گوتن

( proverbs) :(گوتنێت مەزنا ) : ( الأمثال )

بەندێت پێشینان : ‌أقوال السلف : sayings

گوتنێت مەزنا و بەندێت پێشینان دکەڤنە دبن شوپا تور وفلکلورێ کوردیێ کەڤن وەک حەیرانوک هەلبەست وهوزان ومامک وچیروک ونارینک وسترانا. ئەڤە هەمی پێگڤە دگەڵ گوتنا وێنەکێ زندی ژ ژیانا مللەتێ کورد دەتە بەر چاڤکرن. خوشی ونوخوشیێت وی، ژ کەڤن حەتا نوکە، ئو چەند کاروکوکێ جڤاکی وئابوری وزمانی وگەلەک جورێت دی. دڤان گوتنادا چەند ئێش وئازار و ژان وکوڤان وتوندی پێ کەنین یا تێدا هاتیە دیارکرن وبەرچاڤکرن.

ئەڤ گوتن یێت دهاتین بومە ژدەڤی بو دەڤی بشێوەکێ پارازتی ئو راست ودرست. دڤان دا یا هەی هزروسەربورێت مەزنا کو پشتی هنگێ بویە بێ گوتن دناڤ خەلکیدا. خودانێ گوتنێ نە یێ بەرنیاسە بو مە چنکی سەرهاتیا گوتنێ یا هاتی ژ رویدانەکێ یان ژچیروکەکێ یان ژ پێ ترانەکێ ل دەمکی یان ل جهەکی تایبەت.

پەیڤێت گوتنێت مەزنا یێ دهاتینە پێکئینان ژڤان سالوقدانێت بەرز : کێم بەیڤ، رامانا درست، وەک ئیکیەکا جان، ڤەهاندنکا رێک وپێک ولێکدای ونک ڤەئینانا هزێ ئو پەیڤا رەسن ورەوان یا پر زەنگڵ وموزیک، ئو ئەڤە دهێتە ڤەهاندن ژ رستەکا بەخشان یان ب رەنگێ هوزانێ وەک پسیار یان وەک مامکا ئو زوربەی گوتنا دهاتینە دارژتن بدوبارەکرنا پەیڤێ دگوتنێ دا. بەردەوامیا وان یا هاتی ژبەر ڤێ چەندێ. چنکی یێ ئەڤ گوتنە گوتی هەر ئێکە ژوان مروڤێت دناڤ جڤاکێدا یا هاتیە گوتن بو وان دا سودێ ژێ وەرگرن. گوتن بهاترین تورە دناڤ مەدا چنکی مەرامێت وێ یا گەلەک چق وتایە. کورتیا وێ یا خو راگرتی ویا گەهشتیە مە ئو بویە پارچەکا ژیانێ دناڤ زمانی دا.

ئەڤ رستا گوتنێ یا لێکدای ئو یا پڕرامانە یا بژالەیە دناڤ هەمی رەنگ وجورێت مروڤا ومللەتا دجیهانێدا. چنکی هزر وبیر، رەوشت باوەری وئولیا مللەتی یا تێدا هاتیە موکمکرن وبنە جهکرن. دبیت جوداهی وجێوازی هەبیت دناڤ بەرا هەر مللەتەکی یان جهو ودەڤەرکێ یان شیوە وزمانەکی بو دارژتنا گوتنێ. گوتنێ هیزا خویا باشا هەی دناڤ جڤاکێدا ب گەلەک ئالاڤە ئو بەر وڤاژی هندەک جارا جهێ نەباشیێ پەیدادکەت دناڤ مروڤێ جڤاکی دا. چنکی هندەک ناهێنە گوتن د هەمی دەم وجهادا.

گوتن دناڤ ئاخڤتنێ دا هیبەت وجوانی وگەشبین وتازەتی دەتێ، رەوان ودل ورەوشتێت مروڤی دهژینیت، ئو دبتە جهێ موکمیێ وزاخکرنا وێ دەلیڤا پێ دهێتە گوتن. بکورتی فەنەر وچرانە دناڤ ئاخڤتنێدا. چنکی لێکدانا بەیڤێت وێ یا پێک هاتی بشێوەکێ ساناهی وئاسن بو ئاخڤتنێ.

گوتنێ سودا خو یا هەی لنک خرا بێ جوداهی: بچیک یان مەزن، زان یان نەزان، ژن یان مێر ئو نزم یان بلند. ژبەر ڤێ چەندێ گوتنێ هندەک کارێت بەرزێت هەین : رەوانی، رەوشتی، ئایینی، زانستی ئو پەروەردی.

گوتن رەوانێ بەرهەڤ دکەت دا دبەر ئارامیی ڤە بچیت وخەم وکوڤانا دانیت. رەوشتا مروڤی ژخرابیێ بدەتە پاش ئو بنک چاکیێ ڤە بەت. موکمکرنا رەوشێت ئایینێ دناڤ جڤاکی دا.زانستیێ ژی حەتا رادەکێ جهێ خو یێ تایبەتێ هەی دناڤ گوتنا کوردیدا ئو زوربەی گوتنا رەوشتێت پەروەردیێ دهەین بو فێربین وگرتنا رەوشێت چاک دژیانێ دا.

ژ بەر ڤان هەمی ئەگەرێت بورین و یێت مە بەرچاڤ کرن دڤێت گوتنێ جهێ خو یێ تایبەت هەبیت دناڤ جڤاکێ دا ئو ژ خرلایاڤە دا سودا خویا بەرز وبلند هەبیت دکەڤندا ئو حەتا نوکە.

٢٥ / ١٠ / ٢٠١٦ دهوک - ئەحمەد عەلی

گوتنێت مەزنا نەخشێت ل بەری نە

ئەگەر فەقیر تێر بوو کەسێ نانیاسیت

ئەگەر تو چویە مالەکێ دەنگى ژ خو بینە

ئەگەر دیتم ئەزم ، نە دیتم دزم

ئەگەر تو یێ نەزانى چاڤ بدە جیرانى

ئەگەر گول نەبى سترى ژى نەبە

ئەگەر ب ترا بیت ، دی بۆ کەرا بیت

ئە گەر مە خۆ ل سالێ گرت دێ خۆ ل مەهێ ژى گرین

ئەگەر ئاگر بەربوو دەحلی ، تەرو هشک پێکڤە دسوژن

ئەگەر هەمى چیچکا هژیر خواربان چ بۆخودانا نەدمان

ئەگەر دەستکێ بڤرى ژ دارێ نەبیت دارێ نابریت

ئەگەر ئاخفتن زیف بیت ، نە ئاخفتن زێرە

ئەگەر کرمێ دارێ ژ دارێ نەبیت دارگرمی نابیت

ئەگەر گورگ دخەما بارنێ با دا کەپەنەکى بۆ خۆ چێکەت

ئەگەر بەندکێ سور وزەربی دا بسەرهومبانکا خۆڤە بی

ئەگەر ئێغبال هاتە سەرى، بزڕە وەکى کەرى، خەلک دێ بێژن ئافەرى

ئەگەر مار ب تەڤەدەت بناسێت تەنە

ئەگەر تو چویە مالەکێ دەنگى ژ خو بینە

ئەگەر خودێ هاریکار بیت ، بلا دونیا هەمى نەیاربیت

ئەگەر تو چویە جهەکێ بیانى، خو پارێزە وەکى شێرێ ناڤ کاڤلانێ

ئەگەر دەستکێ بڤرى ژ دارێ نەبیت زەوالا دارێ نابیت

ئەگەر مرۆڤ قەدرێ خۆ نەگریت کەس قەدرێ مروڤى ناگریت

ئەگەر شاخ ل پەشێمانا هات بانا، یێت من داچنە بەر ئەسمانا

ئەز ئێکێ دزانم تۆ ئێکێ

ئەز چیا و تۆ چیا ، گولک ما بێ گیا

ئەز دبێژم ئەڤە هرچە ، تو دبێژى ئەڤە دەوسە

ئەز نە کەوێ داڤێت تەمە

ئەزمانو بری ، سەرو ڤەهەسیای

ئەرزان کڕۆ ، هومبان دڕۆ

ئەز دبێژمە تە برا ، تۆ دبێژیە من کریڤ

ئەز ل ئەسمانا ل تە دگەرێم تو ل ئەردى بدەست من دکەڤى

ئەو گرێیا ب دەستا ڤە دبیت هەوجەى ددانا نینە

ئەڤە لێ لێ یە ، هێژ لۆ لۆ ماى یە

ئەو وارە ، بەلێ نە ئەو بهارە

ئەزمانێ درێژى بەلا سەرێ خودانیە

ئەزمانێ درێژ دارکوکێ سەرێ خودانیە

ئەزمانێ وى یێ بێ بەرسڤە

ئەز دزانم چەند موى ب ویڤە هەین

ئەم چ کەفتین قیرێ وان

ئەو حەوشە ، بەلێ نە ئەو رەوشە

ئەز دبێژم نێرە تۆ دبێژى بدوشە

ئەو مال خراببیت ، ئەوا ژن تێدا ببیت مالخو

ئەوێ دیزکێ چێدکەت ، دزانیت چمبلا ژى پێڤە کەت

ئاشێ نەزانا خودێ دگێریت

ئاگرى ب دارێت هویر هەلکە

ئاگر ب قورما ڤە دمینیت

ئاگر بکوڤلا ڤە دمینیت

ئاگر ژدەهمانا مرۆڤى بەر دبیتە مرۆڤى

ئاقلێ سڤک بارێ گرانە

ئاڤا لدویڤ بەریێ وەکى بویکا بدلێ خەسویێ

ئاگرێ دینەک هەل کەت سەد ئاقل نەشێن ڤەمرینن

ئاگر بەربو مالا درەوینى کەسێ ژێ باوەر نەکر

ئاقل تانجا زێرینە بەلێ د سەرێ هەمی کەساندا نینە

ئاڤا خورتا سەر ئەڤراز دچیت

ئاڤ دگولا دا بمینیت ، دێ گەنى بیت

ئاخفتن ئاخفتنێ دکێشیت

ئاخفتنا خۆش بهارا دلانە

ئاسن ب ئاگرى نەرم دبیت

ئاڤ رادوەستیت ، ئەو نا راوەستم

ئاخا ژن ومێرا ئێکە

ئاخفتنا مێرا بێژە ، ڕۆژا شەرى ل مال نەبە

ئاخفتنێ سێ جارا بینە گوتنێ پاشى بێژە

ئاخفتنا خۆش و نەخۆش ژدەڤەکى دەردکەڤیت

ئاشڤانى ئاش دئالیسیت و ئێکى ئاشڤان دئالیست

ب وەریسێ خەلکى نەچە کەڤرى

باشیێ بکە و بەردە ب ئاڤێدا

بارێ هێجەتا کەسێ بارنەکرى یە

ب چاڤیت زل بەرێ خوبدە برینێن کول

بهار من بەهر تێ نەبیت ، بلا کەر وگولک تێ بچەرن

ب هێجەتا سلکێ خو گەهاندە کوتلکێ

بەرا نەهاڤێژە کانیا تە ئاڤ ژێ ڤەخارى

برینا ل هەڤالى ، تیرا ل کەندالى

باش بە دا خەلک بەحسێ تە بباشى بکەن

چ سەر د بێ رزق نینن

چ دەرگەه د بێ کلیل نینن

چ گوت گوتکا بومن نەبێژە

چ ئەرد ژ مالا مروڤى خوشتر نینە

چیڤێ ستویرە، ئارێ هویرە

چ ژ بێ کەسى خراب تر نینە

چ رێ ناچنە بێ عەسلا

چ ژێ نەهاتى شوکرى خودێ یە

چاڤێ ل دەرا خولیا سەرا

چ رۆژ بارانە ئەو رۆژ زڤستانە

چ ئاگر د بێ دوکێل نینن

چ نەمایە مەزنا نە گوتى

چ بچینى دێ وى هەلینى

چ بکە کارێ ، ئەو دهێتە خارێ

چیێ گوهێ خۆ نەدەتە مەزنا ، دێ لێ هێن شاخێت بزنا

نەعەورێ گرگرى، نە کەرێ زرزرى ، نە زەلامێ تر ترى

نەچە چ باژێرا بێ دراڤ ، ونەچە چ گوندا بى مرۆڤ

نانێ بخۆ ب ئاڤێ منەتا خەلکى پهاڤێ

نە خوارى ب سمبێلا ڤە ماى

سەرا نەفسێ کەتە حەبسێ

سەرێ نە ئێشیت ،هەوجەى دەرسوکێ نینە

سەرێ لبەر منەتا بلا بچیتە ناڤ زیارەتا

ل شوینا شێرا رویڤى لێ دکەن گێرا

ل کەرێ بەلایێ سوار نەبە

ل سەرێ دیوانێ نە روینە دا یێ پر بێژ نەبى

ل دویڤ بچى بێنا دهاڤێت ، ل بەراهیێ هەرە لەقا دانیت

کوریا مشکى ل مالا وى ب ئار ناکەڤیت

کەرو نەمرە هەتا قیڤار شین دبیت

کوزکێ نوى یە ئاڤا تە

دیوار ب گوهن

دراڤێ سپى، بۆ روژا رەشە

دارێ ژ بنى را نەبرە

دوعا دەى بابانە ، نەکە و بخۆ

دبێژیت بەلێ نا پێژیت

دل دلا دحەبینن

دناڤبەرا ژن و مێرا نە ئاخڤە

دوماهیا شەرى هەر پێک هاتنە

دین دینى دبینیت کەیفا وى دهێت دەما

دیوارو بۆ تە دبێژم ، پشت دەرێ گوهێ خۆ بدێ

بۆ خەلکێ عەدەتە بۆ من قبحەتە

بیک ب دلێ زاڤایە

بلا مرۆڤ دیکلێ رۆژەکێ بیت نەکو مریشکا سالەکێ

بینە کچا چل سالى نەئینە بێژنا بیست سالى

بیستانا نە دانە بەر نهالا ژنێ نەئینە ژ خرابە مالا

بێش هاتە سەر زەنگینا ، هاڤێتە سەر فەقیر و ژارا

بەهشتا مرۆڤى بەهر تێ نەبیت بلا کەر و گولک تێدا بچەرن

بەختێ باش، زێرێ زەرە چ جارا خراب نابیت

بلا شێر تە بخوت و بلا رویڤى حیلێ ل تە نەکەت

ب دەستا ددەت و ب پیا لدویڤ دگەرێت

برا برایە ، بازارا جودایە

بلا کەرێ مروڤى بیت نە هێسترا خەلکێ

بێى حم حم چێنابیت

بێ خیرەت ناچنە بەهشتێ

پشتى شەرى مێر دزورن

پیچەکێ نە دە ب گەلەکێ

پر بێژو سەر گێژو

پەشێمانى ژ نیڤەکا رێ ژى باشە

پشتى مرنێ توبە نینە

پارە پارەى دکێشت

پێن ل زکى دان دگوت ئاى پشتێ

پەزێ بێ شڤان رزقێ گورگیە

پیرەژن ژى ل سپیدەهیا حنگا ل مەشکێ دەن

پارێ خۆ پاڤێژە بەر هەتاڤێ ، برینە بەر سیبەرێ

پشتى مرنێ چاڤ کولى نینە

پسیارا ب ژنێ بکە بەلێ ب وان نەکە

پشکا پویشى بیت ل سەر دەستێ من یا سوتى بیت

پیرێ باوەر نەکر دێ شیکەت گوت شیێ من یێ کەچەلە

ترا فەقیرى یا بدەنگە

تا خو نادەتە کەسێ

تێشکێت شێرا شێرن

تەماعى فەنایی

تەنگاڤى دویف کورتن

تەماعى ژ زەنگینا ، مەردینى ژ فەقیرا

تشت ئەگەر ڤەما خێر تێ نەما

تشتێ خەلکێ شرینە

توبا دارکوکە یە

تشتەک د هنبانکا وى دا نینە

تێکه لیا کەسێ نەکە ، هەتا تو نەچەربینى

ترى کەفتە ئاخە تەباخە

ترس مەرگێ گورگى یە

تو یێ بویە قاچکێ دەڤێ خەلکی

ترس بکەڤیتە ئامانێت سفرى دێ کونکەت

تەیرێ نێچیرێ دمێ وى یێ خوارە

تو چەندێ خورت بى ژ تە خورت ترهەنە

تفا سەر ئەڤرازە

تشتێ چوو ل دویڤ نەچە

تلا حکومەت ببریت خوین تێ ناهێت

تلێن دەستان هەمى نەوەک ئێکن

تڤەنگا ل دویڤ داوەتیانە

تێشتا زوى بخون هەوار تێن، شیڤا درەنگ بخون مێهڤان تێن

جوانیا کچێ بەلایە

جەرێ نویە ئاڤا تەزى یە

جوانیا زەلامى ئاقلێ ویە

جه ب مێهڤانا تەنگ نابیت

جوان دمشەنە ، بەلێ شرین كت کتەنە

جهێ خو ل نافبەرا ژن و مێرا دکەت

جوا ئاڤ لێ چووى هەر دێ لێ چیت

جیرانێ باش چێترە ژ دەیبابا

جیرانێ باش چێترە ژبرایێ دویر

جارەکێ پیروز، جارەکێ قلوز

جەر برێکا ئاڤێ ڤە دشکێت

نیڤ مێرە ، نابیت تێرە

نوى هاتن کەڤن خەلاتن

نە ئەو سیکە ونە ئەو بازار

نە ئاگرێ ترکا ، نە سوحبەتا ژنکا

نەژ بەراهیا بە ونەژ دوماهیا

نانێ نەکەرا ل چ ئەردا نینە

نەیێ خێرایە ، ونەیێ شەرایە

نەچە وى ئەردێ تە چ کەسێ خۆ لێ نەبیت

مروڤێ خو نە دە ب خەلکێ بیانى

مرۆڤ قوماشێ خۆ دنیاسیت

مرن کەرێ بەقالانە ، لبەر دەرێ هەمى مالانە

مرۆڤى سەر هەبن کولاڤ دمشەنە

مرۆڤێ باش ئەوە ئەگەر سوزدا بجهبی نیت

مال ژنە بنیات خانى

ماست و سەد جارا ماست

ما مرنە رێ لێ نابیت

هەرئێک تەفشێ بەروکێ خۆیە

هاڤینا میر شەرەفە

هیڤیا خەلکێ ، ئاڤا د سەلکێ

هندى دویر ترە ، شرین ترە

هندەک شول عەدەتن ، هندەک قبحەتن

هندەک بێهنا خۆش نەخۆش دبن

هەچیێ بچیتە ماسیا دێ تەڕ بیت

هندى بمینین ،هەر دێ بینین

هەر موریەک ب بەندکێ خۆ ڤە دچیت

هەر بەرەک ل جهێ خۆ یێ بقەدرە

هند ژ ئەسمانا بێت، ئەرد دێ راگریت

هەر مال بارکرنەک مال خراب کرنەکە

هەوار و سەد هەوار، ل عەیالێ نەگوهدار

هەتا پەحنکا دەستى رەش نەبیت ، تاما دەڤى خۆش نابیت

هەرە رێکێ بلا دویر بیت، بدە بوڕى بلا کوربیت، کچێ بینە بلا پیربیت

شام شەکرە ، بەلێ وەلات شرین ترە

شواتێ بەفر و باتێ کچک ژ گیا تێ

شولێ بەر وەختێ ، وەکى میرێ سەر تەختى

شول کەرێ خۆ بە ، خۆشتڤیێ خەلکێ بە

زلی دچاڤێ من را دبینىت ، بەلێ گێسنى دچاڤێ خودا نابینىت

زێرێ سافى ژەنگى نابیت

خێر د شەرى دا نینە

خیارە ژ تیتکى دیارە

خالا خوارزا راکرن ، ماما برازا بن ئاخ کرن

خودێ چیا دبینیت ، لەوما بەفرێ لێ دبارینیت

کەس ب پلەکێ ناچیتە سەرێ ملەکێ

کورەمارێ بن کایێ یە

کەسێ جوانى ب نانى نە خواریە

گوتن وکرن گەلەک ژێک دویرن

گونەهبار ژ گونەهێن خۆ دترسن

گیا شین دبیت ل بەیارا ، گوشت تێت ل بێ عارا

گران بە دا یێ گراڤى بی

سڤورە و بەر وملێت خۆ

سیارێ خەلکێ هەر یێ پەیایە

سەر تەرا نەهێت پەشیمانی

مێرێ شەرمین ب کارەکێ ژنا شەرمین ب شارەکى،

ژنێ بینە ژ ئەسلیا دا ببینى عەجێبیا

ژ باغى گولەک بەسە

رەڤینەک ژدەست هەلاندنەکێ چێترە

رۆژێن چوین نازڤرنەڤە

رویڤى نەگەهشتە ترى گوت یێ ترشە

یا رویڤى ژى کەڤلە

نە خوارى ب سمبێلا ڤە ماى یێ

یێ گەلەک دیتى ب پیچەکێ رازى نابیت

یێ مالا خۆ ببەت سەر مالا بابێ ژنێ ، روى سپى نابیت ل دنێ

ئەگەر عەجلا بزنێ هات دێ نانێ شڤانى خوت

رامانا ڤان گوتنێت کوردی دگەل عەرەبی وئنگلیزی گەلەکا نیزیکە

Kurdish proverbs translated into English

Fire is good, but it produces ashes

ئاگرێ خوشە، بەلێ خوەلی ژی ژێ چێدبیت

A rock is heavier in its own place

بەرد لە جێگای خویدا قورس ترە

Struggling is life and life is a struggle

خوهدان ژیانە، ئو ژیان خوهدانە

Whatever the heart feels, the mouth reveals

یا دڵ هزر دکەت، چاڤ خەبەر دەت

The drum's sound is much better from the far

دەنگێ دەهولێ ژ دویرڤە یێ خوشە

The dagger's ache is easy, but the heart's pain is hard

دەردێ خەنجەر ئاسانە، دەردێ دل پڕگرانە

The idle hand rests on a hungry stomach

دەستێ رویس دانا سەر زکێ برسی

If the donkey will not go under the load, then take the load to the donkey

ئەگەر کەر نە چیتە بەر باری ، باری ببەن بەر کەری

A flower was a flower, the rain came and made it wet

گول یا شڵ بو، باران لێ هات تەر وشڵ بو

Every rock has its own place

هەر بەر ل جهێ خو یێ ب قەدرە

Death on feet is better than life on knees

مرنا سەر پێت کوک، چێترە ژ مرنا سەر چوک

You can not clap with one hand

دەنگ ژ دەستەکێ پتنێ ناهێت

The fox did not reach the grape, said it is sour

ریوڤی نە گەهشتە تری، گوت: یێ تڕشە

A dark night is evident from the evening

شەڤا تارێ ژ هونگورڤا یا دیارە

A lion is a lion, whether male or female

شێر شێرە، چ ژنە چ مێرە

Task done on time, as a king on a bed

شولێ لبەر وەختی وەکی میرێ سەر تەختی

Help yourself, and beloved by others

شول کەرێ خو بە، ئو خوشتڤیێ خەلکێ بە

Light wisdom, heavy burden

زانینا سڤک، بارەکێ گرانە

Our language is our existence

زمان مە هەبونا مە یە

Empty words will not fill an empty stomach

گوتنێت ڤال، تێر ناکەن زکێت جوهال

The enemy of the father will not be the friend of the son

دوژمنێ بابێ نابیت دوستی کوری

Don not forget the fountain you drank from

کانیا تە ئاڤ ژێ ڤەخواری پیس نەکە

Both the hunter and the hunted rely on God

نێچیر ونێچیرڤان هەر دو پێگڤە یێ ل هێڤیا خودێ

No matter where you go, your destiny follows you

کیڤە بچی، قەدەر یا ب دیف تە ڤە

No one can repay one's debt to one's mother

کەس نەشێت دەینێ دایێ ئەداکەت

The rich man's wealth tires the poor man's jaw

مالێ مالداران، دقەرمینیت زمانێ ژار وفەقیران

A woman is a fortress, a man her prisoner

ژن کەلاتە، ئو مێر گرتی وخەلاتە

The snow melts but the mountain remains

بەفر دحەلیێت، بەس چیا دمینن

With patience, mulberry leaves become satin

بهن فرەهی، بێسیرە دبیتە دوشاڤ

Dogs bark, but the caravan goes on

صە درەویت ئو کاروان ب رێکا خو دچیت

A shy woman is worth a city, a shy man is worth a goat

ژنا شەرمین ب شارەکی ئو مێر شەرمین ب کارەکی

گوتنێت روژ ئاڤا

Kesê jinê bîne ser jinê, xêrê nabîne ji dinê

ئەو کەسێ ژنێ دهینیت سەر ژنێ، خێری نابینیت ژدنێ

من يتزوج إمرأة أخرى على زوجته لن يرى الخير في الدنيا

Kûçikê têr êrîşî guran nake

کویچکێ تێر هێرشێ ناکەتە سەر گورگا

الكلب الشبعان لا يهجم الذئاب

Ku mirov diz be, şevreş pir in

هەکە مروڤ دزبیت، شەڤ رەش پرن

إذا كان الشخص لصا فالليالي السوداء كُثر

Mebin dijminê xeraban, bibin dijminê xerabiyê

نەبن دوژمنێ خرابان، ببن دوژمنێ خرابیێ

لا تعادوا المخطئين بل عادوا الأخطاء

Kes nakeve gora kesî

کەس ناچیت ناڤ گورێ کەسێ

لا أحد يدخل قبر آخر

Kes nabêje dewê min tirş e

کەس نابێژیت دەوێ من یێ ترشە

لا أحد يقول عن لبنه بإنه حامض

Ji hemû hêkan çêlik dernakevin

ژهەمی هێکان، چیچەلوک دەرناکەڤن

لا تخرج الصيصان من جميع البيوض

Kê genim çandiye û garis rakiriye

کێ گەنم چاندی یە، ئو گارس راکریە

من زرع القمح, وحصد الذرة ؟

Ji zengînan re edet e, ji feqîran re qebehet e

ژزەنگینان را ئەدەتە، ژفەقیران را قوبحەتە

بالنسبة للأغنياء هي عادة ولكن بالنسبة للفقراء هي فضيحة

.Ji her darê bilûr û tembûr çênabin

ژهەر دارێ بلویر وتەمبیر چێنابن

لا يمكن صنع المزمار والتنبور من خشب أي شجرة

Hezar bavên çê, nabin wekî şîrê dê

ژهزار بابان, چێنابن وەکی شیرێ دایێ

من ألف أب لا يدر منهم كحليب الأم

Ez çûm gundekî nenas, min pesnê xwe da bê qiyas

ئەز چوم گوندەکێ نەنیاس، من پسنێ خودا بێ قیاس

ذهبت لإحدى القرى الغير المعروفة، فأصبحت أمتدح نفسي بلا حدود

Ê kete govendê, dê xwe bihejîne

یێ کەتە گوڤەندێ، دێ خو بهەژینیت

الذي يدخل حلقة الرقص, يجب أن يهز نفسه

Dijminên bavan nabin dostê lawan

دوژمنێ بابان، نابن دوستێ لاوان

أعداء الأباء لن يصبحوا أصدقاء الابناء

Ê pirs kir çiya xelas kir, ê pirs nekir li deştê xwe şaş kir

یێ پرس کر چیا خلاس کر، یێ پرس نەکر ل دەشتێ خو شاش کر

“من إستفسر قطع الجبال، ومن لم يسأل أضاع طريقه في السهل

Gotina dirêj, mirov dike gêj

گوتنا درێژ، مروڤی دکەت گێژ

الكلام الطويل يُدَوّخ الشخص

Dijmin bi halê dijmin bizanibûya, çek bi xwe re nedigerand

دوژمن ب حالێ دوژمن بزانیت، چەکی ب خورا نە دگێراند

لو عرف العدو أخبار عدوه لما أضطر لحمل السلاح معه أينما ذهب

Hesp dimire, bênder ji keran re dimîne

هەسپ دمریت، بێدەر ژکەرانرا دمینیت

يموت الحصان فتبقى المراعي للحمير

Ne dixwim savarê ne diçim hawarê

نا خوم ساڤارێ، نا چم هاوارێ

لن آكل البرغل ولن أذهب للنجدة

Nebe wezîr li texta nemêran; bibe kuçik li devê deriyê camêran

نەبە وەزیر ل تاخێ نەمێران، ببە کویچک ل دەڤێ دەریێ جامیڕان

لا تصبح وزيراً بحارة الجبناء، بل أصبح كلباً عند أبواب الطيبين

گوتنێت هەورامانی بەرەورد دگەل بادینی:

v ئاذ کاروانچی ومن خانچی (هەورامانی)

v ئەو کاروانچی وئەز خانچی (بادینی)

v ئاوی وئاوەذانی

v ئاڤی، ئاڤەدانی

v بە تڕێ حەمام گەرم مەبۆ

v بترا حەمام گەرم نابیت

v بە خاسە خاسە، گووش کەرنە کاسە

v بخاسی خاسی، گوهیشک کرنە کاسی

v بە دەسی دە وبە پەیێ گێڵە

v بدەستا بدە، ئو ب پیا لێ بگەرە

v بە زوانی وەش، مار وڵەنە بەر مارۆ

v ب زمانێ خوش، مار ژکونێ دەردکەڤیت

v بە کەر ناوێرم، بە کۆپان شێرم

v نە وێرمە کەری، هەلدەمە پالیێ

v بە گۆڵێ وەهار نمێ

v ب گولەکێ بهار نا هێت

v بە وەریسە وتۆ کەوتننە چالێ

v ب وەریسێ تە کەڤتین چالێ

v بە یەک دەس چەپڵێ مە تەقیا

v ب دەستەکێ چەپلە نا هێنە قوتان

v بوینە رەنگم، مە پەرسە حاڵم

v رەنگێ من ببینە، ئو پرسا حالێ من بکە

v بێ نای نای تاشۆ

v بێ بلویر درەقسیت

v پیری عاقیبەت شەر

v پیری عاقیبەت خێر

v پیری وهەزار ویەک عەیبی

v پیری وهزارعەیبی

v پیرەژەنە سەرە

v ژنا پیر سەرە

v پەرسا بە، زانا بە

v پسیارکەربە، زانابە

v تاخان رازیا، لەشکەر ترازیا

v تاخان رازیا، لەشکەر ترازیا

v تەرو وشک پێوەرە سۆچۆ

v تەر وحشک پێگڤە دسوژن

v جار جار بە خەروار، جار جار بە مسقاڵ

v جار جار ب خرار، جار جار بە مسقاڵ

v جەنگ جە بەتاڵی خاستە را

v شەر ژبەتالیێ چێترە

v حیز بە وسڵامەت بە

v حیز بە، سەلامەتبە

v حەق تاڵا

v حەق یێ تەعلە

v دنیا دەوران دەورانا

v دنیا دەورانە

v دەس دەسی مژناسۆ

v دەست دەستی ناس دکەت

v دەنگ ودهۆڵێ دوورۆ وەشا

v دەنگێ دهولێ ژدویردهێت (خوشە)

v سەد حەکیمێ ئێننە ودەرذداری مەزانا

v سەد حەکیم ئینان وف دەردێ من نەکەتن

v سەرەش پشۆ، نماش مەشۆ

v سەرێ تە تێ بچیت، بەس ناڤێ تە نەچیت

v شەیتانی دەرس مەذۆ

v شەیتان دەرسا دەتێ

v کابرا نانش نیا، وەرۆ ملۆ پیازی مسانۆ

v کابرای نان نەبو، چو پیڤاز کرین

v نانە وەرە وسفرە دڕە

v نان خۆرێ سفر درینە

v هەزار دوسێت با کەمێنێ، دوژمنەی فرەن

v هزار دوست دکێمن، بەلێ دوژمنەک گەلەکە

v وەرگ نەبی، تووتی وەرات

v هەسپ نەبو، هافر چێکر

١٥-٨-٢٠١٧ دهوک

گوتنێت مەزنا ئو بەندێت پێشینان

ئەڤە بەندەکا گوتن وبەندێت پێٍشینان ژ روژ هالاتا ئیرانێ بزراڤێ کرمانجی بەرامبەر دگەڵ کرمانجیا باکورا عیراقێ ل دەڤەرا بادینا. وەکی ئەز دبینم زور نێزیکێ ئێکن ژ هەردوو لایاڤە، ژئالێ دارژتنێ وژلایێ رامانێ ڤە. جهێ داخازێ یە بدلێ هەوە بیت وسودێ ژێ وەرگرن.

روژ هەلاتێ ئیرانێ باکورا عیراقی

کرمانجی کرمانجی

دل، مقابلێ دله‌ دل سیبەرێت دلانە

داوه‌تا میران، ئاگرێ فه‌قیران ( روژ هەلات )

دەهواتا میرا، گر ل فەقیرا ( باکور )

مێر چۆله‌ ، ژن گۆله‌

مێر سورکە ، ژن برکە

بلند مه‌نێره‌ ، دا کو تو نزم نه‌که‌ڤی

بلند نەفرە دا نزم نەکەڤی

ژن هه‌یه‌ ، ژ سه‌د مێری چێتره

ژنا هەی بەدەڵ سەد مێرایە

ئاغا ده‌ین دکه ‌، غولام خه‌رج دکه‌

ئاغا دەین دکەت ، خولام خەرج دکەت

دژمنێ باڤێ، نابه‌ دۆستێ لاوێ

دوژمنێ بابێ ، نابێت دوستێ کوری

دل هه‌یه ‌، لێ تاقه‌ت تونه‌یه‌

ئاڤ ، دلۆپ دلۆپ دبه‌ گۆل

هه‌سنێ سار، ب زۆری تێ کوتان

ئاسنی ب ساری بادەت

کا تونه‌بوو، کادین چێدکر

ما کا ژ تەیە ، کادین ژی ژ تەیە

به‌هر، ب ده‌ڤێ سان پیس نابه‌

بەحرب دەڤێ سەی پیس نابیت

هه‌موو که‌ران ، ب داره‌کی ماژۆ

هەمی کەران ب دارەکی ب هاژو

ل ئالیه‌کی شینه‌ ، ل ئالیێ دن داوه‌ته

ل ڤی رەخی شینیێ یە ، ل رەخێ دی دەهواتە

ده‌ریێ خوه‌ ئاسێ بکه‌، جیرانێ خوه‌ مه‌که‌ دز

دەرێ خو بگرە ، جیرانێ خو دزنەکە

باران، ل جهێ ئاڤی دباره‌

باران ل جهێ ئاڤی دباریت

ئاگر به‌ردا کایێ، خوه‌ دا به‌ر بایێ وێ

ئاگر بەردا کایێ، خو دا بەر بایێ

ئاڤ ژ کانیێ و نان ژ بانیێ

ئاڤ ژ کانیێ و نان ژ بانیێ

مالا باڤێ ، مالا مێرانه‌

مالا بابێ من ، مالا مێرانە

سال ، مینا باویشکان ده‌رباس دبن

سال وەک باوشکا دەربازدبن

به‌ده‌وێ چاڤ کل کر، دلێ خۆرتان کول کر

وێ چاڤ کل کر، دلێ خورتان پر کول کر

چ وه‌خت گریا و چ وه‌خت به‌هجی

چ وەخت گریا ئو چ وەخت بەهجی

ئاقل نه‌ ل به‌ژنێ یه‌، ل سه‌ری یه‌

ئاقل نە ل بەژنێ یە، یا د سەریدا

به‌لگێ دارێ، دارێ دخه‌ملینه‌

بەلگێت دارێ ، دارێ دخەملینیت

به‌لا، ژ ده‌رێ بێگومان تێ

بەڵا ژپشتە دەرێ دهێت

بلبل ب ده‌نگێ خوه‌، مێرخاس ب جه‌نگێن خوه‌

بولبڵ ب دەنگێ خو، مێرخاس ب چەنکێت خو

که‌سێ کو سیر نه‌خوه‌، بێهن ژێ نایێ

یێ سیرێ نەخوت بهن ژدڤی ناهێت

دۆستێ بخێر، ژ برایێ بێخێر چێتره‌

هەڤالێ باش، چێترە ژ برایێ خراب

براتی ب باران، هه‌ساب ب مسقالان

برایەتی ب باران، حساب ب مسقالان

ئاپ ب برازیان ڕه‌ دکه‌، خال ب خوارزیان ڕه‌ دکه‌

خالا خارزا راکرن ،ماما برازا بەرزە کرن

چاڤێن برچی، تو جاری تێر نابن

زکێت برسی ، چ جارا تێرنابن

بوویی میر، خوه‌دێ مه‌که‌ ژ بیر

هەکە بویە میر، خودێ نەکە ژ بیر

جه‌ه، قه‌ت نه‌بوویه‌ گه‌نم

جەه ، قەت نابێتە گەنم

چوو شامێ و هات ژی، دیسا که‌رێ به‌رێ یه‌

چو شامێ وهات، هەر دیسا کەرێ بەرێ یە

ژ مێران ناڤ دمینه‌، ژ گایان چه‌رم دمینه‌

ژ مێران ناڤ دمینیت، ژگایان چەرم دمینیت

ده‌لیلا بارانێ با یه‌، ده‌لیلا مرنێ تا یه‌

نیشانێت بارانێ بایە ، نیشانێت مرنێ تایە

ژن چاڤ ل ده‌ره‌، مێر خوه‌لی ل سه‌ره‌

ژنا چاڤ ل ده‌ره‌، مێر خولی ل سه‌ره‌

هه‌تا کو تو ده‌ریان نه‌کوتی، ده‌ری ل به‌ر ته‌ ڤه‌نابن

هەتا دەران نەقوتی ،چ دەر ڤەنابن

ده‌روێش دزانه‌، چ د هه‌بانا ده‌روێش ده‌ هه‌یه‌

دەروێش دزانیت چ دهومبانکا ویدا هەیە

سه‌رێ کو نه‌ئێشه‌، ده‌ستمالێ لێ گرێمه‌ده‌

سەرێ نەئێشیت نە هەوجەی دەرسوکێ یە

دزه‌کی ژ دزه‌کان دزی، ئه‌رد و ئه‌زمان له‌رزی

ئەو دزیکەرە یێ دزیا ژ دزیکەرا دکەت

ئاگر ب چیان دکه‌ڤه‌، ته‌روهشک ته‌ڤی هه‌ڤ دشه‌وتن

هەکە ئاگر بەربو دەحلی ، تەڕو هشک پێگڤە دسوژن

ئاگر که‌ته‌ مالا ده‌ره‌وینان، که‌سی ژێ باوه‌ر نه‌کر

ئاگر بەربو مالا درەوینی، کەسێ ژێ باوەرنەکر

ده‌ستکێ بڤری نه‌ ژ دارێ به‌، دار قوت نابه‌

هەکە دەستکێ بڤری نە ژدارێ بیت ، دار ناهێتە بڕین

مار دبێژه‌: من بکوژه‌ ب دژمناتی، چال که‌ ب دۆستی

مار دبێژێت: ئەو نەمێرە یێ من دکوژیت، ئەو مێرە یێ من دڤەشێریت

بلا به‌ختێ مرۆڤی هه‌به‌، بلا چاڤه‌کی وی ژی تونه‌به‌

بلا من بەخت هەبیت ، بلا چاڤەکێ من ژی یێ کورەبیت

چاڤ ژچاڤان شه‌رم دکه‌، به‌رتیل که‌ڤران نه‌رم دکه‌

چاڤ ژچاڤان شەرم دکەت، بەرتیڵ کەڤران نەرم دکەت

مێڤان ژ مێڤێن ئاجز ئه‌، خوه‌دیێ مالێ ژ هه‌ر دویان ئاجزه‌

مێڤان ژ مێڤانی ئاجزە، خودانێ مالێ ژ هەر دوان

دهوک / ئەحمەد عەلی

گوتنێ باکور (تورکیا) بەرەورد دگەڵ بادینی ( عیراق )

مێر چەمە، ژن گولە باکور (تورکیا)

مێر سوکە، ژن برکە بادینی ( عیراق )

زمانێ مە هەبونا مە

زمان مە هەبونا مە یە

شەڤا رەش، ژ ئێڤارێ کفشە

شەڤا تارێ ژ هونگورڤا یا دیارە

شولا دەمی پاشایێ سەر تەختی

شولێ لبەر وەختی وەکی میرێ سەر تەختی

هەڤال تونە، ژێ خەینی چیان

هەڤالێت مە بەس چیانە

زانەتیێ سڤک، بارێ گران

زانینا سڤک، بارەکێ گرانە

دەنگێ دەهول لە دور خوشە

دەنگێ دەهولێ ژ دویرڤە یێ خوشە

دەستێ بەتال سەر زکێ برسی

دەستێ رویس دانا سەر زکێ برسی

هەر بەرەک جهێ خوە هەیە

هەر بەرەکی جهێ خو یێ هەی

مست دەستەک نا هێن لێدان

دەنگ ژ دەستەکێ پتنێ ناهێت

بەرد لە جێگای خویدا قورس ترە

بەر ل جهێ خو یێ ب قەدرە

چ دل هزرکەت، دەڤ خەبەر دەبەت

یا دڵ هزر دکەت، چاڤ خەبەر دەت

گول گول بو، باران لێ هات وسل بو

گول یا شڵ بو، باران لێ هات تەر وشڵ بو

روڤی نە گەهشتە تری، گوت: تڕشە

ریوڤی نە گەهشتە تری، گوت: یێ تڕشە

شام شەکرە، لێ کوردستان شرینترە

شام شەکرە، بەلێ وەلات شرینترە

بەر خوهدان ژیانە، ئو ژیان بەر خوهدانە

خوهدان ژیانە، ئو ژیان خوهدانە

دەست یێ ل کفتکێ، ئو چاڤ یێ ل ئافکێ

ب هێجەتا سلکێ، خو گەهاندە کوتلکێ

مرنا سەر پیان باشترە ل ژیانا سەر چوکان

مرنا سەر پێت کوک، چێترە ژ مرنا سەر چوک

ئاگر خوەشە، لێ خوەلی ژی ژێ چێ دبە

ئاگرێ خوشە، بەلێ خوەلی ژی ژێ چێدبیت

دەردێ خەنجەر ئاسانە، دەردێ دل پڕ گرانە

چێدبن جهێت خەنجەرا، بەلێ جێنابن جهێت خەبەرا

ئەگەر بار نە چیتە بەر کەری، کەر دچیتە بەر باری

ئەگەر کەر نە چیتە بەر باری ، باری ببەن بەر کەری

دیوارێ بلند ژی، جیرانێ خراب چێترە

دیواری بلند زور جێترە ژ جیرانێ خراب

ئاڤا خورتا بەرو ئەرڤاس دچە

ئاڤا خورتا سەر ئەڤراز دچیت

بەرخێ مێژوک، نابێ بەران

بەرخێ مێژوکی نابیت بەران

گوتنێت ڤالا زکێ ڤالا تێر ناکە

گوتنێت ڤال، تێر ناکەن زکێت جوهال

دوژمنێ باڤان نابن دوستی لاوان

دوژمنێ بابێ نابیت دوستی کوری

کانیا تە ئاڤ ژێ ڤەخواری ژبیر نەکە

کانیا تە ئاڤ ژێ ڤەخواری پیس نەکە

دەینێ دێ کەس نکارە بدە

کەس نەشێت دەینێ دایێ ئەداکەت

ژن کەلە ئو مێرگرتیێ وێیە

ژن کەلاتە، ئو مێر گرتی وخەلاتە

بەرف دحەلە، چیا دمینە

بەفر دحەلیێت، بەس چیا دمینن

مالێ مالداران، دقەرمینە زمانێ فەقیر وفەقیران

مالێ مالداران، دقەرمینیت زمانێ ژار وفەقیران

نێچیر ونێچیرڤان هەر دو ژی هێڤی ل خودێ نە

نێچیر ونێچیرڤان هەر دو پێگڤە یێ ل هێڤیا خودێ

تو هەرە کودەرێ، خلاس نابی ژدەستێ قەدەرێ

کیڤە بچی، قەدەر یا ب دیف تە ڤە

بەرهەڤکرنا : ئەحمەد عەلی ٢٦-٢- ٢٠١٧ دهوک

گوتنێت بەراوردکری

ئەگە ئەجەلا بزنێ هات دێ نانێ شڤانی خوت ( کرمانجی )

ئەچلێ بزنان کو تێ نانی شڤانان دەخوە ( سورانی )

بزە ئوستا عەجەلەش مەیو، نانێ شوانەی بورو ( شەبەکی )

إذا جاء أجل الصخلة , أكلت خبز الراعي ( عربي )

When the fate of a goat comes close,

eats the shepherd's bread

رویڤی نە دچو دکونێ ڤە، زەنگلەک ژی ب کوریا خو ڤە کر ( کرمانجی )

رویوی نە ئەچوو بە کونا، گزگیچێ ئەبەست بە چووچەکەیوو ( سورانی )

رواس نمەلو بە سمترە، گژگژەیێ مەبەستو بە دمێ هێشو ( شەبەکی )

فأرة ما وسعها الثقب, شدّت في ذنبها مكنسة ( عربي )

A rat could not enter the hole, put a bell on its tail

جەر درێکا ئاڤێ دا دشکێت ( کرمانجی )

جەڕکی ئاو لە ریگای ئاو دەشکێت ( سورانی )

جەرە چە رێ، ئایی هورد مەبو ( شەبەکی )

ما كل مرة تسلم الجرة ( عربي )

Water's jug breaks on the road of water

پێت خو ل دیف بەرکا خو درێژکە ( کرمانجی )

بە قەد بەڕەی خوت پێ راکێشە ( سورانی )

پات بەقەدری ئیرگانی هێت شوروکەرە ( شەبەکی )

مد رجلك على قدر الكساء , لا تمد رجليك إلا على قدر فراشك ( عربي )

Stretch your legs to the length of your bed

شاهدێ رویڤی کوریا رویڤی ( کرمانجی )

وتیان رێوی کێ شایەدەتە، وتی کلکم ( سورانی )

واتشان رواس کا شەهادت، واتە هانە دمم ( شەبەکی )

قالو للحصيني أين شاهدك , قال ذيلي ( عربي )

When they asked the fox,

where is your witness? He said: my tail.

بلند نەفرە دا نزم نەکەڤی ( کرمانجی )

بەرز ئەفڕێ، پێ ئەتڕێ ( سورانی )

بلند فرڕی ، نزم دادا ( شەبەکی )

ما طار طير وأرتفع, إلا كما طار وقع ( عربي )

Never fly high, you'll fall low

چەند گوتنێت کوردی گوهارتینە زمانێ ئنگلیزی

Kurdish proverbs translated to English with: neither …nor and either …or

په ندی پێشینیان بەراورد ناڤ بەینا سورانی وبادینی

بانێکه‌و دوو هه‌وا ( سورانی )

بانەکە و دو با (بادینی )

چه‌م بێ چه‌قه‌ڵ نابێت

شێر ژ بیشا خلاس نابن

له‌ هه‌موو هه‌ورێک باران نابارێت

باران ژ هەمی عەورا ناهێن

ده‌ستی ماندوو له‌سه‌ر سکی تێره‌

دەست ریس ل سەر زکێ برسی

سه‌ری نایه‌شێت په‌ڕۆی لێ به‌ستووه‌

سەرێ نە ئێشیت هەوجەی دەرسوکێ نینە

کاری ئه‌مڕۆ مه‌خه‌ره‌ سبه‌ی

شولێ ئەڤرو نەهێلە بو سوبەهی

گیا له‌سه‌ر بنجی خۆی ئه‌ڕوێته‌وه‌

گیا ل سەر بنێ خو شین دبیت

به‌رد له‌ جێ ی خۆی سه‌نگینه‌

بەر ل جهێ خو یێ ب سەنگە

هه‌موو شتێک به‌ خوێ، خوێش به‌ مانا

هەمی تشت ب خوێ ئو خوێ ب مەعنە

ماڵی قه‌ڵب سه‌ر با خاوه‌نێتی

مالی قەلپ دزڤریتە سەر خودانی

چی بچێنیت ئه‌وه‌ ئه‌دووریته‌وه‌

چ بچینی دێ وی هەلین

ماسی له‌ به‌حرا سه‌ودا ناکرێت

ماسی نا هێنە کرین د بەحرێدا

قه‌دری زێڕ لا ی زه‌ڕه‌نگه‌ره‌

قەدرێ زێری یێ ل دەف زێرینگری

به‌ به‌ردێک دوو چۆله‌که‌ی کوشت

بەرەکی ئێخستن دو کێڵ

دار هه‌ڵبڕه‌ سه‌گی دز دیاره‌

دارێ خو راکە کتکا دز درەڤیت

بۆ ڕیش جوو سمێڵیشی دانا

ریهێت خو دانان سەر سمبێلا

پاره‌ بده‌و مه‌لا له‌ مزگه‌وت ده‌رکه‌

پارا بدە مەلەی دێ ژ مزگەفتێ دەر کەڤیت

به‌ قه‌د به‌ڕه‌که‌ی خۆت قاچ ڕاکێشه‌

پێت خول دیف بەرکا خو درێژکە

به‌ڕه‌ لای ته‌نکیه‌وه‌ ئه‌دڕێ

بەرک ژلایێ تەنگ دریێت

مریشک هێلکه‌ی قازی کرد قنگی دڕا

چەقێ چاڤ بەقێ کر، قوینا چەقێ هاتە ڤە

گۆشتی لاڕانی خۆت بخۆ مننه‌تی قه‌ساب هه‌ڵمه‌گرە

گوشتێ رانێ خو بخو ئو مننەتا قەسابی نەهەلگرە

گوتنێت هه‌ركیا

گوتنێت مه‌زنا ب هه‌ركیانی

من ئەڤ گوتنە بەرەوردکرن دناڤ بەرا نڤێسین ودارژتنا شێوێ هەرکیان دگەل دەڤەرا بادینان بێ گوهورین. جێوازی دکەڤتە رێنوسێ وپاش وپێش ئێخستنا رێزمانا رستێ وهەڤوکێ.

١- رێویی گه‌ڕووك باشتره‌ ل شێرێ نوستی

رویڤیێ گەروک، باشترە ژشێری نڤستی

2- ئه‌گه‌ر پیرێ یا ده‌ست نوێژ بیت ئه‌وه‌ ساله‌ به‌ردرێژه‌

ئه‌گه‌ر پیرێ یا بده‌ست نڤێژبیت ئه‌و سال یا‌ به‌ر درێژه‌

3- ئـاخۆتنێ ب پێژە هنگی ب بێژە

ئـاخڤتنێ ب پێژە، هنگی بێژە

4- ئەوی کوهێ خۆ نەدەتە مەزنا دێ پێوە هێن شاخێ بزنا

ئەوی کوهێ خۆ نەدەتە مەزنا، دێ پێڤە هێن شاخێت بزنا

5- شەرم پشکەکە ئەگەر ڕژیا مەشکەکە

شەرم پشکەکە، ئەگەر ڕژیا مەشکەکە

6- سه‌ت ڕه‌ون كاروان یت رێكا خۆدا

سه‌ دڕه‌ون كاروان ب رێكا خۆدا دچن

7- ده‌رۆ گه‌ته‌مه‌ پشت ده‌رۆ تێبگه‌

ده‌رو گو‌ت ‌مه‌ تە، پشت ده‌رێ تێبگه‌هە

8- ئه‌گه‌ر تۆ به‌نكێ سۆربایی داب ده‌رێ همبانكا خۆ وه‌بی

ئه‌گه‌ر تۆ به‌نكێ سۆربایی دا ب ده‌رێ همبانكا خوڤە ‌بی

9- ئاغایا خۆلام گرتن، خۆلاما بەردەست گرتن

ئاغا خۆلام گرتن، خۆلاما بەردەست گرتن

10- شێر شێره‌ چ ژنه چ میره

شێر شێره‌ چ ژنه چ میره

11- نانێ خۆب خۆ ئاوێ منه‌ تا خه‌لكی پاوێ

نانێ خۆ بخۆ ب ئاڤێ، مننه‌ تا خه‌لكی پاڤێ

12- هەکە عەجەلا بزنێ هات دێ نانێ شوانی خوت

هەکە عەجەلا بزنێ هات دێ نانێ شڤانی خوت

13- شیوا حاوت کابانیا یانه سویره یانه بێخێ یه

شیڤا حەفت کابانیا یان یا سویره یان بێخێ یه

14- ئه‌گه‌ر مریشكه‌ هێلكه‌ر بیت سەر ‌به‌ری ژی بیت دێ هێلكێ كه‌ت

ئه‌گه‌ر مریشكه‌ هێک كه‌ربیت، سەر ‌به‌ری ژی بیت دێ هێكێ كه‌ت

15- پیێ خۆل دی بەڕاکا خۆدا پو ۆی

پیێ خۆ ل دیف بەڕکا خۆدا ببە

16- دەنگێ دەهۆلێ دیوڕا خۆشە

دەنگێ دەهۆلێ ژدویرا خۆشە

17- گای جووت نەتكر جووتیارژی منێت كر

گای جوت نەدكر مرێبای منێ دكر

18- نوی هاتن كەون خەلاتن

نوی هاتن كەڤن خەلاتن

19- خوینا مرۆی گۆشتێ مرۆی بخۆت دێ هێسكێت مرۆی شێرتەوە

خویانی گۆشتێ مروڤی بخۆت دێ هەستیكێت مروڤی ڤەشێریت

20- شۆلكەرێ خۆ بە خۆشتەویێ خەلكی بە

شۆلكەرێ خۆ بە خۆشتڤیێ خەلكی بە

21- دینا دین لێت كەون

دینا دین ڤێ دکەڤن

22- زێر لال زێڕنگری قەدرە

زێر ل نک زێڕنگری یێ ب قەدرە

23- خالا خارزا مەزن كرن ماما برازا بزركرن

خالا خارزا مەزن كرن ماما برازا بەرزەكرن

24- ئاخوتن كەوتە دەوەكی دێ كەویتە شارەكی

ئاخڤتن كەڤتە دەڤەكی دێ كەڤیتە شارەكی

25- كەر كەویتە كوڕێدا كەس خودانی قوەتر نیە

كەر كەڤتە دكوڕێدا كەس ژخودانی ب قوەت ترنیە

26- وەلیا لێت بن فاسق فاسقا لێت بن وەلی

ژوەلیا لێ دبن فاسق فاسقا لێ دبن وەلی

27- گۆت كۆرە تە چت وێن دوو چاوێت ساخ

گۆت كۆرە تە چێ دڤێت گوت : دو چاڤێت ساخ

28- ماسی بەحرێ دا ناهێتە فرۆتن

ماسی دبەحرێدا ناهێتە فرۆتن

29- گول بخۆ گول نەبی بارانێ ژی لێ دا شل ومل بی

گول بخۆ گول نەبی، بارانێ ژی لێدا شل ومل بی

30- یا بۆ گوكەری ڕێت كەویت بۆ ڕاوكەری ڕێك ناكەویت

یا بو کەوگری بڕێت دكەڤیت بو ڕاڤكەری ڕێك ناكەڤیت

31- هێویا دەریا خولیە ب سەرا

هیڤیا دەرا، خولیا سەرا

32- خەوا شرین بالگۆك نەوێت.زگێ برسی تەعام نەوێت

خەوا شرین بالیفک نەڤێت، زگێ برسی تەعام نەڤێت

33- بێ عارا لێ بدەن دارا دێ چنەو سە قەولێ جارا

بێ عارا، لێ بدەن دارا، دێ چنە سەر قەولێ جارا

34- هێویا وەریسێ خەلكی نەچە دارا

هیڤیا وەریسێ خەلكی نە چە دارا

35- گوندەك و گوندۆرەك نەگۆتیە

گوندەك وگوندۆرەك نە گۆتیە

36- ئاقلێ شیرێ هەتا پیری

ئاقلێ شیرێ هەتا پیری

37- شوینا شێرا ڕێوی لێت كەت گێرا

شوینا شێرا ڕێڤی لێ دكەت گێرا

38- شۆل شێرە كوتە دەست هۆ وێتێ دێبیتە ڕێوی

شۆل شێرە کەڤتە دەست دێ بیتە ڕویڤی

39- ئاخوتنا خۆش ماری ل كونێ بینەدەر

ئاخڤتنا خۆش ماری ژكونێ دهینتە دەر

40- كەس خۆزیا ناگەتە جۆتێ كەزیا

كەس ب خۆزیا ناگەهتە جۆتێ كەزیا

41- پشیك مال نیە دەواتا مشكی یە

پشیك ل مال نینە دەهواتا مشكانە

42- زۆر ئاخووتن بێ درۆ نابیت

زۆر ئاخڤتن بێ درەو نابیت

43- دایم خورێ كێم خۆربە

هەر دەم خورێ كێم خۆربە

44- كایا كەڤن نەدە بای

45- دەرگێ كەسێ نەدە دا كەس دەرگێ تە نەدەت

دەرگەهێ كەسێ نەدە دا كەس ل دەرگەهێ تە نەدەت

46- ئەو ماستەی بێ میو نی یە

ئەڤ ماستە بێ موی نینە

47- خودێ هەتا چیای نەبینیت بەفرێ ناهوێ تێ

خودێ چیا دبینیت لەوما بەفرێ دهاڤێتێ

48- دەوات نەتزانی گۆت عەردی خارە

دەهوات نە دزانی گۆت : عەردی خارە

49- سوار هەتا نەكەویت نابیتە سوار

حەتا سویار نەكەڤیت نا بیتە سویار

50- دیر هەڕە سەلامەت وەرەوە

دویر هەڕە سەلامەت وەرە

51- بەرێ ڕۆژێ بێژینكێ ناهێتە گرتن

بەرێ ڕۆژێ ب بێژنكێ ناهێتە گرتن

52- یێ زۆر بگەڕێت یان دێ پی سۆتی بیت یان دێ پێ گۆتی بیت

یێ زۆر بگەڕێت یان دێ پی سۆتی بیت یان دێ پێ گۆتی بیت

53- ماری كەیف سیرێ نەتات سیر چوو بەر كونا ماری شین بی

ماری كەیف ب سیرێ نەدهات سیر چو بەر كونا ماری شینبو

54- كاریتەی چاوێ خۆدا نابینیت دەرزیا چاوێ خەلكیدا بینیت

كاریتەی دچاڤێ خۆدا نا بینیت دەرزیا دچاڤێ خەلكیدا دبینیت

55- هەتا گوندۆر گۆندۆربین خزم زۆربین گوندۆر چوونە بڕانێ خزم چوونە قڕانێ

حەتا گوندۆر گۆندۆربین، خزم زۆربین، گوندۆر چونە بڕانێ خزم چونە قڕانێ

٢٣- ١- ٢٠١٨ دهوک