دەم دحەیرانوکێدا

دەم دحەیرانوکێدا:

    دەم تشتەکێ گرنگە دژیانا مروڤیدا. گەلەک دبێژن دەم ژیانە. دەم دبۆریت ئو کەس نەشێت ب راوستینیت یان پاشڤە بزڤرینیت.

     وەخت ب رامانا جڤاکی دبنە دو جۆر: یێ سروشتی یان یێ فیزیاوی، ئو دەمێ جڤاکی. یێ ئێکێ ئەو دویری یە دناڤ بەرا دو گاڤاندا ژژیێ مروڤی، ئو دهێتە هژمارتن ب ڤی تەرزی وەک: چەرخ، سال، هەیڤ هتد...).

یێ دووێ ئەو سەربۆرێت ژیانێ نە یان یێت دجڤاکێ نە یێ مروڤ تێدا دبۆریت ل دەمەکێ تایبەت ژوەختێ سروشتی یان یێ فیزیاوی. ژبەر ڤێ چەندێ دەمی رولەکێ گرنگێ هەی دژیانا مروڤاندا. ئەڤ ژیان یا پێڤە گرێدایە ب مەکومی.

ئەڤە هندەک خسلەتێت دەمی نە:

       دەم دبۆریت ب لەزەکا راست وتایبەت، دچیت بەرەف پێشیێ ڤە، گرێدایە ب سستمەکا گونجای ڤە، بو خڕ کەسان یەکسانە، زوی ب کوتایێ دهێت، ژکێمایە، ئو ناهێتە پاش ئێخستن وڤەگوهاستن وگوهورین.  زانیارێت ڤی بابەتی دبێژن: دەمی بهایێ خۆ یێ جڤاکی هەی دژیانا مروڤاتیێدا: دەم هەبونە دهێتە جان وبەندکرن وپەرژەوندیکرن، دەم ئازادی یە خودان دشێت ب تەرزێ وی دڤێت ب رێڤە ببەت، دەم کار وشیان ولڤینە، دەم جهئینانە کارانە چنکی هەر تشتەکی چەند دەمەکێ تایبەت دڤێت، دەم بارگرانییە ل سەر کەسی بو ب جهئینانێ، ئو دەم نویکرنە و نویژاندنە وپێشڤەچونە، چنکی دەمێ مە یێ رابۆری، یێ نهو ویێ دهێت ئانکو ئایندە هەمی پێگڤە نویکرنا ژیانێ یە. یێ بۆری یێ پڕ بهایە چنکی پارچەکە ژمە، یێ نهو یێ بۆری دگەهینتە یێ داهاتی ب رەنگەکێ نویژەن، ڤێجا ئەڤێ داهاتو گرنگیێ ددەتە ژیانا مە ب شێوەکێ نوی و رەنگەکێ باشتر وچێتر.

      ئەڤا ژۆری ژلایێ جڤاک وسروشتیڤە، بەلێ ژئالێ تۆرێ ئەدەبی ڤە دەمی جهێ خۆ یێ تایبەتێ هەی ل نک دانەرێ هەلبەستان وچەند تۆرێت دی، نەخاسمە دانەرێ حەیرانوکان بابەتێ مە ب تایبەتی. چنکی ئەم دزانن مژارێت دڤی بابەتی یێ ل سەر ئەڤینی وڤینداریێ نە، هەلبەستێت وان نامەنە دناڤ بەرا واندا دهاتن  ودچون، جهو دەم دگرنگن ل نک وان کەسان. لەوما زۆربەی وان پەیڤان دهێن ل دەستپێکا حەیرانوکێ ئەوژی پەیڤێت جهی یان یێت دەم ووەختانە. ل سەر بابەتێ جهی من یێ نڤێسای ل جهەکێ دی بەلێ ل ڤێرێ دێ ل سەر دەمی ئاخڤم وگرنگیا وی ل دەف نڤێسەرێ ڤی تەرزێ فلکلوری یێ بەر بەلاڤ ل دەڤەرا بادینا ب تایبەت. ب رێکا ڤان حەیرانوکان، وان ئەڤینداران ژڤانێت خۆ هەبون ل گەل ئێک ل دەمێ ڤێکەڤتنێ وچاڤ پێکەڤتنێ. ئەو دەمێ تایبەت دەرفەت دانە وان ب درستی دا ئیک ودو ببینن وب گەهنە ئێک چ ب دەمەکێ نێزیک وەک : ب رۆژ، شەڤ، سپێدێ، بەیانی، سوبە، ئەڤرۆ، ئێڤاری ، جارەکێ هتد... یان ل دەمێت درێژ بو ب جهئینانا سوز وپەیمانان وەک: حەفتە، هەیڤ، سال، زەمان، رۆژا قیامەتێ یان حەشرێ یان ژی دەمسال وەختان و وەرزێت سالێ وەک: زڤستان، بهار، هاڤین، پائیز. هەر وەسا دناڤ چەند پەیڤێت ب سەر دەمی ڤە وەک: کەنگی، دگاڤێدا، ل بەرتاڤە هەیڤێ، هەیڤا چاردە شەڤی، گەلاڤێژان، ل شەڤێت تاری وتێکهاڤێتنا عەوران ل چلێ زڤستانا دژوار. دهندەک بەند ومالکاندا پەیڤەکا دەمی بتنێ یا هاتی، هندە جاران دو پەیڤ وەک شەڤ ورۆژ یان شەڤ وهەیڤ، شەڤ وسپێدە ئو هندە جاران سێ پەیڤێت دهاتن پێگڤە دمالکەکێدا، ب ئەڤە خڕێ دانەرەێ حەیرانوکان چ کچ یان کور یێت شیاین ب تەرزەکێ تازە جوان وان حەیرانوکان ب دارێژن وڤەهینن دناڤ ناڤەروکا حەیرانوکێدا.       

بو نمونە ئەڤەنە چەند مالکێت حەیرانوکانە ب رەنگێ گڤت وگو دناڤ بەرا وان ئەڤیندارا دا:       

دەم: وقت: time

کچک دبێژیت

چ دەم دەمێ جەهێت دروینا                           

بەژنا بلند یێ نساخە ل ناڤ نڤێنا

ئەڤینا من ولاوکێ دەلال

بو سماقا پێ کوچکا تام تێ نینا

کورک دبێژیت:

دەمە دەمە پەرێ دەمە

هەمی دەما پەرا بخەمە

خەم هەلگرێ پەریا تەمە

کچک دبێژیت

نەچە دەشتێ دا نە زەربی

نەچە زوزانا دێ قەمەربی

دەستێ خو ل بەژنا بلند وەرینە

هەمی دەما وەکی گولا ئاڤ ل سەربی   

کچک دبێژیت:

ئێڤاری دەمە، ئێڤاری دەمە                                

تو بەس بکە دلێ من کوڤان وخەمە

تو بخو دزانی ئەز هەر یا تەمە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری دەمە، ئێڤاری دەمە                                   

چوخ رەشو ئەز یا تە مە

هەکە تو گول موحەمەدی

ئەز ژنوی پێڤە سولینە مە                            

وەخت: وقت: time

کچک دبێژیت

كوركو دينو حر بێ بەختو

من خول ته گرت سالو وەختو                                     

ما ته نزانی بابێ من مەلایە ناخوت نەختو

کورک دبێژیت:

چ سپێدەیە وەختێ چایێ                                               

تە چاڤ رەشێ دەرمان دایێ

کچا خەلکی ئەزێ سوتیم

حالاندیم ل سەر دونیایێ

کچک دبێژیت

ئێڤاری وەختە                                             

حەیرانێ دەلال گرێدان رەختە

کورکێ درستە کچکا بێ بەختە

کورک دبێژیت

ئێڤاری یە وەختە

سەرێ سیبەرێ گەهشتە مالکێت مشختە

کورکێ درستە، بەلێ کچکا بێ بەختە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری وەختن                                                 

سلاڤێت یارا سیبەر وتەختن

کچک ئاشقن، کورک بێ بەختن

کورک دبێژیت:

ل من هاڤینە وەختێ بانا                                                    

خەلک وعالەم مژیلن ب کەپر وتانا

هندى سور گول هەبن قەت بێهن نا کەمە گول شیلانا

کەنگی: حين: time

کورک دبێژیت:

گولێ جانێ تە چاڤ رەشی برو بەنگی

مەمک برێ قدارێ چەنگی

ئەزێ ب هیڤیا تەبم حەتا کەنگی                                      

گاڤ: لحظة: moment

کچک دبێژیت:

لاوکێ من ولاوکێ گاڤێ                                                    

پێ خو هاڤێت گەلیێ رەشاڤێ

خوزی من زانیبا کا لاوکێ من شرینترە یان فرا دوشاڤێ

کورک دبێژیت:

بهارە بهارە مە درەنگی                                      

خفش وخەزالێ کارکا خو دا بەر سینگی

خوزیێت وێ گاڤێ دای وکور وخیشک وبرا

دگەهنە ئێک ب دل خوشی ب رێڤنگی

جارەکێ: مرة: once

کچک دبێژیت:

وەرە مالکا مە جارەکێ                                                  

دێ بە تە لێنم گرارەکێ

ئەز دێ کەمێ قەلیا روینێ سالەکێ                                  

هەکە تێرا تە نەکر، ئەز دێ قەرکەم ژچیرانەکێ

زەمان: عصر: age

کورک دبێژیت:

کچێ دینێ چاڤکێت تە نادرن

بسکێت تە دشورن مەما دادبرن

خودێ کارێ کورکێت ڤی زەمانی راست نەهینیت                 

خو ل سەر چ قەول وقەرارا ناگرن

کچک دبێژیت:

ڤێ دهوکێ سەر نشیڤە

خەنجەرا فەرماندێ من کاڤلان زیڤە

بەلێ سەد حەیف ومخابن

ئەڤروکە ئەم هێلاین ب خافلەتیڤە                               

ڤێ بارانێ چرکە چرکە

ماهینێ بینە جانیێ جلکە

کێ دیتی یە دەورێ حەفت زەمانا                         

کچ بو بابێ بویە ملکە

حەفتە: أسبوع: week

کورک دبێژیت

ئەڤرو حەفتە، سوبە هەشتە                                  

رێکا ل بەر من دەشتە

چ عەردێ یارکا من لێ

ل بەر من بەحشتە

سوباهی: سوبە: الغد: tomorrow

کچک دبێژیت:

تو ل وی تاخی ئەز ل ڤی تاخی

دو گول سوربون ل ناڤ وی باخی

خوزی ژخێر ومرادێت خودێ را

مرادا من ودەلالێ دلێ من حاسل ببا ئەڤرو بەری سوباهی 

کچک دبێژیت:

هەرێ شەڤێ تو چ شەڤی                                        

هەیڤا تێتو سوبە دکەڤی

دێ چمە بالگێ لاوکێ خو

ب هەجەتا جگارا دەڤی             

بەیانێ: الصبح: morning

کورک دبێژیت:

بەرێ بەیانێ لە من سپی بی                                                

برەکا تەیران وتەوالا دگەلیکیێ مال خراب دا هاتن لە من رەش وتاری بی

کیژکەکا ل حینێ چاردە سالی ملکێ خۆ ل ملکێ من دابی

ڤێ تەرس بابێ ئەزێ کوشتم عەمرێ ب نیڤی بی

سپێدێ: الصباح: morning

کچک دبێژیت:

ئەز ل سێ گرا تول سێ گرا

ستێرا سپێدێ ب روندك وچرا   

ئەز نه مینم بوحالێ مسافرا

كورک دبێژیت:

ب شه‌ڤێ دنڤم خه‌ونا دبینم                                        

ده‌ستا ل دور گه‌رده‌نا یاركا خو دوه‌رینم

پوسیدە سپێدێ رادبم شه‌رمزار ودره‌وینم                     

کچک دبێژیت:

چ سپێدەیە ستێرا سپێدی ل مە گەشکر                                                                 

هەڤال هوگرێت من ل سەر سینگی، خەوەکا خوش کر

مادەم تە دزانی ناڤێ تە ل ناڤ دەفتەرا حوکمەتێ دایە

تە بو تالع وبەختێ من کچکێ رەش کر

کورک دبێژیت:

چ سپێدەیە وەختێ چایێ                                               

تە چاڤ رەشێ دەرمان دایێ

کچا خەلکی ئەزێ سوتیم

حالاندیم ل سەر دونیایێ

کچک دبێژیت:

دەستێ راستێ جگارەیە

بانگێ سپێدی کبارە یە                                

دیتنا من ولاوکێ من ئەڤ جارە یە

کورک دبێژیت:

چ سپێدەیە وەختێ چایێ                                         

بەفرا دباریت وەکى کایێ

یارا من یا بەژن زراڤە

ب خودێ دەق ژێ نایێ

کچک دبێژیت:

ئه‌ز دگه‌لیدا تو دگه‌لیدا

بایه‌ك هات وسینگێ سپێدا     

كورو دینو ئه‌ز بو ته‌مه‌

ژكه‌رب وركێت ڤی گوندیدا

کچک دبێژیت:

خانیێ لاوێ من یێ دگوریدا

هەرو سپیدی حەتاڤێ لیدا                                    

خودی مالا بێ بەختا خرابکەت

 یێ لاوکێ من کوشتی دخەوێدا

رۆژ: يوم: day

کچک دبێژیت:

ئەز دێ مرم رۆژا چارێ                               

قەبرێ من ب کولە ل بنێ دارێ

هەکو بهارا تێنە سەیرانێ

دا بێژن هزار رەحمەت ل گۆرا کوفی خارێ

کورک دبێژیت:

دونیایە هەی هایە ئەز بمرم تو بمینی

حەودەکا گولا ل بالگێ سەرێ من ب چینی

روژێ سێ جارا ب دەستێ خو                                    

تاسەکێ ئاڤا سار لێ ب رەشینی

کچک دبێژیت:

وەیلا ل منێ بێ دەولەتێ

چیاکێ برجینی قەرپین کەتێ

دیتنا من ودەلالێ دلێ من هەتا روژا قیامەتێ

کورک دبێژیت:

خوزی هەر روژ یا غەبریبا                            

کولانا مالا مە هەر یا تاریبا

دلێ من ب خەنجەرێ هنجنیبا

نە کو یارکا من ل مالێت خەلکیبا

کچک دبێژیت:

ئه‌زێ دو سێڤا بو ته‌ کەمه‌ خه‌لات

هه‌تا کو مه‌لا بده‌ت بانگ وسه‌لات

یان ژی حه‌تا رۆژ ل من وته‌ هه‌لات                 

ئەڤرۆ: : نهار: today

کچک دبێژیت:

تو ل وی تاخی ئەز ل ڤی تاخی

دو گول سوربون ل ناڤ وی باخی

خوزی ژخێر ومرادێت خودێ را

مرادا من ودەلالێ دلێ من حاسل ببا ئەڤرو بەری سوباهی                 

کچک دبێژیت:

خوزى ئەڤرو روژا خوتبە با                                

رێکا تە ل بەر دەریکێ مالا مە با

دا من تێر بەژنا لاوێ خۆ دیتبا

پاشى بلا ڕۆژا قیامەتێ کورزەک زێدە با

ئێڤار: المساء: evening

کچک دبێژیت:

ئێڤاری درەنگە                                                          

چیاکێ مەتینا لێ تێتە ڤە دەنگە

من نەزانی راپێجا لاوکێ من                                 

هند یا دەلالە هند یا شەنگە

کورک دبێژیت:

ژبەر بادانێ دوهی پاش بانگی

ئێڤاری چاڤێ من یێ ب مەمکێت تە کەتین                    

ژبەر دەستا وتێگڤەدانێ

کچک دبێژیت:

سلاڤکێت ئێڤارا                                               

بکەنە قودیکەکێ، ئەمانێت عەتارا

فرێکەنە زوزانا، بو خودانێت یارا 

کورک دبێژیت:

چ ئیڤارە ئێڤارەکا خێرا                                                 

مەلا چونە مزگەفتا قەشە چونە دێرا

راموسانەکێ بدە من 

ژ بابێ تەرا مننەتە ژ دەیکا تەرا خێرا

کچک دبێژیت:

ئێڤاره‌ ئيڤاريه‌كا خێرا                                  

مه‌له ‌كه‌ڤتن مزكه‌فتا  

قه‌شه‌ بون ره‌به‌نێت كه‌ڤنه‌ دێرا

ئه‌ز دێ هينگی به‌ژنا بلند هێلم

ل سه‌رسینگێ من عەبدالا خودێ ببيت قرينا ته‌ڤر وبێرا

کورک دبێژیت:

ئێڤارە ئێڤاری دبەلاڤن

رستکێت مەرجانا بەغدایێ ل ناڤن

یێت کچکا گەڤن، یێت کورکا سلاڤن

کچک دبێژیت:

ئێڤاری وەختە                                                            

حەیرانێ دەلال گرێدان رەختە

کورکێ درستە کچکا بێ بەختە

کورک دبێژیت:

ئێڤاری مەغرەبە

کەو کوکێ کێڤیا دخوینن سەرێ مەسەبە

کچێ دینێ تە کوشتێ من خار

ژهەستیکێت من ڤەبە

کچک دبێژیت:

ئێڤاریە درەنگە ل رۆژێ

دێ تو ڤەکە قەیتانێ دائێخەڤە ڤێ حەرامە بشکوژێ

دەردێ عەشق وئەڤینێ ئەزێ گرتیم

هش خالا خەلکی وەرە دەرمانێ بەرسوژێ

کورک دبێژیت:

ئێڤاری دخوشن                                             

دو زەری ئەسمەر دئاڤێدا دمەشن

داخازا کورکا کچکێت چاڤ رەشن

کچک دبێژیت:

ئێڤارە درنگە روژ چو ئاڤا                                  

تە قەلەمێ رەشە ل باسکێ چاڤا

ئینشەللا هندی ئەز کچ بم دمالا بابێ خودا

تو ل مالا بابێ خو نە بیە زاڤا

کورک دبێژیت:

ئێڤاری دهینن کیسکێت کتانی                                     

سەر مەمکا دخۆرینن بیانی

دتەحلن خویانی، دشرینن بیانی

کچک دبێژیت:

ئێڤاری بەر ئێڤاری                                             

کەڤوتا شینە ل بەرریباری

هێسترا لاوکێ من جەحشە خونا دەتە بەر باری

ئەگەر من ترسا باب و براکێت خو نە با

دا دەستا هەل دەم و چمە هاری

کورک دبێژیت:

ئێڤاری دخوشن                                                

دو زەری ئەسمەر دئاڤێ دا دمەشن

دا خوازا کەرکا کچکێت چاڤ رەشن

کچک دبێژیت:

ئێڤارەکێ چ ئێڤارەکێ                                       

دەلالێ دلێ من چو سەر کانیکەکێ

من چ هێجەت نە بین هەکە دا چمە بەراهیکێ

کورک دبێژیت:

ئێڤارە ئەزێ ب لەزم                                                 

دێ وەرە دا رویکێ تە ماچی بکەم مەمکێ تە بگەزم

هەکە تو مریدا شێخی بی، شێخێ تە ئەزم

کچک دبێژیت:

ئێڤاریە روژ چو ئاڤا                                         

هند یێ ل سەرێ سویکا هند ل ناڤ ئاڤا

کورە لاوکێ دەلال ئەڤرو ئەز کوشتم ب ئاورێت چاڤا

کورک دبێژیت

ئێڤاری یە وەختە

سەرێ سیبەرێ گەهشتە مالکێت مشختە

کورکێ درستە، بەلێ کچکا بێ بەختە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری درەنگە                                           

چیاکێ مەتینا لێ تێتە ڤە دەنگە

من نەزانی راپێچا لاوکێ من هند یا دەلالە هند یا شەنگە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری دەمە، ئێڤاری دەمە                                 

تو بەس بکە دلێ من کوڤان وخەمە

تو بخو دزانی ئەز هەر یا تەمە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری ب ناڤن، ئێڤاری ب ناڤن                            

قودیکیت قەدیفە تیرازێت ئارمیشی دناڤن

کچ ئاشقێ سمبێلێت رەشن کور ئاشقێ بەژنێت زراڤن

کچک دبێژیت:

ئێڤاری دەمە، ئێڤاری دەمە                                    

چوخ رەشو ئەز یا تە مە

هەکە تو گول موحەمەدی

ئەز ژنوی پێڤە سولینە مە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری ئێڤاریێ دهورن                                      

رسکێت مەرجانا ئەسلیدا مەرجان ودرن

هەکە من ژبەر تە نەبیت

تژی ئیجاخا بابێ من ژی کورن

کچک دبێژیت:

ئێڤاری دهوینن، ئێڤاری دهوینن                            

کراسێت کتانی سەر مەمکا دخورینن

وەرە من ژبابێ من ب خوازە

هەکە ئەز نەدا مە تە خەتێت من نینن

کچک دبێژیت:

ئێڤاری وەختن                                                  

سلاڤێت یارا سیبەر وتەختن

کچک ئاشقن، کورک بێ بەختن

کچک دبێژیت:

ئێڤاری درەنگە                                           

چیاکێ مەتینا لێ تێتە ڤە دەنگە

من نەزانی راپێجا لاوکێ من

هند یا دەلالە هند یا شەنگە

کچک دبێژیت:

ئێڤاری خوش ئێڤاری                                                                                                                   

هێسترا لاوكێ من خو نا دەتە بەر باری

هەکە ژترسا بابو برا نەبا دا چمە هاری

کچک دبێژیت:

ئێڤاری بەر ئێڤاری                                                    

ماهینا کورە لاوکێ خونا دەتە بەر باری

ئەگەر من ژترسا باب و براکێت خو نە با

دا دەستەکی ل دەلنگ ودەهمەنا خو دەم دا چمە هاری

 کچک دبێژیت:

ئێڤاری دزراڤن                                                  

رسکێت مەرجانا مراری ناڤن

هافریێت کورکێ خەلکی

چ دبێ حال ودبێ دەراڤن

کچک دبێژیت:

حه‌یرانو ئێڤاری یه‌ دره‌نگه‌                                                             

که‌وکێ مه‌سه‌بێ هه‌لاند وده‌نگه‌

من له‌وا حه‌یرانکێ خو دڤێت راپێچ شه‌نگه‌  

کچک دبێژیت:

کورکۆ دینۆ ئێڤارى دهینن                                   

کراسێ کتانى سەرێ مەمکا دخورینن

خۆى وخیانى تەحلن خەلکێ بیانى دشرینن

کچک دبێژیت:

ئێڤارە درنگە روژ چو ئاڤا                                                                                    

تە قەلەمێ رەشە باسکێ چاڤا

ئینشەلا هندی ئەز کچ بم

دمالا بابێ خودا تو نە بیە زاڤا

کچک دبێژیت:

ئێڤاری وەختە                                               

حەیرانێ دەلال گرێدان رەختە

کورکێ درستە کچکا بێ بەختە

کچک دبێژیت:

ئێڤارە، ئێڤارە  رۆژ نەما                                     

برەکا سواران وعەگیدان ددەرێ

خانیکێ مالا بابێ من بو نە جەما

هندا گوت: قولچیێت تویتنێ نە

هندا گوت: موغلاجیێت بەرێ نە

هندا گوت: خازگینێت بەژنا تە نە

هەکو چاڤێ من ڤێکەت

پشتا من شکەست جەرگێ من سوت

روحا شرین ل قالبێ من نەما

کچک دبێژیت:

ئێڤارە ل بەر ئێڤاری

ئێڤاريا خێرا مەلا چوونە مزگەڤتا

قەشە چوونه حەرامە دێرا

جهی چوونە کنیشتا

دێ هەمی بوو من و لاوکێ من دوعا کەن

دا خودێ ل من و لاوکێ من ڤەکەت دەرگەهێ خێرا

شەڤ: الليل: night

کچک دبێژیت:

ئەڤ شەڤ شەڤە هنگورە

دەری ڤەکە وەرە ژورە

دایکا کەرە، بابکێ کورە

کورک دبێژیت:

هه‌رێ به‌سنا یێ شه‌ڤێ شه‌ڤێ                                

خزێما زێرا ل که‌پێ ته‌ دا لێڤێ

جهێ شه‌ڤێ تو ل کی دەرێ دنڤێ

کچک دبێژیت:

بێلاکا گوندێ مە یا هینە

شەڤ باکێ شەڤێ لێدا بویە ستوینە                          

دەلالێ دلێ من ل مال نینە

خەوا من ناهێت هێجەت پێشینە

كورک دبێژیت:

ب شه‌ڤێ دنڤم خه‌ونا دبینم                                       

ده‌ستا ل دور گه‌رده‌نا یاركا خو دوه‌رینم

پوسیدە سپێدێ رادبم شه‌رمزار ودره‌وینم 

کچک دبێژیت:

ئەڤ شەڤ شەڤە، شەڤ بارانە

کەرا دانە رەخ مالانە

هەکە ب خودێ یە شیڤا شڤانی ل سەر یارانە

كورک دبێژیت:

بەژنا زراڤ شڤی شڤی

تە خزێم زیرە، بالگە لڤی

خوزی من زانیبا

کانێ ب شەڤێ تو ل کیرێ دنڤی؟  

کچک دبێژیت:

چ شەڤە شەڤە شەڤا منە                                         

تاکێ لحێفێ راکە و وەرە بنە

کورو دینو نە تڕسە

یان گرتنە یان کوشتنە

یان فەرمانا سەرێ منە

کورک دبێژیت:

چ شەڤ شەڤە، شەڤ هەیڤە                                                                                 

بازنی دەستێ یارکا من ئێک زێرە ئێک زیڤە

ئەز تەرکا تە ناکەم، ئەز ب خۆ دزانم کوشتنا ب دیڤە

کچک دبێژیت:

 ئەزا کورکوی مە

عاشقا چیا وگل وگیا

هەرشەڤ خازگینیێت من دهێن               

من کەس نە ڤیایە ژهەمیا

 دێ تو وەرە من بخازە

 یان برەڤینە سەرێ چیا

  کورک دبێژیت:

چ شەڤ شەڤە شەڤا منە                                               

لفکا چارچەڤێ هەلنە وەرە بنە

شەرێ خەسی وخەزیرا خەما منە

کچک دبێژیت:

جهێ منێ ل عولیا ناڤێ

پێنگاڤا نەرمک نورمک پاڤێ

بابێ من شەڤگێرێ شەڤێ یە دێ کەڤیە داڤێ 

کورک دبێژیت:

تاری شەڤە هەر بەر چرایێ                                                  

ما من چ گوتیە دلکێ تە ژمن مایێ

هند قەهرا بابێ یە هند یا برایێ                 

کچک دبێژیت:

چ شەڤ شەڤا لەیلەت و ئەل قەدری                          

ئەز دێ سەرکی کەمە خێرئێکی دەم نەدر

بەس جابەک بهێت بێژیت ژنا حەیرانی مر

کورک دبێژیت:

من یارەکا هەی چەندا عەجیبە

گەردەن شیشەیە تێدا دیار دکەن مەغریبە

شەڤێ نیڤ باری شەڤێ                                       

چومو تەوافا خال وگەردەنا

جوتێ مەمکا ژمن بویە توخیبە

کچک دبێژیت:

هەرێ شەڤێ تو چ شەڤی                                         

هەیڤا تێتو سوبە دکەڤی

دێ چمە بالگێ لاوکێ خو

ب هەجەتا جگارا دەڤی

کچک دبێژیت:

شەڤی شەڤکێت شلێرن                                                   

دەرگا بگرن دورکا رابێرن

کورکو دینو مال خرابو تو بخۆ دزانی

تو یێ بژنی، ئەزا ب مێرم

کچک دبێژیت:

خوزی شەڤێت مە هەمی تاڤە هەیڤ بان                    

روژێت مە هەمی جەژن وعەید بان

دا ئەز ولاوکێ خو ب دلێ خوبان

کچک دبێژیت:

دایک وبابا وەل مە کری                                       

ب شەڤ وروژا ئەزا دگری

ئاگرێ خودێ یێ دلێ ومێلاکێت من وتە هلکری

یێ لێ دبوریت ڤە ئاگر وگوری

کچک دبێژیت:

دێ چینە زوزانا پێکڤە پێکڤە

دێ کەپروکا چێکەین شەقلە بسەرئێکڤە

دێ حەفت نیڤەکێت شەڤێ خۆکێشین بنک ئێکڤە                  

کچک دبێژیت:

وەرە مال مە شەڤا تاری                                                

من جهو بالگێت خو داناینە رەخ دیواری

هەکە دای وبابێ من گوت ئەو چێ بۆ

دێ بێژم ژنکا جیرانا مەیە هاتی مستکا ئاری

کچک دبێژیت:

شەڤا تاڕی بو، روهنی نەبو                                  

چومە پشتا دەری دەرفەت نە بو

من نەزانی لاوکێ من کاروانی یە ل ماڵ نەبو

کچک دبێژیت:

شەڤ چو ب شەڤێ ڤە                                          

هەکە تو مێڤانی وەرە ب مالێ ڤە

هەکە تو خازگینێ بەژنا بلندی

شەڤێ نیڤ شەڤ پێدا خو ب کێشە پال بالگێڤە

کچک دبێژیت:

شەڤ چو ب شەڤێ ڤە                                            

ئەگەر تو مێڤانی وەرە مالێ ڤە

ئەگەر تو خازگینێ بەژنا منی، هەرە بابێ من باخێڤە

شەڤ ورژۆژ: الليل والنهار: day and night

کورک دبێژیت:

ئەز بلبلم بلبلەکی دینم

شەڤ دنڤم ب رۆژێ دخینم      

ئەز عاشقێ بەژنا شرینم

کورک دبێژیت:

ئەز قەری مە، قەرێ دینم

ب شەڤێ دنڤم ب روژێ دخوینم      

ئەز عاشقا لێڤێت شرینم

کورک دبێژیت: 

زێوکێ بێما ، یا دکورێدا

روژ هەلات وشەڤێ لێدا                                       

خوزی ئەز حەماهیلا زێری بامە دبەر بەژنێدا

هەیڤ: القمر: moon

کچک دبێژیت:

رێکا رەزا، رێکا مەیە

تریێ رەزی بالەتەیە

قەولێ من ولاوکێ دەلال

ئەڤ هەیڤا ل سەر مەیە                            

کورک دبێژیت:

چ شەڤ شەڤە، شەڤە هەیڤە                                  

بازنێ دەستێ یارکا من ئێک زێرە ئێک زیڤە

ئەز تەرکا بەژنا بلند ناکەم

ئەز ب خو دزانم کوشتنا ب دیڤە

کچک دبێژیت:

هەیڤا مە درەنگ چو ئاڤا                                                

پێر وگەلاڤێژ هاتنە هنداڤا

هندی ئەز ل مالا بابێ خۆ کچ بم

توژی ل مالا بابێ خۆ چ جارا نابیە زاڤا

کورک دبێژیت: 

ئه‌ز حه‌یرانێ ئه‌وى ده‌ڤى

ته‌ سینگ هه‌یڤا چارده‌ شه‌ڤى                       

ئه‌ز دێ هینگێ ته‌ركا به‌ژنا ته‌ یا بلند كه‌م

سه‌ر چیاكێ سیپانێ ببیت زه‌ڤى

کچک دبێژیت:

هەیڤکوکا مە چاردە شەڤی                                              

دبەر مالا بابێ مندا بیستان وزەڤی

خوزی من شوی ب لاوکێ خوکربا بسەر هەوی

کورک دبێژیت:

 به‌ژنا ته‌ زراڤه‌ لێ گرێدا قاویشا زێرا

 ئه‌نیا ته‌ ژی هه‌یڤا چارده‌یه‌ چاڤ ژستێرا                     

ئه‌ڤرو ده‌رکه‌تیه‌ ژسه‌رێ چیا وژکێرا

کچک دبێژیت:

هەیڤا مە یا هاتیە چاردە شەڤی                                                     

چیاکێت گوندێ مە دبلندن، ب سەرناکەڤی

چومە بەر بەژنا بلند حەتا نیڤا شەڤێ

مودینکا کارەبانی، یا ل بەر دەڤی

سال: سنة: عام: year

کچک دبێژیت:

وەرە ماکا مە جارەکێ                                                  

دێ بە تە لێنم گرارەکێ

ئەز دێ کەمێ قەلیا روینێ سالەکێ                                   

هەکە تێرا تە نەکر، ئەز دێ قەرکەم ژچیرانەکێ

کورک دبێژیت:

مالکێت مە یێ ل سەرێ گرى

من لەپەکێ خۆلیێ ب سەرێ تە وەرکرى

مەگرتى ئەڤە حەفت سال تۆیا مرى   

کچک دبێژیت:

كوركو دينو حر بێ بەختو

من خول ته گرت سالو وەختو                                      

ماته نزانی بابێ من مەلایە نا خوت نەختو

کورک دبێژیت:

چ سال سالە سالا ترى                                         

خودێ مالا فەقیریێ خراب کرى

هەتا من کارێ خۆ کر وگوستیل کرى

خەلکێ بەژنا بلند ژبابێ خواست ونەخت ڤەبرى

کچک دبێژیت:

نە ژئەڤێ سالێ بەلێ ژسالا پارە                                       

ل لا وکێ من قەیرانەکا دژوارە

 ئەو نە شێت بهێت من بخا زیت

چنکی یێ مایێ بێ حال وپارە

کورک دبێژیت:

بێ مال بێ مال

چیا دبلند پەدار پەدار

پۆرا دەلال کرە گازی کرە هەوار

دەما بەینا من وبەژنا دەلال

چەندا خوش بو سالا ئەڤ سال                             

کەفتینە دو دلێت سار

کچک دبێژیت:

زکێ منو بەحرا وانێ

کەلەک وگەمى بەردانێ

ئەڤە سەرێ حەفت سالانە                                      

کەفتی مە بەندا پیسە مێرێ رەزیل

نە دهێم کوشتنێ ونە دهێم بەردانێ

کچک دبێژیت:

ڤێ دهوکێ یا دکورێدا

بەفر وبارا کەتنە تێدا

ئەڤینا من وکورە لاوکێ من

سالا ئەڤ سالە چو ب ئاڤێدا                                 

کچک دبێژیت:

حەیران کورێ خالێ

قەدا ب تە ب کەڤن

دگەل وێ کەمالێ

منا خو ل تە گرتی

هەتا سەرێ سالێ                                         

کچک دبێژیت:

هەرێ کورو حۆر بێ بەختو

من خو ل تە گرت سالو وەختو                              

تە بو ل من خراب کر بەختو

زڤستان: الشتاء: winter

کچک دبێژیت:

تەڤیێت بارانا زڤستانێ تەڤن

سیارێت بادینا نێچیر وراڤن

خەلک وعالەم پێ دزانیت

خەنجەرێت زێری بەر کێلەکێت زراڤن

کورک دبێژیت:

عەورەک دهێتو پنی پنی

ل هنداڤ سەرێ من سەکنی

ئەز نزانم کا تو کچی یان بیژنی

کچک دبێژیت:

عەورەک چێبو فرتی فرتی

چەمێ ژێری مژێ گرتی

بەرێ سمبێلا دەلالییکێ دلێ من گیرهێ گرتی

کورک دبێژیت:

عەڤرا ل من تیرکر

ئەز چومە ناڤ دەرێ یارکا من هەڤیر دکر

هەکو چاڤێ من ل مەمکا کەتی

من سلاڤا خودێ ژبیرکر

کچک دبێژیت:

عەورێت مە شوربون ل هنداڤی میردینی

دەنگێ ڤێ مێ کەوێ خوش دهێت سەر هێلینێ

خوزی ژخێرا خودێرا مرادا مە حاسل ببا

 ل جزیرا بوتا سەر زیارەتێ مەم  وزینێ

بهار: الربيع: spring

کچک دبێژیت:

بهار هات وبهارا لینگی                                    

بزنەکا سەرئاڤێ دهێت کارێ ل بەر سینگی

خوزی من لاوکێ خۆ دیتبا ب ریڤنگی

کورک دبێژیت:

بهارە بهارا سێرتی                                      

بەفر وبارانا شختە هاڤێتێ

کێ دیتی یە مروڤ شوڤەکێ

بو دلێ خو سێ گێسن کەت

ئێکی دی، توڤێ خو پاڤێتێ

کچک دبێژیت:

بهارە بهارا فینکێ                                     

بزنەکا کیڤی کارکێ خۆدایە بەر سینگی

دێ بلا منێ دەلالێ خۆ دیتبا ڤە بلا ب ریڤنگی

کورک دبێژیت:

بهارە بهارە مە درەنگی                                       

خفش وخەزالێ کارکا خو دا بەر سینگی

خوزیێت وێ گاڤێ دای وکور وخیشک وبرا

دگەهنە ئێک ب دل خوشی ب رێڤنگی

کچک دبێژیت:

بهار هاتو من نه زانی                                            

دێ ره شينم كولان وخانی

دا توز نه گریت تبلێت حەیرانی

کورک دبێژیت:

بهارە بهارا مە یا کوکە

دار وبارێ مالیک خراب

ژخۆەرا گرتیەڤە ریشوکە

من عەیف ومخابن سینگ وبەر وبەدنێ

مەحبوبا مالا بابێ من

ل بن فەرشێ سەلیمێ گرتیە ڤە پەمبولە

کچک دبێژیت:

بهارە بهارا شیڤێ

یێت بشکڤتین کولیلکێت سێڤێ

من سەد حەیف ومخابن

کورە لاوکێ من هاتە کوشتن

سمبێلیت وی نە گەهشتنە لێڤێ

کورک دبێژیت:

بهارە بهارا ڤانی دلا

یێت من شینبون نێرگزێت ڤان گولا

من حەیف ومخابن کەزی وبسکێن

یارکا من بکەنە بالیفک دانە بن ملا

کچک دبێژیت:

بهارە بهارا من کەملی

تە کولاڤ فێسە بن دەردکەڤن دو رەش گولی

من حەیف ومخابن گەهو بارێت لاوکێ من ب بەندبن ئاخکا کلی

کچک دبێژیت:

ئەز دێ مرم رۆژا چارێ                              

قەبرێ من ب کولە ل بنێ دارێ

هەکو بهارا تێنە سەیرانێ

دا بێژن هزار رەحمەت ل گۆرا کوفی خارێ

هاڤین: الصيف: summer

کچک دبێژیت:

چ هاڤینە وەختی تیا                                     

ئاخینکەک هاتبو ژبنێ پیا

خوزی من زانیبا کا تە کی ژمن خوشتر دڤیا

کورک دبێژیت:

چ هاڤینە قەولێ تویا                                            

ئێشەکا کەتیە سەری، ئێکا کەفتیە بنێ پیا

عەشق وئەڤینا خەلک وعالەمێ یا کەتیە دلی

یا من یا کەتیە کومکێت ڤان هەستیا

کچک دبێژیت:

هاڤینە دونیا دگژگژیت                                                    

هێکێ دانیتێ یا دبوهژیت

دەردێ عەشق وئەڤینێ خەلکی دکوژیت

کورک دبێژیت:

ل من هاڤینە وەختێ بانا                                                     

خەلک وعالەم مژیلن ب کەپر وتانا

هندى سور گول هەبن قەت بێهن نا کەمە گول شیلانا

کچک دبێژیت:

چ هاڤينه وەختێ تيا                                           

 ئاخینکەک هاتبو ژبنێ پیا

 خوزی من زانيبا

 كا ته كی ژمن خوشتر دڤيا

کورک دبێژیت:

که‌چکێ جانێ، دلبه‌رێ دینێ

به‌ژن منارا باژێرێ مێردینێ

ئه‌زێ ته‌ بخوازم ل ڤێ هاڤینێ                                   

کچک دبێژیت:

چ هاڤینە دونیا کەلی                                           

ئەز گەهشت مە لاوکێ خو ل ناڤ گەلی

کورکو دینو ئەزا ب خەمم تو یێ دکەنی

کورک دبێژیت:

چ هاڤینە قەلێ تویا                                                 

ئێشەکا کەتیە سەر، ئێکا کەتیە بنێ پیا

عەشق وئەڤینا خەلک وعالەمێ یا کەتیە دلی

یا من یا کەتیە کومکێت هەستیا

پائیز: الخريف: autumn: fall

گچک دبێژیت:

پائیزە ل من هاتی مەحەلێ گا وجۆتە                   

ڤان جوتیارا گۆتە گۆتە

من سویندا خاری چ راموسانا نە دەمە پیرەمێری

حەتا جۆتەکێ راموسانا نەدەم بوتە

کورک دبێژیت:

پائیزە، بایێ سەر گویزە گویزە                        

جابەکا گەهشتیە من کەلەش دوستا تە

یا ل مال باتا خو زیزە

ئەزێ بچم راموسانەکێ لێ بخوازم

چ قەنجیە وچ نامویسە

کچک دبێژیت:

پائیزە ل من هاتێ مەحەلێ گا وگێرا                                            

گەلاڤێژا مال خراب یا خو دهەلاڤێژیت ل ناڤ کومەکا ستێرا

بابکێ منو ، تو خێرێ بکەی وخێرێ نەبینی

تە چەوا سالا بەر ڤێ سالێ ئەز هاڤێتی مە بەندا مال ومێرا

کورک دبێژیت:

ئەزێ هاتیمە مالا بابێ تە دەر ڤەنەبو

من هندی گازی کرە عەزیزا دلێ خوە

یا دخەو بو ژخەو را نەبو

عەزیزا دلێ منو تە دلێ من کرە پیش وپەلخێ

ڤێ پائیزێ، گوڕی لێ چو بای لێ دابو 

کچک دبێژیت:

چ خوش پائیزە، خوش پائیزە                                  

مێڤانەک هاتیە مالا بابێ من یێ عەزیزە

دێ بو لێنم برنجێ قەرە داغێ، دونێ هیزە

هەکە قایل بو یان قایل نەبو

دێ بو ئینم کاکلکێت گویزە

هەکە قایل بو یان قایل نەبو

ژنیڤ شەڤ پێدا وەرە لسەر سینگێ من بلەییزە

کچک دبێژیت:

پائیزە دنیا ساربو                                          

لاوکێ من ئێختیاربو

ژقەهرێ دەڤێ وی خواربو

گەلاڤێژە 

کچک دبێژیت:

ئەزێ بێمو گەلاڤێژە گەلاڤێژە                          

بەس لسەر بانی وەرە وهەرە خو بهەلاڤێژە

بێ هیڤی بە شوی ب تە ناکەم

وێ خەترێ ژبەر دلێ خو پاڤێژە

کچک دبێژیت:

پائیزە ل من هاتێ مەحەلێ گا وگێرا                                           

گەلاڤێژا مال خراب یا خو دهەلاڤێژیت ل ناڤ کومەکا ستێرا

بابکێ منو ، تو خێرێ بکەی وخێرێ نەبینی

تە چەوا سالا بەر ڤێ سالێ ئەز هاڤێتی مە بەندا مال ومێرا

٩-٤-٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن