پیتا ( ح )
کوک وبنوکا پەیڤا حەیرانوک ژچ هاتییە؟
واتە وبنوکا حەیرانوکێ دناڤ زمانیدا:
واتا "حەیران" دفەرهەنگا زمانێ عەرەبیدا وەسا یا هاتی: حَيْرَان : الَّذِي يَجْهَلُ وَجْهَ الاهْتِدَاءِ إلَى سَبِيلِهِ، أَوْ مَنْ أصَابَهُ قَلَقٌ جَعَلَهُ فِي حَيْرَةٍ مِنْ أمْرِهِ. ئانکو ئەو کەسە یێ نزانیت بەرف چونا رێکا خو، یان ئەو کەسە یێ خەمگینیەک کەتیە بەرێ وی ئو هێلای شاش وحێبەتی دکار وکوکێت خودا.
دزمانێ کوردیدا پەیڤا"حەیران" دهێت بڤان رامان ومەبەستان:
حەیران: قۆربان: تە ئەز حەیران ببم. من حەیرانێ خو بکە وی کاری نەکە.
حەیران: مەندەهوش: ئەو شولێ وی کری دەمەکێ خوش هێلام حەیران نە شیام چپکەم.
حەیران: خوشتڤی: ئەوێ نەکە حەیرانێ بابێ. حەیرانێ من بو من هەرە دارا.
حەیران: ئالوز: مویەکێ دخو نەقەلزە، ئو خو قەت حەیران نەکە.
حەیران: گەلەک دل: نەئاکنجی: بریارا خو ب جهبینە وخو حەیران نەکە.
حەیران: حەیرێ: شاش: کورد دبێژن: دل غەیری، خودان حەیری. ما بو حەیران. نە زانی چ بکەت.
حەیران: ناڤە بو کەسان، نێر یان مێ: حەیران مروڤەکێ زیرەکە. حەیرانێ شویکر.
حەیران: یار: دەزگر: حەیرانێ من یێ ل بەر پەنجەرێ. ئەز حەیرانێ خو نادەمە ب مالێ دنێ.
حەیران: حەیرانوک: ستران: هوزان: هەلبەست: کورد دبێژن : حەیرانکێ حەموی کرە ئاڤ. ئانکو سترانا حەموی کرە ئاڤ. بو مە حەیرانەکێ بێژە.
ل ڤێرێ بو مە دیاردبیت ژوان واتە ورامانێت ژۆری چ یێت عەربی یان کوردی ئو خر پێگڤە دبنە ئێک واتە ومەعنا بو یەک پەیڤ ئو ئەو ژی ئەوە" حەیرانوکە". ئانکو ئەڤ پەیڤە دهێت بو وان هەمی پەیڤان بگشتی چنکی حەیرانوک: سترانەکە یان هوزانەکا لێکدایە ژلایێ حەیرانی یان حەیرانێ ئانکو یاری یان یارێ ڤە، ئەو کەسین یێت خو دکەنە قۆربان درێکا ئەڤینێدا، ئو ئەو کەس ژدل وئێقین بونە خوشتڤیێت ئێک ب سوز وپەیمان دگەل ئێک ئو دڤیانا خودا هەرێت ماین ئالوز وشاش ومەندەهوش ئو درێبازا ڤیانا خودا ئەوا پاقژ وبژین ماین حەیرێ وشاش لوی دەمێ کو نەدگەهشتنە ئێک ژبەر گەلەک ئەگەرا کو دکەتنە درێکا واندا زۆربەی جاران. ئەڤ حەرانوکێت ژێری بو هەوە دیاردکەت کو کچک یارێ خو بناڤدکەت وداخازێ ژێ دکەت ب "حەیران یان حەیرانو" برەنگەکێ تازە وجوان وپڕ رەوشت.
زۆربەی جاران پەیڤا (حەیران) یا هاتی ل دەستپێکێ ئانکو ل پێشیا بەندا حەیرانوکێ ب شێوەکێ دیار دبن ناڤێ یاری یان ناڤێ تایبەت یان شاش وحێبەتی. ئو هندە جارا دهێت دناڤ ناڤەروکا حەیرانوکێ ئەو ژی ب وان رامانان یان ب هندەکێت دی وەک قوربان یان گەلەک دلێ نە ئاکنجی سەر سوزەکا موکم.
دەستپێک پیتا: ( ح )
کچک دبێژیت
حەیران کورێ بیژنێ
تە سمبێل سوسنو ل بەر دفنێ
کورک دبێژیت
حەیرانێ بەس نانی پێژە سەر سێلێ
روندکا نە بارینە ب حێجەتا دیکێلێ
کچک دبێژیت
حەیرانو بەزنە بەزنە
روندکێت من تێن قەنتار ووەزنە
من حەیران دڤێت وحەیرانی ئەز نە
کورک دبێژیت
حەیرانا هشتی هشتی
تە کراس دریایا پێ کەلشتی
ئەز قوربانێ وێ بم ئەوا ل دەف تە رینشتی
کچک دبێژیت
حهیران دهێت ژچهما
کیسکێ حهیرانی تویتن تێ نهما
ئهزههر یا ته مه نه خو چ خهما
کورک دبێژیت
حەیرانو ژارو تو ڤان کەزیا ڤە حەوینە
هندی دگەرم ناڤ داوەت وکولانا
ئێکا وەکی کەزی سۆرا من دناڤ دا نینە
کچک دبێژیت
حهیران جوتیارێ سێمێلێ
قهلینێ تێکه باده سمبێلێ
ئهز بو ته چێترم ژکچکا دهڤهرا نهێلێ
کورک دبێژیت
حەیرانا من چ دەلالە
ب کەتەکا شمکێ یە ئێک شەکالە
چاڤەکێ کورەیە، ئێک بەتالە
کچک دبێژیت
حەیرانو مشتی مشتی
تە قوینبان دریاوو پانی کەلشتی
حەیران دێ بو من وخو چیتە بەنیشتی
کورک دبێژیت
حەیرانێ حەودا سپيندارا هەمی شڤن
ژسەری دهەژن ژبنی دلڤن
مانه مخابنە چاڤێت ره ش پتنێ بنڤن
کچک دبێژیت
حهیران شڤانێ بهرخا
تو بدە من دەورانا ئهز دێ لێدەم چهرخا
ئهڤینا من وتە یا ستی وفهرخا
ئەڤ مالکێت ژێری هەمی یێت هاتینە راچاندن وڤەهاندن ژلایێ کچێ ڤە وهاتینە شاندن بو یاری دبن
ناڤێ( حەیران، حەیرانو).
کچک دبێژیت
حەیران حەیری، حەیران حەیری
هاتە کولانێ، رەنگ لێ غەیری
ما من شیکریە، تو هوی قەهری
کچک دبێژیت
حهیران شڤانه، پهزکێ خو بگێڕینه
عهردێ مە یێ ب چهروانه
بلا بچیت پهز، بخێر بێت شڤانه
کچک دبێژیت
حەیران تێت ژچەما
کیسکێ حەیرانی تویتن تێ نەما
دێ وەرە من مارکە ئەز هەر یا تە ما
کچک دبێژیت
حهیران مال ل ڤێرێ بو
حهتا کێریکێ چاڤێ من لێ بو
ژوێرێ وێڤه هیڤیا خودێ بو
کچک دبێژیت
حهیران ژڤى بانى حهتا وى بانى
ههمى مهلانه ، قورئان سهر رانى
كهس ناگههته گوزهکا حهیرانى
کچک دبێژیت
حهیرانو ئێڤاری یه درهنگه
کهوکێ مهسهبێ ههلاند ودهنگه
من لهوا حهیرانکێ خو دڤێت راپێچ شهنگه
کچک دبێژیت
حهیران کورێ حهسێ
ته سمبێل سویسن دکهڤنه بهر دهڤێ مقهسێ
راموسانێت من ولاوکی دخوهشن
بهر سیلێ بهر بهروکا رهسێ
کچک دبێژیت
حهیران تێت ژ کانیکا
ئهڤینا من وته یا ستی وزینکا
ته پشتی گرانه ژکمکێت نێزیکا
ل بهر خودا بنێره کا رستکا موریکا
کچک دبێژیت
حەیرانو جوتیارێ جوتی
چ بەند وەنینن من ب تە نە گوتی
بەندا دوماهیکێ تە دلێ منێ سوتی
کچک دبێژیت
حەیرانو دابچینە ئاڤسک
ئەز دێ دەمە تە قەلپان
توژى ب دەمن گەڤسک
تو بدە من چوتێ سمبێل
دێ دەمە تە چوتێ بن بسک
کچک دبێژیت
حەیران شکاکە
دێ تو رابە تشتویرا بەردە بەرخا داکە
کەنگى تە یارەکا دى گرت
من ئێخسیرێ ب دەستێت خۆ بن ئاخکە
کچک دبێژیت
حەیرانو داوو
رەزێ بابێ تە تەرگێ قوتاوو
کەتەکا مێویژێ بو داوەتا تە نە هێلاوو
کچک دبێژیت
حەیران حەسەنە
وەرە مالا مە ب روینە ونەکەنە
خەلکی شەیتانە شکا ژ مە دبەنە
کچک دبێژیت
حەیران شڤانێ بزنکا زای
کوتانا ل دەشتێ هەڤێزا ل چیای
نە تە ئەز خاستم نە ئەز هێلای
کچک دبێژیت
حەیران شڤانە شڤانێ شەکا
تە رەخت گرێدا ل سەر کێلەکا
تە دلێ ل من، چاڤێ ل گەلەکا
کچک دبێژیت
حەیران عەبدولا
وەرە ناڤ حەودا، نە شکێنە گولا
هەکە خەلکی گوت یێ کرێتە دێ بێژم بلا
کچک دبێژیت
حەیران هاتە زاخویێ
یێت پاخلا حەیرەنی توڤێ هێرویێ
کچکا شیکر بیژنا دل چویێ
کچک دبێژیت
حەیران حەیری، حەیران حەیری
هاتە کولانێ، رەنگ لێ غەیری
ما من شیکریە، تو هوی قەهری
کچک دبێژیت
حەیرانو کێری ل بەر کێری
شەل وشەپکێت حەیرانی مەرەزێ نێری
کچک بەرچیە، کورک سکێری
کچک دبێژیت
حەیرانو رەشو
هەرە سەر کانیێ چاڤێت خو نەشو
دا ل تە نە چیتن ئەو بێهنا خوەشو
کچک دبێژیت
حەیران جوتیارێ نهێلی
قەلینێ تێکە بادە سمبێلێ
ئەز چێترم ژیا دەڤەرا سێمێلێ
کچک دبێژیت
حەیرانو لیسی لیسی
تە ڤەهاندی قەیتانا کیسی
ئەز یا تە بوم خودێ نە نڤێسی
کچک دبێژیت
حەیران شڤانێ بزنکا زای
کوتانا ل دەشتێ هەڤێزا ل چیای
نە تە ئەز خاستم نە ئەز هێلای
کچک دبێژیت
حەیران شڤانە شڤانێ شەکا
تە رەخت گرێدا ل سەر کێلەکا
تە دلێ من ل من، چاڤێ ل گەلەکا
کچک دبێژیت
حەیران هاتە زاخویێ
یێت پاخلا حەیرەنی توڤێ هێرویێ
کچکا شیکر بیژنا دل چویێ
کچک دبێژیت
حەیرانو رەشو
هەرە سەر کانیێ چاڤێت خو نەشو
دا ل تە نە چیتن ئەو بێهنا خوەشو
کچک دبێژیت
حەیران جوتیارێ نهێلی
قەلینێ تێکە بادە سمبێلێ
ئەز چێترم ژیا دەڤەرا سێمێلێ
کچک دبێژیت
حەیرانو لیسی لیسی
تە ڤەهاندی قەیتانا کیسی
ئەز یا تە بوم خودێ نە نڤێسی
کچک دبێژیت
حەیران حەسەنە
وەرە مالا مە ب روینە ونەکەنە
خەلکی شەیتانە شکا ژمە دبەنە
کچک دبێژیت
حەیرانو وشتی وشتی
دەر قوین دریایو پەحنی کەلشتی
ئەڤە سەرێ حەفت سالایە
ئەز ل هیڤیا تە روینشتی
کچک دبێژیت
حەیرانو وشتی وشتی
دەر قوین دریایو پەحنی کەلشتی
دێ بو پەقێن پێ هەیرانی
چمە چیایی هندەک بەنیشتی
کچک دبێژیت
حەیران کورێ خالێ
قەدا ب تە ب کەڤن
دگەل وێ کەمالێ
منا خو ل تە گرتی
هەتا سەرێ سالێ
کچک دبێژیت
حەیران هاتە زاخویێ
یێت پاخلا حەیرەنی توڤێ هێرویێ
کچکا شیکر بیژنا دل چویێ
کچک دبێژیت
حەیران جوتیارێ نهێلی
وەلینێ تێکە بادە سمبێلێ
ئەز چێترم ژیا دەڤەرا سێمێلێ
کچک دبێژیت
حەیرانو لیسی لیسی
تە ڤەهاندی قەیتانا کیسی
ئەز یا تە بوم خودێ نە نڤێسی
کچک دبێژیت
حه يرا ن حه يرانه
هات كولانه
كه ت ل سه ر لەپانە
من ترکەک لێدانە
من گوت شه يتانه
هه يلا ئێتيمێ بێ خودانه
کچک دبێژیت
حەیران چو ئێدی نایێ
وەیلا ل منێ تە ئەنی دورێ دایێ
راممیسانەک ژمن خاست
بەشیمانێ ئەزێ من نە دایێ
کچک دبێژیت
حهیران دهێت ژچهما
کیسکێ حهیرانی تویتن تێ نهما
چ خهما نهخو ئهز ههر یا تهمه
کچک دبێژیت
حهیران کورێ حهسێ
تهسمبێل سویسن دکهڤنه بهر دهڤێ مقهسێ
راموسانێت من ولاوکێ من دخوهشن
بهرێ سیلێ بهر بهروکا رهسێ
کچک دبێژیت
حهیران جوتیارێ سێمێلێ
قهلینێ تێکه باده سمبێلێ
ئهز بو ته چێترم ژیا دهڤهرا نهێلێ
کچک دبێژیت
حهیران دهێت ژکانیکا
ته پشتی گرانه ژکمکێت نێزیکا
ل بهر خودا بنێره کا رستکا موریکا
کچک دبێژیت
حەیران تێت ژچیایێ
بەفرێ وبارانێ دا گوهێت عبایی
نە تە ئەز خوازتم، نە ئەز هێلایی
کچک دبێژیت
حەیرانو حەمە دەلالو حەمە
ئەزێ دەستەک سابینێ جلکێت تە دەمە
هەتا سوباهی پاقژ نا کەمە
کچک دبێژیت
حەیران ئەمینە
هندی سێڤ وحولیک هەبن تو بو من بینە
هەکە خلاس بون ل کلێسا خو روینە
کچک دبێژیت
حەیرانو ب تیڤە
تە شکل قەرچ وموخل ب ملیڤە
هەکە تە ئەز دڤێم وەرە، هەکە نەڤێم
خو ب سەرێ کیرێ کەریڤە
کچک دبێژیت
حەیران ل ڤێرێ بی
هەتا دارا بێبادێ بەرێ من لێ بی
ژوێرێ وێڤە ب هیڤیا خودێ بی
کچک دبێژیت
حەیران تێت ژ چیایێ
تڤەنگا حەیرانی یا سۆردایێ
تە چییە تو یێ ل من سلی دلێ تە ژ من مایێ
کچک دبێژیت
حەیران تێت ژکەمەکا
تەقێنا شمکێ یە هرێنا چەکا
تە چاڤێ ل من دل ل گەلەکا
کچک دبێژیت
حەیران کورێ بێ ژنێ
تە سمبێل سویسن یێ ل بەر دفنێ
ما دێ ل ژڤانا تە بم هەتا مرنێ
کچک دبێژیت
حەیران وەیسی
دێ بو تە ڤەهینم قەیتانا کیسی
وەز بوتە نە بوم بەلێ خودێ نڤێسی
کچک دبێژیت
حەیران رەشو
هەرە سەر ئاڤێ چاڤکێت خو نەشو
دا ل تە نەچن بێهنێت خوەشو
کچک دبێژیت
حەیرانو ئەحمو
کەرەک سابینێ ل جلکێت تە دەمو
تە گوری وی بکەم یێ ئەز شوی پێ دکەمو
کچک دبێژیت
حەیران حەیرانە
هات کولانە
کەت سەر لەپانە
من ترک لێدانە
من گوت شەیتانە
هەیلا ئێتمێ بێ خودانە
کچک دبێژیت
حەیرانو قشکە
بەرێ خو وێڤەکە
دفنا خو پاقژکە
کچک دبێژیت
حەیرانو دایوو
گژلوکێ رەزێ بابێ تە هەمی قوتایوو
تێرا داوەتا تە خو ئێك مێویژ ژی پێڤە نەمایوو
کچک دبێژیت
حەیران شکاکە
دێ تو رابە بەڕخا بەرده و تشتیرا ژی داکە
کەنگی تە ژنەکا دی ل سەر من عەبدالا خودێ را ئینا
وی وەختی توو من ب دەست و تبلێن خۆ بن ئاخکە
کچک دبێژیت
حەیران کورێ بیژنی
چەنتکێ خۆ هەلگرە هەرە بەر خاندنێ
حەفت سالا بخوینە، ژنوی دێ بو تە ئینن ژنێ
کچک دبێژیت
حەیران تێت ژبنێ شکیکا
بەژنا حەیرانی تاکێ گوهیشکا
من حەیران ڤیابو برایێ سێ خویشکا
کچک دبێژیت
حەیرانا لێلە لێلە
بەژن بلندا گەردەن کێلە
ئەز یارکا تەمە من نە هێلە
کچک دبێژیت
حەیرانو حەمو
دەستەکێ سابینێ د چلکێت تە دەمو
ئەز تە گوری وی دکەم ئەوێ ئەز حەژێ دکەمو
کچک دبێژیت
حەیرانو ولی
تە کومی سورە ، یێت سەردا گولی
مالا خو بارکە ، چون موسلی
کچک دبێژیت
حەیرانو حەنەكا نەكە ئەزا ب لەزم
هەكە تو نێچيرڤانی خەزال ئەزم
هەكە تو نەخۆشی دوختور ئەزم
کچک دبێژیت
حەیرانو ل من لیسی لیسی
تە ڤەهاندی قەیتانا کیسی
ئەز یا تە بوم خودێ نە نڤێسی
کچک دبێژیت
حەیرانێ حەگری
وەرە مالا مە ب روینە نە گری
خەلکێ شەیتانە شکا ب مە بری
کچک دبێژیت
حەیران حەرسی
کلێ چاڤا تەیسی
ئەز یێ تە دبینم بەلێ خودێ نە نڤێسی
کچک دبێژیت
حەیران حەیرانە
بەژنا حەیرانی رەش روحانە
من حەیران لێ گرت دناڤ هزار وئێکانە
کچک دبێژیت
حەیران شڤانێ بزن و نێریا
پەزێ خوە چەراند سەرێ کێریا
حەیرانێ مالێ کوڕکێ بەرچیا
یارکا حەیرانی یا سگێریا
کچک دبێژیت
حەیرانو چیاکێ مەتینی پڕە ژ کەڤیا
حەیرانی پەز بەردا ناڤ زەڤیا
حەیرانی ژ گوندێ خو کەس نەڤیا
یارکا حەیرانی یا ڕشاڤیا
کچک دبێژیت
حەیرانێ چویە زوما چاربیا
پەزێ حەیرانی سەرکەفتە چیا
چانتکا حەیرانی یا پڕە ژگیا
یارکا حەیرانی یا سەرگەلیا
کچک دبێژیت
حەیرانێ دلی
تە فێس سۆرە، دبەردا تێن گولی
هەکە تە نەدڤیام، دا بیژیە من ژروژا ئەوەلی
کچک دبێژیت
حەیران شڤانە شڤانێ بزنی
نە تو یێ کورتی نە یێ مەزنی
تو یێ ب قایدا بەژنا منی
کچک دبێژیت
حەیرانو وایێ
تە فێسێ سۆرا ل بەر عەبایێ
من حەیران دڤێتو کورکێ بەغدایێ
کچک دبێژیت
حەیران تێت ژگەلیکێت تیارێ
رەنیێت بەفرێ ژێ تێنە خارێ
ئەز گوری ئەوی گیفکی ببم
یا کو ل سەر کالکا گەمارێ
کچک دبێژیت
حەیران چیاکێ جیدێ مرادا ب سنسلە
دەشتکا سلوپیا یا ل موقابلە
عەشق وئەڤینا خەلکی ب سەر لێڤانە
یا منو حەیرانی ژجان ودلە
کچک دبێژیت
حەیرانێ مالێ من دیت ل نک دەریا
چاڤکوکێ حەیرانێ مالێ را نابیت ژتوزیکا ڤان کەریا
کچک دبێژیت
حەیران چیا دبلندن تە نا بینم
کیسکێ خۆ فرێکە دا بو تە ب نەخشینم
دنیا مەرگ ومرنە بەلکی بمرم تە نە بینم
کچک دبێژیت
حەیرانێ من حەیران ڤەرێبو
حەتا سیریێ چاڤێ من لێبو
ژوێرێ وێڤە ب هیڤیا خودێ بو
کچک دبێژیت
حەیران وەیسی
دێ بو تە ڤەهینم قەیتانا کیسی
ئەز بو تە نەبوم خودێ نڤێسی
کچک دبێژیت
حەیران دهێت ژچیایێ زاخویێ
دپارزینکێ حەیرانی لەپەکێ کایێ
کەچکا شویکر، بیئژنا دل چویێ
کچک دبێژیت
حەدا سەر حەدا
شالویلا خواند بلبلا جاب لێ ڤەدا
پائیز هات وبەفر وبارانێ لێکر
ب سەر حالێ من وتە دا
کچک دبێژیت
حەکیمو مال خرابوو تە چ ب چ نەکر
حەتا تە قودیکا دەرمانێ خو ڤەکر
برینێت دەلالێ من ساربون، فایدە نەکە