ژڤانوک دحەیرانوکێدا

ژڤانوک دحەیرانوکێدا

ژڤان دناڤ بەرا ئەڤیندارێ حەیرانوکا دلینی ل دەڤەر وگوندێت کوردان زۆر وگەلەکن ئەو جهێت ڤێک کەڤتن وهەڤ دیتنێ دەرفەت دا وان دا ئێک ودو ببینن وب گەهشتن هەڤ. وەکی من دبابەتەکێ دی ئامەژە پێ کری دبن ناڤێ (جهو شین دحەیرانوکێدا) ومن بەرچاڤکربو دا خویندەڤا بزانیت گرنگیا وان جهان ل دەف دانەرێ ڤی رەنگێ هەلبەستێ ئەو شوین ئەڤە بون وەک: گرا، رێزێت کەپرا، بەرملکا، دگه‌لیدا، سەر بانى، ڤى چیاکى، ل دەشتێ، ل ناڤ باغی، دحەوشێدا، ل به‌ر ‌په‌نجه‌رێ، ل تاخەکێ، ناڤ وارەکی، مالا بابێ، ل ناڤ نڤینا، ناڤ رەزی، ددەرێدا، ژخەندەکێ، بن خیڤەتێ، ل عولیا ناڤێ، نزارى، بەروکێ، چەما، سەر کانییێ، زوزانا، رێبارە، شیڤ ونەهال، خاني، کولان، ل بن بیستانێ، رێکا حەدێ، رێکا رەزا، رێکا گەلی، چەروانى، شکارێ، قەسر، ل ئەیوانا ژۆری، ژئاقاری هتد...ودڤێ بابەتیدا دێ هندەکێت دی پذش چاڤکەم  دەما كچ وکورێت ئەڤیندار دەلیڤێ دبینن ل وان جهێت بەردەست وتایبەت. زۆربەی وان نامان یێت دهاتین ل دەستپێکێ ب ڤێ پەیڤا کاری (چومە) ڤان جهـ  ودوران وەک: ریباری، نزاری، کانیێ، بالاڤێ، چەما، چیایێ، سەرێ رێکان، بەر پەزی، گارەی وناڤێت گوندێت تایبەت ب ناڤ ونیشان.

گڤتن دناڤ بەرا کچا ئەڤیندار وکورێ دلدار ل ڤان جهێت ژڤانوکان. 

دەستپێک دهێت ب پەیڤا ((( چومە))) ڤان عەردان:

ریبار

کچک دبێژیت

چومه ریباری ریبارێ شینه

 یێت ڤێداتێن جانی ومەهینە

 هەکە من شویکر توژی ژنێ بینه 

کورک دبێژیت

 چومه رویباری رویبارێ بەلەکە

یێت ڤێدا دهێن پور ووەردکە

هەکە ته شوی کر مایێ خو دمن نەکە

نزار

کچک دبێژیت

چومە نزارى نزارى تارى

کەڤوتا شینکر ل ناڤ دار وبارى

لاوکێ من یێ چویە کەزاخا رەزى

وەیلا ل منێ کورێ ئەز نە چومە هارى

کورک دبێژیت

چومە نزاری نزار یێ دێمە

 من زێرەک دیتو مسقالەک کێمە

 من نەزانی بۆ یارێ بکەمە بازن یان بکەمە خزێمە

کچک دبێژیت

چومە نزارا، نزارێ تاری

کەڤوکێ شین کر دناڤ دار وباری

هێسترا کورە لاوکێ دەلال

جەحشە خو نا دەتە بەر باری

هەکە من شەرما دەیک وبابا نەکربا

دا چم هاری، گرم دەستە باری

کانی

کچک دبێژیت

چومە کانیێ هەر وەبو

هێدی هێدی رێ نە بو

ئەز ژلاوێ خو دل مای بوم

یا ژمالێ ڤە، چێ نەبو

کورک دبێژیت

چومە سەر کانیێ ل دانگا مالا

من یا کولای ب گوپالا

مەمکێت تە عەبدالا خودێ

بینە سێڤە سۆرێت ل دەست بەقالا

چیا  

کچک دبێژیت

چومە چیایێ هاتە چیایێ

جگارە کێشا دابو بایێ

ئەز فەرق ناکەم ڤی خولامی ژڤی ئاغایێ

کورک دبێژیت

چومە سەرێ چیایێ گنیێوو

من بەرێ خو دا گیایێ گویزیێوو

دێ بلا ئەز چوتەکێ مازیا بامە ل پالا یارێوو

زوزان

کچک دبێژیت

چومە زوزانا ل مێرگە زەرا

ئەز دێ گولەکێ کەمو ژگولە زەرا

ئەز دێ بو لاوێ خو هنێرمە سەر بێدەرا

کچک دبێژیت

چومە زوزانا ل مێرگێت سوتی

ئەز دێ دەستکێ هەلالو بەیبینا

کەمو بەرخکا نە کوتی

ئەز دێ بو لاوێ خو هنێرمە

دەشتا ژۆری ل سەر خەتا جوتی

چەم

کچک دبێژیت

چومە چەما چەم پەسارن 

چومە گولا بشکوژ خوارن

من نە زانی کورکێت ڤی دەوری 

چ بێ قەولن بێ قرارن

کورک دبێژیت

چومە چەما چەم دسارن

باغێت گولا مشک ومارن

قەدا ب کچکێت ڤی زەمانی ب کەڤن

چ دبێ قەولن ودبێ قەرارن

کچک دبێژیت

چومە چەما چەم چ پەسارن

بهێن دکەم گولا گول بژارن

من نەدزانی کورکێت ڤی وەختی

چ دبێ قەولن دبێ قرارن

کورک دبێژیت

چومە چەما چەم دشینن

چومە گولا بشکوژ نینن

من نەزانی کچکێت ڤی دەمی

لسەر چ قەول وقەرارا نینن

کچک دبێژیت

چومە چەما چەم چ دسارن

د نێرمە گولا گولا گول بژارن

کورکێت ڤێ دەوری دبێ قەولن، دبێ قەرارن

کورک دبێژیت

چومە چەما چەم چ دشینن

چومە گولا بشکوژ نینن

من نەزانی کچکێت ڤی دەور وزەمانی

 ل سەر چ سوز وقەول وقەرارا نینن

کچک دبێژیت

چومە چەما چەم پەسارن

چومە گولا بشکوژ خارن

من نەزانی کورکێت ڤی زەمانی

چ دبێ قەولن، دبێ قەرارن

کورک دبێژیت

چومە چەما چەم چ دهینن

دنێرمە گولا گول نەخشینن

کچکێت ڤی دەوی دبێ قەولن درەوینن

کچک دبێژیت

چومە چەما چەم دشینن

دەست دەم گولا گول سولینن

من ژنوی زانی لاوکێت ڤی زمانی

چ دبێ بەختن ودرەوینن

بالاڤ

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل کانیا گەزێ

من بالاڤ کر ب دەستێ لەزێ

لاوکێ من یێ چویە کاروانی

وەیلا ل منێ کورێ ئەزێ

کورک دبێژیت

چو بالاڤێ شل وملبو

تژی پاخلێ ریحان وگولبو

هندی دگەل دئاخڤم یا ژمن سلبو

کچک دبێژیت

چومه‌ بالاڤێ من بالاڤ نه‌كر

هات مه‌ ڤه‌ ژبالاڤێ من كار نه‌كر

لاوكێ من هه‌ل بوری گۆری ئه‌زێ سلاڤ نه‌كر

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل سەر کانیا خیزی

من جل شیشتن هاڤێتن سەر فریزی

لاوکێ دەلال عەسکەرە دهێت ژناڤ ئنگلیزی

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل کانیا کەڤزێ

من بالاڤکر بدەستێ لەزێ

لاوکێ من عەسکەرە وەیلا ل منێ کورێ ئەزێ

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل كانيا مالا

من بالاڤ كر ل گه‌ل هه‌ڤالا

خوزی ئه‌ز وتو بباينه‌  بيك وزاڤا ل ئه‌ڤان سالا

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل کانیا گەزێ

من بالاڤ کر ب دەستێ لەزێ

لاوکێ من یێ چویە کاروانی

وەیلا ل منێ کورێ ئەزێ

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل کانیا گەزێ

من بالاڤ کر ب دەستێ لەزێ

پانێ لاوکێ من ل هیڤیا منە

رەق وپیتی، ژارێ ئەزێ

کچک دبێژیت

چومە بالاڤێ ل کانیا گەزێ

من بالاڤ کر ب دەستێ لەزێ

دێ هینگێ تەرکا چاڤێت بەلەک کەم

هەتا کەڤر دحەلیێت وهێستر دزێ

گوند وباژێر

کچک دبێژیت

چومە میسل سەرێ چەمى

دسەردا پرە ودبندا گەمى

ئەز گورى هەر سێ تبلێت گرتین قەلەمی

کورک دبێژیت

چومە مویسلێ ل سەرێت رێکا

من پرسیار کر ژمەزن وبچیکا

کێ دیتیە خەنا نەچیت، ژدەستێت زاڤا وبیکا

کچک دبێژیت

چومە میسل بەر دوکانا

من پسیارکر ژدەرگەهڤانا

ئێکێ خێر خواز نەبو بێژیت

لاوکێ تە یێ ل خەستەخانا

کورک دبێژیت

چومە میسل ودیار بەکر

دەرگەهڤانا دەرگەه ڤەکر

برینێت دەلالێ دلێ من گەلەک دکویرن

چ نوژدار وچ حەکیما دەرمان نەکر

کچک دبێژیت

چومە ئامێدیێ ب لەڤەنە

سەرێ ڤان لەڤەنا ب کولتەنە

هەکە مروڤی پسمام هەبن کورێت خەلکی ژخونە

کورک دبێژیت

چومە ئامێدیێ ياب لەڤەنە  

 سەرێ ڤان لەڤەنا بێم گولتەنە

 ئەگەر مروڤی دوتمام هەبن

ژڤانێ كچکێت خەلکێ يا ژخوەیە

کچک دبێژیت

چومە ئامێدیێ ل سیکا سەری

من سیندەکا خاری ب یونس پێغەمبەری

هەکە لاوکێ من دبیتە زاڤا

ئەز پێش هەمیا ڤە ب چمە سەری

کورک دبێژیت

چومە موشێ موش بەیارە

برنجێ موشێ بویە دارە

خوزیێت وی، دوتمام لێ دبیتە یارە

کچک دبێژیت

چومە ئامێدیێ کورسی کورسی

هەچیێ هاتو من ژێ پرسی

ئەز یا تە مە خودێ نڤێسی

کچک دبێژیت

چومە زاخویێ چەندا هینە

دبەردا دهێت خابیرێ شینە

کورو وەرە من ژبابێ بخوازە

هەکە ئەز نەدام من ب رەڤینە

کچک دبێژیت

چومە زاخوکێ چەندا هینە

دبەردا دهێت خابیرێ شینە

کورکو دینو وەرە من ب خازە

ئەگەر ئەز نەدام، من ب رەڤینە

کچک دبێژیت

چومە زاخویێ چەندا هوینە

دبەردا دهێت بخابیرێ شینە

کورو وەرە من ژبابی ب خوازە

هەکە ئەز نە دام من ب رەڤینە

کچک دبێژیت

چومە باژێری قەسرا سپی کر

ئەز چوم رێکێ رێ ب نیڤی کر

عەزیزێ دڵێ من ب هیڤی بو

خەلکێ فەساد بێ هیڤی کر

مەخلیت

کچک دبێژیت

چومە بەروکێ ئەز وچار بێری

دو تەیرێت دخوینن دگەل تەیرێ کێری

لاوک شڤانێ بیست بزنا ونێری

کورک دبێژیت

چومە گەلى ، گەلى كويرە

 من گازی كر گازيەك دويرە

 نێ دوستا من ژ مالێت ميرە

کچک دبێژیت

چومە بەر پەزی، بێریمە

ل ناڤ بزن وکارا، ل هیڤیا شیری مە

ب رێڤە دێ لاوکێ خو بینم دێ بێژمێ بێریڤانم

بەلێ ژتە یا بێ هیڤی مە

کورک دبێژیت

چومە رێکا هات وباتێ

من کانیەک دیت ئاڤا سارتێ

من خو گرت بو حەتا یارتێ

یار هاتو خو گەڤزاند

شیشا دلێ من دەرزاند

کچک دبێژیت

چومە گارەی، گارە دێمە

دێ ئاڤێ بەردەمێ وکەمە لێمە

خوزی من زانیبا، ئەز عەڤدالا خودێ رزقێ کێمە

کچک دبێژیت

چومە گارەی، گارە دێمە

ئاڤێ بەردەمێ،کەمە لێمە

خوزی من زانیبا

ئەز عەڤدالا خودێ رزقێ کێمە

کچک دبێژیت

چومە گوندێ تژی بە رە

یێ دکنە غارهه سپ وکە رە

هە کەروژێ سێ جارا لاوێ خو

نە بینم هێتینە کایێ بومن فە رە

کچک دبێژیت

چومە ئاقارى ديار نه بو

جاڤێ من ل به ژنا ته بو

كوهێ من ل ده نكێ ته بو

عه شقا دلا روژ بو روژێ هەر زێدەبو

ما ئەز چ بکەم ژنوکە وپێڤە فایدە نەبو

٢٩-٧-٢٠٢٠ دهوک – ئەحمەد عەلی