تەرزێت هونەرەران - أنواع الفنون
تەرزێت هونەری: زانایە وفەیلەسوفان یێت ڤاڤێرکرن دبن حەفت جوینان وئەڤەنە:
١- پەیکەرسازی وئاڤاکاری - النحت والعمارة
٢- نیگارکێشان وخەملاندن - الرسم والزخرفة
٣- رەنگکرنا نوینەرەتی - التلوين التمثيلي
٤- مۆسیقا دەربرین - الموسيقى التعبيرية
٥- لڤاندن وسەما - الإيماء والرقص
٦- وێژە وهوزان - الأدب والشعر
٧- سینەما - السينما
چیە هونەر؟
هونەر میراتگەرەکی گرنگێ کەلوپوری یە دژیانا مروڤاندا ودبیتە نیشانەک بو بەرزیا شارەستنانیا کەڤن وپێشکەڤتنا باژێران ب تەرزێت ئاڤاکرنێ کو دبیتە جهێ ئاکنجیبونا هونەرمەندان ودەستهەلاتا وان باژێرا رادبیت ب چاڤدێریا هەمی رەنگێت هونەران.
١- پەیکەرسازی و ئاڤاکاری
پەیکەرسازی: زۆرێ کەڤنە دناڤ دیروکێدا ودهێتە زانین ژهونەرێت بینانێ وئێک ژتەرزێت هونەرا جوانە، پەیکەر دهێتە چێکرن وسازکرن ب شێوێ سێ رەهەندی یان سێ رەخی ب کارئینانا کەڤران، کانزان، سیرامیک وەک مادێ خاڤ وهەر وەسا دبیت گێچێ وشەمایێ یان داران ژی ب کاربینن.
ئەڤە نە چەند تەرزێت پەیکەرسازیێ نە: پەیکەرسازیا تێکولای، پەیکەرسازیا بەرز، پەیکەرسازیا سێ رەهەندی.
ئاڤاکاری: دهێتە ناسین کەڤنترین هونەر ل سەر رویێ عەردی وجیهانێ، ژدەستپێکا ژیانێ مروڤان یا هەولدای بو چێکرن وئاڤەکرنا خانیەکێ ئاسا ژپێکهاتیێت سروشتێ، ئاڤاکاری هونەرێ ئاڤاکرن ودامزرندنا خانیان وئاڤەهیێت مەزن وهەر وەسا پلانسازیا باژێرانە. جوداهی یا هەی دناڤ بەرا واندا ژجهەکی بو یێ دی یان ژی ژدەڤەرەکێ بو یا دی وئەڤە دمینیت ل دیف شارستانی ورەوشا وێ چڤاکێ یا لێ پەیدادبیت.
٢- نیگارکێشان وخەملاندن
نیگارکێشان: دنیگارکێشانێدا پێنۆس، پەر، رەنگ یان رەژی دهێتە ب کارئینان ل سەر کاقزێ یان پەروکی دا کو هونەرمەند بشێت ڤان پێکهاتان لێکبدەت دا کو وێنەکێ دەربرین چێکەت ئەوا دهزر وبیرێت ویدا، ئەڤە دهێتە ناسین دبن هونەرێ جوان وبەرچاڤ.
ئەڤنە چەند تەرزێت وێنەکێشانێ نە: نەخشکێشانا دیدار، نەخشکێشانا میکانیکی، نەخشکێشانا لڤۆک.
خەملاندن: کۆمەکا وێنایە یێت هونەری ئەوێت دهاتینە دوبارەکرن وتێک ئالاندن یان ژێ تێکەلکرن ب رەنگەکێ رێزبەندی یێ تایبەت، ئەڤە دهێنە ب کارئینان ل سەر ئاڤاهیان، جلکان، کنیشتان ومزگەفتان. ئەڤێ ژی تایبەتمەنیا خۆیا جوداهیاهەی ل جهەکی بو یێ دی.
٣- رەنگکرنا نوینەرەتی
یێ پێکهاتی یە ژگەلەک تەرزێت هونەری، وەک رەقس وسەمایێ ل سەر دەپەکێ رەنگین، دهێتە زانی ب هونەرێ مت وبێ دەنگ بەری کو سیناما پەیدابیت ل جیهانێ.
٤- مۆسیقا دەربرین
مەزیقە: ژهونەرێت کەڤنە ویا کویر ودویرە ددیروکا مروڤانیێدا، ل دەستپێکا ئەوا مروڤێت ژیاین ل سەر ڤی خاکی. ئەڤ تەرزە یێ بەرنیاسە ب دەنگان وئاوازان ئەوێت دەردکەڤن ژئامیرێت مۆسیقایێ ب سەلیقەکا تایبەت یێت جێواز ژئێک ودو چنکی هەر جورەکێ ئامیران جوداهیا خۆیا هەی ژلایێ رەگەزێ وریتما خۆ ڤە.
تەرزێت مۆسیقا دەربرین ئەڤەنە: ئوپرا، مەزیقا روژهەلات، مەزیقا روژئاڤا و مەزیقا لاتینی.
٥- لڤاندن وسەما
لڤاندن: لڤاندنا دەربرین ئەوا مروڤ پێ رادبیت بێ کو ب ئاخڤیت یان پەیڤیت وچێدبیت ب ئالیکاریا زمانێ چاڤان یا ژی ب ئەندامێت لەشی ودەستدانێ، هەر وەسا ب شاندنا نامێت نڤێسای وب ڤەهاندنا هەلبەست وهوزانان.
سەما: لڤاندنا لەشی دگەل دەستان وپێیان ب رێزبەندیەکا تایبەت ب رێکا مەزیقێ، ئەڤە کەڤنترین هونەرە، ل وێ دەمێ دلەیزی و سەما ودەهوات دکر ل بەر دەنگێ دهولێ بو دیارکرنا کەیف وشادیێ یان ژی ژبەر راهێنانێت وەرزەشی. ئەڤێ ژی جوداهیا خۆیا هەی ل دیف زانین وتێگەهەشتنا وان ل سەر تەرزێت مەزیقا وان خەلکان، رەقاسا روژهەلات، سامبا، زومبا، سلو، بالێ وچەند شێوێت دی.
٦- وێژە وهوزان
وێژە: کۆمەکا بەرهەمانە ژهزر وبیران ئەوێت مروڤا دارێژتی دهەمی دیروکێدا، وەک: هەلبەست وهوزان. چیروک، رامان، پێشئاخڤتن، نڤێسین ژهەمی رەنگان.
هوزان: ئاخڤتنا ڤەهاندی یە ب کێش وڤەکێشان بو دەربینا ناڤخۆیا هەلبەستڤانی، ئەڤە ژێ گەلەک رەنگ وتەرزن ل خر جیهانێ.
٧- سینەما
سینەما: نویترین هونەرە، وێنەنە دیاردبن ب دیف ئێکڤە دهێنە بەرچاڤکرن ل سالێت سینەمایێ، دبێژنێ هونەرێ حەفتێ چنکی تەقنیا دەنگی ووێنەی ب کاردئینیت پێگڤە، هەمی تەرزێت هونەران یێت تێدا هەین. جورێت ڤی هونەری ئەڤەنە: دراما، پێکەنین، رومانسی ولڤین، هەر وەسا فلمێت بەلگنامە.
ڤاڤێرکرنا نوی بو هونەری: دکەنە دو جوین:
هونەرێ دیدار وهونەرێ نەدیدار
یێ دیدار: ئەوێ دهێتە نێرین ودیتن دکەڤیتە دبن ڤان رەنگان:
هونەرێ جوان وەک: وێنەکێشان، وێنێت دیواران، زەیتی، چاپێت هونەری، روناک وتیشکی. هەر وەسا فسیفیسا، موزاییک، پەیکەرسازی، هونەرێ پێکهاتی، خەملاندن دزاین، ڤیدیوم خەتێ دەستنڤێس وئاڤەکاری.
هونەرێ دەربرین: رەقس وسەما، هونەرێ پێشکێشکرنا زیندی، هونەرێ لڤینا پێشنیار، نواندن وگەهاندن ئاخڤتنێ.
هونەرێت کارپێکەر: وەک: دزاینێت چلکان زێروزینەتان وخەملین، تەڤن ورێس، نەخشاندن، تەرزێت چێکرنا شویشان وسیرامیک.
هونەرێ نەدیدار وەک: ڤەهاندنا هەلبەستان، وێژە وئەدەب، مەزیقە، شانۆ، ئوپرا، سترانبێژی، هونەرێ لێنانێ، وەعز وختابە.
٥-١- ٢٠٢٤ – ئەحمەد عەلی