Sonore Audio Platenspeler Snaar

Inleiding

Op vrijdag 1 juni 2018 bezoek ik nogmaals Cock van der Weiden van Sonore Audio om te kijken naar zijn spannende vorderingen. De man zit altijd vol met ideeën en hij maakt nu stappen om zijn ultieme platenspeler verder te perfectioneren met een nieuwe draaitafel snaar. De platenspeler zelf is in productie. De oplevering zal snel geschieden. Thuis draait hij nog met het prototype van de platenspeler, maar dat zal snel veranderen als ik hem goed begrijp.

In negen maanden tijd - sinds mijn laatste bezoek - kan er veel veranderen in een set. Cock heeft gelukkig nog één vaste factor voor mij opgesteld de aangepaste KEF LS50 luidsprekers met de Sonore Harmonizers. Wat was er dan allemaal veranderd? De draaitafel is hetzelfde, maar er zit een nieuw element in. De phonovoortrap is natuurlijk van Sonore Audio, maar met een MA Cotter MK 2L step up. Naast de passieve voorversterker luister ik naar een nieuwe eindversterker met een verbeterde voeding. Deze voeding is vrij van condensatoren en regulators. De voor- en eindversterker zijn daarnaast gekoppeld aan elkaar door de nieuwe nano carbon interlink. Ook de phonovoortrap naar de voorversterker is bekabeld met deze interlink. Eigenlijk te veel wijzigingen om duidelijk aan te geven wat de invloed is op het totaal beeld. Nee, ik besluit om de beleving te ondergaan en om dat zo duidelijk mogelijk te omschrijven.

Het eerste wat we gaan doen is een LP draaien natuurlijk.

De Sonore Audio platenspeler gaat binnenkort meer broers en zussen krijgen. De productie exemplaren hebben nog strengere specificaties, dan het prototype. Cock noemt de lijst puntsgewijs op in micron eenheden. De cijfers gaan mij boven mijn pet, maar met deze cijfers begrijp ik ook waarom de lagerpen pas volledig in de lagerbehuizing zakt na drie of vier dagen. Zo klein zijn de toleranties. De behuizing van de draaitafel is van acryl. Dit heeft een hoge dempingsfactor. Het voert de ongewenste trillingen exponentieel af.

Het nieuwe element is een Ikeda 9TT. Het element is een pareltje om te zien.

Op de grond tussen de lopende projecten ligt de stereoset. Het wordt een zoekplaatje. De buizenvoorversterker wordt voor nu niet gebruikt. Het is de passieve voorversterker, die er achter staat met de nieuwe eindversterker, daar weer achter opgesteld.

Slechte platen eerst

"Dit is een oude afgedraaide plaat, maar moet je horen hoe die klinkt!", zo begint Cock enthousiast de luistersessie. Het is een live jazz concert die levensecht wordt neergezet, zodat ik niets te klagen heb. Misschien kan het op een andere set scherp of iel klinken, maar ieder instrument komt tot zijn recht en dat zal zo blijven voor de gehele demonstratie bij ieder nummer. Daarna komt een opname met gitaar en panfluit. Alles klinkt ontspannen en los. Er is geen enkele vorm van stress of geluidsdruk. Soms is er een lichte piep te horen, dat is de pedaal van de piano, zelfs die wordt weergegeven. Er komt een volgende track met snaarinstrumenten. Cock vervolgt: "Het gaat er om dat de tijd en fase correct is van een systeem. Ik bouw mijn filters van luidsprekers ook altijd op gehoor met roze ruis. Er zit veel werk in, maar je moet het kunnen horen. Niet alles is uit een softwareprogramma te halen."

CD's

Ik bedenk me dat ik in de voorbereiding vergeten ben een eigen CD mee te nemen. Al was het maar een favoriete Coldplay CD. Niet de favoriete muziek van Cock overigens die houdt van jazz, orkesten en akoestische instrumenten. We gaan over van de LP's naar de aangepaste Icon Audio buizen CD speler. Tijd voor een nummer met zangeres en piano. Het geluid van een saxofoon claimt op een natuurlijke manier de aandacht. De textuur en de plaatsing in de ruimte het klinkt mooi. Met iedere pianotoets lijk je de kast van de piano zelf te kunnen horen. Dat is bijzonder. Alle instrumenten blijven los van elkaar te onderscheiden zonder dat het een brei wordt. Luisteren we hier naar de ultieme weergave van een opnameproductie?

Percussie

Wie Cock een beetje kent weet van zijn voorliefde voor jazz, maar ook van zijn percussie tracks. Tijd dus voor stevig wat tromgeroffel. De lage drums en de lichte brushes. Het komt allemaal uit het kleine systeem. De drumslagen zijn in de ruimte te voelen. Er volgt een experimenteel nummer waarbij aan de pianosnaar wordt getrokken. De textuur en de wirwar aan tonen blijft afzonderlijk te volgen. Je kunt er nog net geen centimeter naast houden om te meten waar de toon begint en op houdt. Een nieuwe vocale track wordt opgezet. Alle aandacht gaat naar de uitvoering. Het systeem valt helemaal weg. Hulde aan de opname, maar ook aan de stereoset. We luisteren daarna naar een Afrikaans a capella mannenkoor. Zoals Cock zegt: "Niets staat elkaar in de weg". En zo is het maar net. Het niveau van zijn systeem staat weer een stuk hoger. Een aantal bekende soundtracks volgen van Batman begins tot Pirates of the Caribbean. Ieder detail wordt uit de opname getrokken. De verschillende lagen van het orkest zijn duidelijk traceerbaar en blijven stabiel. Maar je aandacht blijft naar de muziek uitgaan.

Orgel

Tijd voor orgel. Hervormden en gereformeerden vereenigt u! Wat mooi. De kracht van het orgel, alle pijpen groot of klein worden in al hun volheid weergegeven. Bijzonder. Het is alsof je in het kerkgebouw aanwezig bent. Volgens Cock hebben de buren geen last van zijn muziek, omdat er geen vervorming in het geluid zit. Hij heeft het eens gecontroleerd door bij de mensen in huis te staan terwijl het systeem speelde. Er komt weer een percussietrack. Ik hoor het vel van de trommel natrillen. Verrek dat is nieuw. Kan dat? Het is moeilijk te omschrijven, maar je hoort de ruimte van de trommel. Tijd voor een Reference Recordings album. Cock hoort een contante hoge toon in de opname. Ik gelukkig niet. Het opkomend geweld van het orkest blijft tastbaar. Het wordt nergens een brei. De muziek loopt niet vast. Als luisteraar wordt het dus ook nergens pijnlijk voor je oren. Zelfs een klein detail als het wegsterven van een pianotoon op de achtergrond blijft overeind. En horen we hier nu het omslaan van de bladmuziek? Ook hier komt het piepen van de vleugelpedalen voorbij. Ik wist ook niet dat er zoveel ruimte informatie kon zitten in een echo. Zoals Cock zegt: "Compressieloosheid en energie zijn belangrijk in een systeem".

Opera

Tijd voor een Duitse opera. Het is bijna een hoorspel waarbij de drie spelers over het podium heen en weer lopen en duidelijk te onderscheiden zijn qua stem. Het stereobeeld en het detail blijft perfect. Een goede opname van een Nederlandse klucht - zo één met veel deuren - zou een grappige exercitie zijn met dit systeem. Sorry ik dwaal af. We zijn natuurlijk bezig met serieuze muziek. Tijdens de voordracht van de Duitse artiesten zijn de klanken van de belletjes afgerond en vriendelijk te horen. De stemarticulatie is ook zoiets dat opvalt. Je hoort wanneer de artiest met zijn techniek meer of minder energie op zijn stembanden zet. Bijzonder.

Yello

Cock draait ook een paar tracks af, die ik bij een eerder bezoek gehoord heb, zoals van Yello. Het detail en de weergave in stereo is mooi. Het totaalbeeld vergroot of verkleint zich met gemak binnen ettelijke seconden al gelang de productie het vraagt. Het opkomen en wegsterven van de geluiden. Uniek hoor. Ik krijg ook steeds meer respect voor Yello, die de muziek zo perfect en verfijnd hebben uitgedacht in de studio. Er zit zoveel aandacht aan ieder instrument of geluid. De track met een staccato ritme wordt waterpas en strak weergegeven.

Samenvattend

Cock is tevreden met de ontwikkeling van zijn systeem: "Je hoort meer helderheid, maar niet meer scherpte." Hij heeft ook iedere condensator uit de audioketen verwijderd. Het niveau waar het systeem nu opspeelt is dat je als luisteraar niet meer bezig bent met hoe goed de instrumenten klinken of bezig bent met het 3D plaatje, maar dat je het samenspel begint op te merken van de muzikanten onderling. De interactie van de organist met de bassist bijvoorbeeld. Je wordt eindelijk onderdeel van het muzikaal samenzijn. De essentie van de muzikant, van de band wordt weergegeven en dat is wat hifi eigenlijk zou moeten zijn. Maar ik weet dat dit soort ervaringen schaars zijn.

Chinees restaurant

Wat is het verschil met de andere keer probeer ik me te bedenken. Eerst denk ik dat het meer 3D was de vorige keer en losser van de luidsprekers? Maar dan springt het stereobeeld naar voren om weer naar achter te schieten al gelang het in de productie zit. Is het dan in de droogheid die ik soms denk te bespeuren? Iets waar ik me aan irriteerde bij mijn eerste ervaring met een passieve voorversterker op een audioshow: wat dof. Nee, dat is het ook niet. De stemmen en instrumenten komen kraakhelder over. Iedere slag is te horen op de koebel - het blikken geluid. Het slaan op de bekkens, zo precies van definitie, maar met een rust en attack in de ruimte. Die ruimtelijke informatie blijft indrukwekkend, dat is het grote verschil. Nee Cock heeft weer een andere ervaring weten te creëren. We beëindigen de luistersessie en gaan naar een Chinees restaurant. En ja het restaurant is zo goed, als hij altijd claimt. Het linnengoed over de tafels is smetteloos en het eten is lekker.

Cock blijft een analoog fan en toch heeft hij ook veel opnames op CD, die hij graag speelt. Bij sommige opnames is hij zelf aanwezig geweest.

Er staat een telefoon uit het ouderlijk huis. Ik herken de draaischijf meteen en kan het niet nalaten om een nummer te draaien. Nu is hij in te huren als consultant om te helpen als Eerste Hulp bij Hifi Ongelukken of Ongevallen. Dus ik vond het wel symbolisch.

We luisteren eigenlijk net iets te lang naar de muziek en ook met de pittige vragen van onze forumgenoten van het High-end forum zijn we even zoet.

Overshoot

De draaitafel is zo gemaakt dat er geen overshoot in zit. Er is sprake van een licht plateau met een zware motor. De motor heeft ook geen regelaar.

De keuze voor een licht plateau is snel gemaakt. Volgens Cock maakt het namelijk niet uit hoe zwaar het plateau is, want door de groeven op een LP zullen er altijd lichte snelheidsvariaties optreden. Als deze variaties moeten worden gecorrigeerd door een regelmotor is deze altijd te laat. En met een zwaar plateau vergroot je dan alleen maar het probleem, als de motor het plateau dan eindelijk heeft aangepast komt de volgende snelheidsvariatie al weer om de hoek kijken. Sonore Audio stelde bij de bestudering van het probleem ook vast dat er altijd lichte variaties in microseconden zijn, die op een reguliere stroboscoop niet opvielen. Daarom dat er een eigen stroboscoop met toerenschijf werd ontwikkeld: de Iluminus. Om het plateau snel en constant op de juiste snelheid te houden zit er een aanpassing in de motor waarmee de radiale kracht op de pulley wordt opgeheven. De voorkeur gaat ook uit naar een pulley met een kleine diameter deze kan de juiste snelheid beter doorgeven aan het plateau, dan een brede pulley. Het traagheidsmoment moet zo laag mogelijk zijn van de pulley. En dit valt op in het verhaal van Cock: het draaitafellager moet zijn eigen traagheid hebben. Deze eigen weerstand in combinatie met de magneten, die onder het plateau hun werk doen, zorgen voor een constante belasting voor de motor. Dit alles tezamen zorgt voor de juiste toerental en een snelle aanpassing als snelheidsvariaties optreden.

Demonstratie stabiliteit Sonore Audio platenspeler

Overshoot test Sonore Audio platenspeler

Sterke motor

Een motor moet dus niet alleen krachtig zijn, die kan iedereen maken. Een goede platenspelermotor moet snel zijn, maar ook een korte run up time hebben. De Sonore Audio motor is dan ook zonder regeling, encoder of tacho. Zonder enige vorm van terugkoppeling. Je loopt daarmee achter de feiten aan zoals eerder besproken. De massa van het plateau gaat dan kwadratisch tegen je werken. Door onderzoek kwam Cock er achter dat de muziek op een plaat tot 300 Hz geen problemen heeft van de schokken in de elektromotor, daarboven wordt het geluid aangetast en wordt het schor. Daarom is de Sonore Audio motor net anders en verfijnder in opbouw, dan die van andere fabrikanten.

Snaren

Ik krijg van Cock drie snaren in mijn handen. En ik mag ze alle drie uitrekken. De een rekt vrolijk mee en trilt vrolijk na. De ander merk ik lijkt mijn trekkracht te absorberen als een soort trekdrop. Cock was eerst erg tevreden met de snaar gemaakt van audiotape. Maar er bleef toch onrust in het hoog. Hij pakte zijn stethoscoop er eens bij. Met deze aangepaste stethoscoop kan hij verschillende frequenties goed beluisteren. Hij gebruikte het instrument met name voor de ontwikkeling van het lager. Zijn eerste conclusie is dat hoe goed je de motor ook maakt als het draait geeft het geluid ofwel vibraties af. Met de stethoscoop stelde hij verder vast dat een snaar, geklemd tegen de draaiende motor en het stilstaande plateau, geluid transporteerde naar dat plateau. Cock legt het uit met kinderen, die met elkaar communiceren, via twee blikken verbonden aan een strak touw. Als een snaar strak staat, zoals bij de tapesnaar, worden deze vibraties optimaal naar het plateau getransporteerd en daarmee naar het element, dat een minimaal signaal duizend keer probeert te versterken. Een element ziet daarbij ook geen verschil tussen de platengroef, de ruis van de motor of van het lager. Het element pakt alle vibraties op en zet deze om in een signaal. Dan komt Cock met een oneliner, waar hij bekend om is: "Het slechtste lager is altijd stiller dan de beste motor." Waarom er dan geen werk van maken om deze motor nog beter te isoleren? Met de nieuwe snaar, Eureka genaamd, ontkoppelt hij de motor van het plateau. Zijn nieuwe snaar heeft een Q factor van 1 en transporteert het geluid dus niet, maar absorbeert de ruis van de motor. Zo voorkomt hij intermodulatie met de muziek. Het geluid van de motor komt dus niet meer in de hifi keten terecht.

De nieuwe snaar is gemaakt van materiaal dat geen energie - lees trillingen van de motor aan het plateau - zou doorgeven.

Als de motortrillingen het platenspeler element niet bereiken kan het zich ook niet met het muzieksignaal vermengen.

Klokvorm

Het plateau moest licht worden volgens Cock zijn ontwerpfilosofie. Maar hij wilde wel graag 'ringing' voorkomen. Als voorbeeld laat hij zijn Oracle plateau zien. Ik tik tegen het Oracle plateau aan zonder de rubberen mat er op en een mooie heldere toon weerklinkt. Deze toon houdt zeker 3 minuten aan volgens Cock. Daarom heeft zijn plateau aan de onderkant ringen van verschillende dieptes en breedtes. Hiermee worden resonanties dusdanig tegen gegaan dat het geluid niet wordt aangetast. Er zijn verschillende plateaus gedraaid om tot dit ultieme resultaat te komen.

Smaak

Het arm en element van een draaitafel is naar de smaak van de eigenaar te plaatsen. Maar volgens Cock is het loopwerk, het lager met motor zwaar onderschat als belangrijke ingrediënten voor het totale beeld en dan met name de snaar in combinatie met de motor. Als het loopwerk stiller is, des te meer rust er in de muziek ontstaat.

Needledrag

De invloed van de naald in de groef op het toerental ofwel needledrag hoor je volgens Cock met name in de rhythm and pace, het ritme en tempo van het geluid. Door de negatieve effecten lijkt door vervorming de muziek sneller te klinken. Terwijl zonder deze vervorming het geluid als langzaam wordt ervaren. We luisteren weer naar een big band LP. Het klinkt ontspannen met het mooie koperwerk. De trompet draait en schettert met gemak de huiskamer in. De tonen van de bas sectie zijn rustig te volgen.

Materiaalkeuze

Hifi apparatuur zit altijd in een kast en het materiaal waar dat van gemaakt is heeft invloed op de elektronica geeft Cock aan. Metaal heeft bijvoorbeeld altijd invloed, zoals op de transformator, maar ook op de componenten en bedrading. Het beste materiaal zou kunststof of hout zijn als behuizing. Tenzij je het product commercieel wil verkopen op de markt. Het product heeft dan namelijk een CE keuring nodig, dan is de kans groot dat het wordt afgekeurd als het van hout is. Als Sonore Audio hebben we toen een tussenoplossing gekozen en bestaan onze kasten uit een combinatie van metaal en hout. Voor de zelfbouwers is hout natuurlijk wel een optie.

Een nieuwe nano carbon audio interlink ontvangt het Sonore Audio label. De kabel zou minder derde harmonische vervorming hebben. Cock zal me nog een exemplaar toevertrouwen om in de eigen set uit te proberen, dus ik hoop te zijner tijd over haar klankmatige eigenschappen te kunnen schrijven.

Echt rustig op de bank zitten kan Cock denk ik niet. Daar heb ik weinig fiducie in, tenzij hij muziek luistert natuurlijk. Hij is altijd bezig om mensen te helpen of om zijn nieuwe ideeën vorm te geven in hifi apparatuur.

Bepakt en bezakt had ik mijn woonplaats verlaten om naast foto's ook te filmen bij Cock. Maar dat is er niet van gekomen. We hebben veel zitten luisteren en als Cock eenmaal op zijn praatstoel zit - of praatfauteuil - dan is er geen houden meer aan. De foto's zijn gemaakt in de vooravond. Een volgende keer gaan we, na de eerste kop koffie, meteen materiaal filmen en fotograferen. Of dat echt gaat lukken weet ik niet, want eenmaal luisteren is gebiologeerd de ene na de andere plaat opzetten.

Een trouwe bondgenoot voor iedere vinyl collectie is een goede LP schoonmaakmachine. Deze Clearaudio machine maakt dubbelzijdig schoon en Cock is er zeer tevreden mee.

Inpakken

We lopen door de Rotterdamse wijk naar de tram en uit een raam schalt een black gospel koor. Kijk zo'n opname zou ik ook nog eens bij je willen horen, zeg ik tegen Cock. De sky is the limit met dit systeem. De volgende keer toch maar snel wat eigen albums meenemen.

Cock van der Weiden met een nieuw luidsprekerproject.

Naschrift

Na ieder bezoek aan Sonore Audio blijf ik weer vertwijfeld achter is deze stand van muziekweergave echt mogelijk via een geluidssysteem?! Het antwoord is ja. En daar is het Cock nu net om te doen. Commercieel kun je deze producten namelijk niet maken, daar wordt het te kostbaar voor. Zijn manier van bouwen gaat verder dan high-end of haute couture. Het is monniken werk. Als je decennia lange hifi research en vindingrijkheid combineert krijg je Sonore Audio en dat is eigenlijk nog niet eens het meest bijzonder. Het meest bijzonder is dat Cock als persoon nieuwe ideeën blijft uitwerken en voortborduurt op de uitdagingen die een elektrotechnisch en mechanisch systeem blijft opwerpen. Hij denkt buiten de geijkte paden om. Het is zijn levensfilosofie om mensen te laten horen wat er mogelijk is met een stereosysteem, ongeacht de prijs of oplossing. Mensen verder helpen. En ja dat is bijzonder.


Addendum: Fabricage platenspeler

Voor meer foto's van de fabricage van de platenspeler onderdelen, zie de links. Deze foto's zijn niet door Vinyl Ivan gemaakt.