt waren ook van de partij. Ik zag ze voor het eerst op de audioshow X-Fi 2012.

Op de voorversterker Octave Jubilee zie je de moeite die Marco en Alex zich getroost hebben om iedere phonovoorversterker even hard te laten klinken, dit werd aangegeven met streepjes op een stuk papier. Want het moet natuurlijk wel een eerlijk vergelijk zijn!

Toen we eenmaal binnen waren stond er al snel een LP te draaien op de platenspeler Acoustic-Signature Thunder met SME V toonarm en Van den Hul Canary SE element.

Luisteren Sessie 1 - Nagra VPS

We kwamen natuurlijk om naar phono voorversterkers te luisteren. En de eerste aftrap kwam van de Nagra VPS. Hans van Liempd deelde een tabel uit, waarop we aantekeningen konden maken op een aantal kenmerken per apparaat: laag, transparantie, natuurlijkheid, stress, dynamiek, stereobeeld en overige opmerkingen. Al snel kwam ik tot de ontdekking dat ik het geluid wilde omschrijven hoe het overkwam. Het blijft moeilijk om tot een waarde-oordeel te komen binnen een onbekende set én als je nog geen vergelijkingsmateriaal hebt bij de eerste phono-voorversterker. Maar ik vond de Nagra VPS geen match binnen deze set up. We luisterde naar drie songs, een nummer van de albums Kari Bremnes - Reise (2007), Mighty Sam McClain - Give it up to love (1993) en Dead can Dance - Spiritchaser (1996). Ofwel een Scandinavisch games vocaal nummer, een blues nummer, en een rockfusion nummer. Bij de Nagra krijgt de blues-stem niet de nadruk, alles klinkt los. Dan de dames vocaal track, mooi detailrijk, maar alles komt er langzaam uit zonder drive. Een soort rust in de muziek, waardoor de muziek geluidsarm lijkt. Muziek in slow motion. Dan komt Dead can Dance, die ik eerst omschrijf als een soort sympho-rock band. Er zitten leuke geluidseffecten in met percussie-instrumenten. Deze opname klinkt directer en is meer genietbaar via de Nagra VPS. Alles wordt mooi strak weergegeven door de combinatie Acoustic-Signature Thunder met Van den Hul Canary element.

De Nagra VPS.

Octave Jubilee

Het referentie product van Octave de buizenvoorversterker uit de Jubilee serie zou nu aan bod komen. Eigenlijk luisteren we naar de voorversterker van de hele stereoset mét ingebouwde phono-module. Dit zou in het voordeel kunnen zijn van de Octave ten opzichte van de andere phono-voorversterkers, dat losse apparaten zijn, dus met een extra stel interlinks van phono-apparaat naar Octave voorversterker. We beginnen met Dead can Dance dat nog vers in het geheugen ligt. De percussie-effecten lijken minder los van elkaar te zijn, maar het geluid is steviger alsof het een push heeft gekregen, met meer drive. Het nummer met zangeres Kari Bremnes klonk meer als één geheel. Er was een `gouden laag` over haar stem aanwezig. Het leek alsof de Octave meer nadruk op het midden en hoog had, ook de geluiden waren minder goed los van elkaar te volgen. Bij het bluesnummer van Sam McClain is de aandacht er helemaal bij, alles klinkt als één geheel, de stem is ook anders dan bij de Nagra, minder omfloerst in het stereobeeld. Het klinkt gewoon lekker.

De Octave Jubilee beschikt over ECC82 buizen en de Nagra over ECC81 of ECC83 buizen. De Van den Hul The Grail daarentegen heeft als enige phono-voorversterker van sessie 1 geen buizen aan boord.

Van den Hul The Grail

De Van den Hul zet een zachter stereobeeld neer met minder druk dan de Octave. Het klinkt mooi, ook hier klinken de stemmen net wat anders. Het is allemaal minder upfront, maar wel ontspannen. Ik voel me als luisteraar minder betrokken, maar misschien hou je luisteren met The Grail wel langer vol. Het blues-gevoel komt minder goed over met teksten als: `I'm real tired of these low down dirty blues`, met de Van den Hul, dan met de Octave. Scandinavisch vocaal wordt met rust gebracht, geen gouden randje, gewoon geluid, Het nummer van de Dead can dance komt mooi strak en snel. Maar ik mis diepte in de percussie-geluiden. Het geluid is wel één geheel.

Conclusie: eerst sessie

De muziekkeuze kan een set maken of breken, want wat kan een opname verschillend worden weergegeven door de geluidsapparatuur. Ik ben zelf geen fan van luidsprekermerk Magico, maar je kreeg goed de verschillen te horen. De Nagra VPS had niet de beste match met de set. Misschien is het allemaal wat te analytisch om er muziek van te maken. De Van den Hul The Grail was misschien luistervriendelijk, maar persoonlijk ben ik meer van de `thrill-ride` en daar komt de Octave meer voor in aanmerking, dat er een risico is op luistermoeheid neem ik op de koop toe.

Stairway to analogue heaven? De ruimte waar sessie 2 zal plaatsvinden is boven.

Maar eerst is het pauze. De vlaaien van een bekend forumgenoot zijn dan al flink gedecimeerd.

Hier staat een andere set opgesteld. Het hart wordt gevormd door de voorversterker EMM Labs PRE2-SE met de eindversterker Octave RE 290 met Super black Box van 2 x 100 watt met KT120 buizen. De luidsprekers zijn van het Zweedse merk Marten.

Het model Marten Django XL. De luidspreker beschikt over een keramische tweeter, een keramische mid-unit en drie bass units.

Alles stond klaar en afgesteld inclusief de draaitafel Acoustic Signature Storm met SME 309 en Van den Hul Canary SE element.

Tot de platenspeler model Storm zijn naam eer aan doet en voor enige consternatie zorgt. Het kanaal rechts is niet te horen. Alex en Marco komen in actie als Analoge Eerste Hulp, maar de inspanningen mogen niet baten en Marco haalt van beneden de loodzware Acoustic-Signature Thunder.

Luisteren Sessie 2

We zouden eerst luisteren naar de EAR 834 toen het mis ging en de platenspelers werden omgeruild. De sessie wordt voortgezet met de Array Obsydian PH-1. Het merk maakte een betere indruk dan tijdens de Heardag 2010. Het apparaat laat veel detail horen en legt geen nadruk op stem of instrument. Het is alsof alles zich binnen één vlak afspeelt. Als luisteraar moet je je aanpassen en je oren hier op kalibreren. Het is een interessante gewaarwording. De muziek bestond uiteindelijk uit twee tracks, één nummer van het album Simon & Garfunkel - The Concert in Central Park (1982) en het andere nummer van Ray Charles - Jazz number II (1973). Ofwel heren vocaal, afgewisseld met jazz. De RCM Prelude IC wordt nu ingezet. Het geluid verschilt eigenlijk niet zo heel veel met de Array. Er zijn meer losse delen te herkennen met stem en gitaar bij Simon & Garfunkel. Maar de trompetten klinken minder compleet en ze worden met de Array ook frisser weergegeven, dan met de RCM. De Symphonic Line komt nu aan bod en het stereobeeld lijkt kleiner te worden. De geluidskwaliteit wordt ronder. Alles is meer laidback, dames vocaal komt voorbij in de vorm van de track Friend N Fellow - Fly Like an Eagle (2006). Het geluid is minder upfront, maar wel muzikaal en ritmisch. Het lijkt ook alsof er minder hoog aanwezig is. Je zou hier langer naar kunnen luisteren, maar het valt op ten opzichte van de andere apparaten. Dan laten we we vanwege de tijd de Blue Amp 42 Comfort voor wat het is. De groep is namelijk in tweeën gesplitst vanwege ruimtegebrek en ook zij moeten straks nog kunnen luisteren. De Van den Hul The Grail SB wordt aangekoppeld. Het geluid is dynamisch, upfront maar niet irritant. Alles heeft zijn eigen plek van instrument tot stem, waarop je je afzonderlijk kunt focussen. Het jazz stuk komt ook ontspannen over. Er is eigenlijk niets op aan te merken, behalve de prijs van 12.000 euro. En dan is het alweer tijd voor de tweede groep.

Conclusie: tweede sessie

De hele stereoset was meer mijn geluid dan de stereo, die beneden stond. De luidspreker Marten Django XL met EMM/Octave versterkercombinatie was fijn. De demonstratie ging niet perfect, enkele apparaten kwamen niet aan bod, maar we hebben toch de verschillen kunnen vaststellen per apparaat. De uitschieters binnen deze set waren de Van den Hul The Grail SB en Array Obsydian.

Meegenomen door Hans van Liempd was ook de phono voorversterker van het Nederlandse merk Array, de Obsydian PH-1.

De phonovoorversterkers op een rij voor sessie 2: de Symphonic Line Phonostage MC-MM, EAR 834, Blue Amp 42 Comfort, RCM Prelude IC en...

De Van den Hul The Grail SB.

Conclusie

Kunnen we iets concluderen op basis van deze demonstraties van Marco en Alex bij Room4Music? Eigenlijk niet, we kunnen misschien zeggen wat de beste match was van een phonoversterker binnen de opgestelde stereoset. Maar ook dat kan een persoonlijke afweging zijn. Wel kunnen we iets zeggen over het karakter van een phonoversterker, maar of deze ook de ultieme match heeft binnen de eigen stereoset thuis, dat betekent toch eerst zelf luisteren. Hebben we dan genoten? Jazeker, we hoorden en zagen mooie sets en niet alledaagse merken voorbijkomen. De Octave van de eerste sessie blijft ook nu weer in 2012 een fantastische partij muziek maken. Met name bij de tweede set met de Van den Hul The Grail SB viel alles samen. Maar ik had ook wel wat langer naar de Array willen luisteren. Al was het maar om het eigen gehoor anders te laten luisteren. Er is dus verschil tussen phonovoorversterkers en ze doen allemaal iets anders in combinatie met de stereoset om tot het geluid te komen wat ze produceren. Of dat geslaagd is hangt volledig af van de luisteraar. Bij deze wil ik Marco en Alex bedanken voor de tijd en energie, die ze hebben gestoken om deze Hear-dag tot een succes te maken!

Bronnen

Array

http://www.arrayaudio.nl

Hear.nl forum

http://www.hear.nl/forums/topic/13968-phonotrappen-bijeenkomst/page__st__210__p__403739#entry403739

Magico

http://magico.net/Product/index.php

Magico M5

http://www.magico.net/images/PDF/M5/60787_eprint.pdf

Marten

http://www.marten.se/django/django_xl.htm

Music2