حەنەک وجڤین

حەنەک وجڤین دحەیرانوکێدا

        ئەڤ رەفتارێت دژێری یێ دهاتن دناڤ ناڤەروکێت حەیرانوکێدا :

 بکوردی:حەنەک وترانە ویاری وگەمە وگالتە و قەشمەری وپێکەنین ولێبوکی وپێترانکی وجڤین وتڤنگ ونفرین وبێهەتکی.

بعەرەبی: دعابة- مزاح- مزحة- لعب- نكتة- أضحوكة- لهو- تسلية- فكاهة- ظُرف-ظرافة- كياسة- أهانة- هزء- شتم- شتيمة- لعن- فحش- بذاءة

بئنگلیزی: Joke, jest, fun, humor, pleasantry, banter, frolic, raillery, kidding, butt, laughingstock, jocularity, wit, cuteness, charm, mockery, irony, scorn, sneer, scoff, flout, cursing, abuse, damn, obscenity, bawdiness, filth, foulness, shamelessness.

            ترانە ب گشتی ئەڤ رەنگێ ئەدەبی جهێ خو یێ کری دناڤ حەیرانوکێدا کو دبیتە سەمەد بو جەماندنا کەیف وخوشیێ، دلڤەکەر وگەشبونا دلی، یاریا گوهی یە وئینانا ئارامیێ یە. بێ ڤان رەوشا ژیانێ یا کێم وکاسە، پڕدبیت ژخەم ودامانێ وئەنی گرییێ، بارەکێ گرانە کەس نەشێت خو ل بەربگریت. ئەڤ رەنگێ ئەدەبی یێ بەر بەلاڤە دمێژویێدا ل هەمی دەما ئو ل نک خڕ مللەتان. دناڤ زمان وکەلتورێ واندا یێ ئاکنجی بوی. مەبەست نە بەس پێکەنینە بەلێ نامەکا رەخنەگرە چ یا دیار یان نهین. خەسلەتێت ڤێ رەنگی ئەون سڤکی وکەنینەکا بلەزە. بەلێ ئەڤ رەنگە گەلەک جاران دهێتە ڤەشارتن ل بەر چاڤان ول جهێت جڤاکی چنکی دهندە جاراندا دبیتە ئەگەرێ ئاستەنگێ درێکا وی کەسیدا ئەوێ ڤان پێ گوتنان دبێژیت ب ئاشکرایێ بەرانبەرێ خەلکەکی.

        جهێ گوتنێ یە ئەم بێژن، ژبلێ ئەم خڕ دزانن کو حەیرانوک ب سەرەکی نامێت ئەڤیندارانە وڤێ گرنگیا خو یا تێدا کری حەتا پلەکا بلند برەنگەکێ پاقژ وبژین. بەس دسەر هندێژیرا ڤان نامان یا خو ڤەگوهازتی دچەند شوپێت دی دەما ڤین خو دەتە ئالایەکێ دی یان سست وخاڤی دکەڤیتێ، ژبەر هندەک ئەگەران. ل ڤێرێ دبیتە دەلیڤە کو هەر دو ئال چ کچ یان کور یان دانەرێ حەیرانوکێ، خو ب دروشمەکێ دی پێش نیاسکەت بو ئێک ودو. ئەڤە ژی دبیتە دەرفەت بو وان دا کەرب وکینیا یان کەیف وخوشیا خو ئاشکراکەن ب هندە شێوێت دی وەک: ترانە وحەنەک ویاری وگالتە وقەشمەری وجڤین وتڤنگ ونفرین وپێکەنین ولێبوکی وپێترانکی دحەیرانوکێت خودا. ئەم دشێین بێژن ئەڤێت پێشیێ حەتا رادەکێ ب سەر ئێک ڤەنە وحەتا رادەکێ دیەکسانن دمەبەستا خودا ئانکو مەرام ژێ ئەوە ترانە وکەنین وحەنەکە، بەلێ هەر سێکێ دی: جڤین وتڤنگ ونفرین پلا وان زۆر بلنترە ومەبەست ژێ دژوارترە وتوند وتیژی گەلەک زێدەترە ژ ئەڤێت دەست پێکێ، ئو ل دویماهێ بێهەتکیێ ژی جهێ خو یێ هەی دناڤ ڤان حەیرانوکێدا ب شێوەكی دیار ل دەف چەند کەسێت ڤەبۆری وکێم حەیا.

       من هەر هندەک حەیرانوک یێت داناین بن جۆرەکی یا پتر نێزیک بو وی رەنگی وپتر جهێ خو یێ تایبەت ل وێری هەی. ئەو هەلبژارتێت حەیرانوکان من یێت ژێگرتن ژگەلەکان دا بکەمە نمونێ بو ڤان مەبەستان یێت پەیدابوین دناڤ ڤێ شێوێ ئەدەبیدا. جهێ گوتنێ یە کچێ پتر ژکورێ یا پەشداربو وخو پێش نیاسکری دناڤ ڤان بەند ومالکادا. چنکێ هەر دەم کچ یان ژن یا هاتیە هەرشاندن وبەر نەکامکرن وماڤێ وی یێ هاتیە بەرزەکرن ژلایێ دی ڤە. ڤێجا ئەڤە یا بویە دەرفەت بو وێ دا بشێت ڤان ئاخڤتنا ب دلسوزی ژدلێ خو ب دەرئێخیت وبدەتە بەرچاڤ.

ترانە

کچک دبێژیت

حەیرانو مشتی

تە قوینبان دریاوو پانی کەلشتی

حەیران دێ بو من وخو چیتە بەنیشتی

کورک دبێژیت

بەژن بلندێ وەکی هێسترێ 

ئەز ناگەهم بەژنا تە  ئەگەر بچم سەر پێسترێ

کچک دبێژیت

هشتی هشتی، حەیرانو هشتی

دەر قوین دریایو پەحنی کەلشتی

روژێ حەفت جارا چمە زوزانێت ژۆری

ل نک دەلالێ دلێ خو ب هێجەتا بەنشتی

کورک دبێژیت

یارا منێ فرنا کێکا

دێ تە دگەل خو بەم ل هەمی رێکا

دێ کەمە بەرتە کراسێ بیکا

دا ببیە دەیکا بچیکا

حەنەک

کورو دینو

من کالو دیت ل رێکا رەزی

سەرێ لێ سپی بوی وەک داڤا دەزی

تە ددان نەماینە مەمکا بگەزی

کورو دینو

من کالو دیت ل رێکا رەزی

سەرێ لێ سپی بوی وەک داڤا دەزی

تە ددان نەماینە مەمکا بگەزییاری

کچک دبێژیت

پتێ ل بەر پتێ

کیرێ حەیرانی نێریکا سبتێ

ئەگەر نە رابو دێ بڕین کەینە بەر دانەقوتێ

کچک دبێژیت

ناڤێ لاوکێ من حەسەنە

سەر مەزنە لێڤ لەگەنە

تو ب خودێ کەی هەکە تو من دبینی ب من نەکەنە

گالتە

کچک دبێژیت

بنیا گوندێ مە ب شیڤە

رەزەکێ مالا بابێ من ب باهیڤە

هەکە تە ئەز نەڤێم ژهەر سێکێت کەریڤە

کچک دبێژیت

حەیرانو ب تیڤە

تە شکل قەرچ وموخل ب ملیڤە

هەکە تە ئەز دڤێم وەرە، هەکە نەڤێم

خو ب سەرێ کیرێ کەریڤە

کچک دبێژیت

من نە دەنە کاروانیا دپیسن

رایێخستنا وان سەرجلن

بالگێت وان قەد وەریسن

دەما نیڤا شەڤێ دچنە دەرڤە

ب دەلنگ ودەهمەنێت خوڤە دمیزن

قەشمەری

کچک دبێژیت

حەیران دەلالە

کەتەکا شمکێ یە ئێک شەکالە

چاڤەکێ کورە، ئێکێ بەتالە

کورک دبێژیت

حەیرانا هشتی هشتی

تە کراس دریایا پێ کەلشتی

قوربانێ وێبم ئەوا لدەف تە روینشتی

کچک دبێژیت

حەیرانو مشتی

تە قوینبان دریاوو پانی کەلشتی

حەیران دێ بو من وخو چیتە بەنیشتی

کچک دبێژیت

شوپێ دشوپێدا

رتلێت حەیرانێ دسندانکێ قەلیێدا

دایێ ئینان نیشا کچێدا

پێکەنین

کال دبێژیت

ئەزێ هاتم دا دابەزم

ما تو نزانی ئەز یێ بلەزم

مێرێ ئەڤی کارێ روژێ ئەزم

دفنا خو پاقژکە

کورکو دینو

لاوکێ منو جخسی جخسی

شەلوال شینو دەرپێ نفسی

تە ئەم کوشتن نانێ ترسی

ماتو ژخودێ نا ترسی

لێبوکی

کچک دبێژیت

ها ها کالو وەرە خارێ

وەرە کەر گەڤزکا بنێ مێوێ

دەستێ خو دانە سەر سێنگ وبەرێت مەمکێت یارێ

کورو دینو

هەیلا ل منو ڤی عەدەتی

چ ئێغبالە ب من رەبەنا خودێ کەتی

من زانی دێ من دەنە ئێکی

سەر سپی وددان کەتی

پێترانکی

کچک دبێژیت

حەیرانو قژکە

بەرێ خو وێڤەکە

دفنا خو پاقژکە

کورک دبێژیت

وەرە وەرە کچ مەلایێ

یا بێ شەرمێ بێ حەیایێ

دێ راموسانەکێ بدە من چ ل تە نایێ

کچک دبێژیت

هەرێ رەشو ژمن رەشترو

ژ تەنیا سێلی خراب ترو

ژباب وبرا شرینترو

گەمە

کورو دینو

هەرێ کورو حۆر بێ بەختو

من خو ل تە گرت سالو وەختو

تە بو ل من خرابکربو بەختو

کورکو دینو

کورکو دینو کور خالە تو 

گوهبەلو شەلوال خیڤەتو

کا هشبە بێ مەعریفەتو

من تو نەڤی بێ تبعەتو

جڤین

کورک دبێژیت

تە ئەز دیتم من بان دگێرا

تە بەرێ خو ل من وەرگێرا

خوزی من زانیبا تە بەرێ خو

ل کێش تەرسی، تەرس بابێ گێرا

کچک دبێژیت

ئو کورکێ ل بەر دەری

تو ب زڕە  وەکی کەری

ما هەمی کولاڤ دچنە سەری

کورک دبێژیت

من تو ديتی ل سه‌ر بێده‌رێ 

ددان مه‌زنێ دفن كه‌رێ 

هه‌كو توحه‌فت مالو مێرا بكه‌ی

دێ هه‌ر بێژی خوزيكێت مێرێ به‌رێ

تڤنگ

کچک دبێژیت

حەیران کورێ خالێ

قەدا ب تە ب کەڤن

دگەل وێ کەمالێ

منا خو ل تە گرتی

هەتا سەرێ سالێ

کورک دبێژیت

مالکێت مە یێ ل سەرێ گرى

من لەپەکێ خۆلیێ ب سەرێ تە وەرکرى

مەگرتى ئەڤە حەفت سال تۆیا مرى

کورک دبێژیت

شولێ هەوه‌ كچكا فه‌ند وفێلن

تژى دناڤ سه‌رێ وه‌را تێلن

ب سه‌رڤه‌ به‌فر ودبنڤه‌ سێلن

یا ژ خه‌لكیڤه‌ جانێ ب حێلن

کچک دبێژیت

هەکە تە نەخەت نەبیت من پێ بینى

هەکە تۆعەشیرەت نەبى من برەڤینى

ماتۆ بۆچى ل کلێسا بابێ خۆ نارینى

نفرین

کچک دبێژیت

من زانی تە یێ گرتی یارەک

هەکە ژمن چێتر بیت تە پیروز وموبارەک

هەکە ژمن چیتر نە بیت

ئینشەلا دێ ب دەڤەدەن حەفت دویپشک وکورەمارەک

کورک دبێژیت

کچکێ جانێ من نەزانی

کەر ببی ژگوها، لال ببی ل ئەزمانی

حەفت سالا نساخیەکا بێ حال بی ل سەر بانی

کچک دبێژیت

وەرە ڤێرە وەرە ڤێرە

من خەونەکا دیتی هیڤی دکەم  خێرە

ل تە بمریت ژنە ول من بمریت مێرە

كچك دبیژيت

ئەرێ سوارو سوارێ ماھینێ

ئینشەلا ل تە بشکێت باسکێ قەلینێ

بلا ژنکا تە بمریت ب حەلالی ئەز ب ھێمە شوینێ

كچك دبیژيت

ئەز شالیل بوم بو مە بلبل

بیستانێ بێ گول

خودێ وێران کەت شولا نە ژدل

بێهەتکی

کال دبێژیت

ئەز کالەکم دل خرابم

ب راموسانەکێ دووا وسێ یا رازی نابم

ئەگەر روینم قەت رانابم

کورک دبێژیت

هوڤی ل بەر هوڤی

چیخنێ حەیرانی خیارێ توڤی

هەتا مروڤ ل دایکا وی نەنیت

کچا خو نا دەتە مروڤی

کال دبێژیت

ئەز کالەکم کالێ حرە

ئەز رازی نینم پیرە ژنە

ئەز رازیمە ژمەمک خرە

چ گاڤا سێنگێ من بکەڤیتە سەر سێنگێ تە

پاشی بنێرە هنگی کالە یان ژی کورە

کورو دینو

حەیران حەیرانە

هات کولانە

کەت سەر لەپانە

من ترک لێدانە

من گوت شەیتانە

هەیلا ئێتمێ بێ خودانە

     ل ژێری چەند بەندێت حەیرانوکان ب رەوشا گڤتن کوری دگەل کچێ (کچێ دینێ وکورو دینو) ژهەمی رەنگێت ژۆری ژحەنەک وجڤینان:

کچێ دینێ

نە من مالە نە من حالە تە پێ بینم

نە من هەسپە نە ماهینە تە پێ برەڤینم

کورو دینو

وەی قەلسێ ژمالێت قەلسا

تویێ دترسی ژزیندان وحەبسا

کچی دینی

کا هەرە بەر قودیکێ

سەحکە خو لێڤ لاستیکێ

هەی شەپیلکا پشیکێ

کورو دینو

پائیزە دنیا ساربو

لاوکێ من ئێختیاربو

ژقەهرێ دەڤێ وی خواربو 

کچکێ دینێ

کچا مامێ  حورمەتێ

لێڤ دهولێ بری شەتێ

کا پێلە ڤێ سیاسەتێ

کورو دینو

ئەرێ کورو کورێ مەتێ

من تو دیتی بن خیڤەتێ

من چاڤ ڤێکەڤت دل نەکەتێ

کچکێ دینێ

پیرە ژنا قورمچی

پاتێ سۆر بەردا سەر چچی

یا ژوێڤە خەلک دبێژتێ تو کچی

کورو دینو

پتێ ل بەر پتێ

کیرێ حەیرانی نێریکا سبتێ

ئەگەر نەرابو دێ بڕین کەینە بەر دانەقوتێ

کچێ دینێ

چومە کانیێ، هەر وەبو

هێدی هێدی رێ نە بو

ژلایێ خو دلمای بوم

یا ژمالێ ڤە چێنەبو

کورو دینو

چـــاڤێ تەیێ ل مەمو چــــچا

ئەوان زەریێت وەکی هرچا

ئــــەگەر تـــویێ هـــوبی

نەهــــێ دەف مـــــن چجـــا

کچێ دینێ

مالا بابێ تە ل سەرێ گری

شکەلکەکێ خوەلیێ من پیوەرکری

دێ هەرە من گرتی تە یا مری

 کورو دینو

ئو کورکێ ل بەر دەری

تو ب زرە وەکی کەری

ما هەمی کولاڤ دچنە سەری؟

کچێ دینێ

من تو ديتی ل سه‌ر بێده‌رێ

ددان مه‌زنێ دفن كه‌رێ

هه‌كو توحه‌فت مالو مێرا بكه‌ی

دێ هه‌ر بێژی خوزيكێت مێرێ به‌رێ

کورو دینو

من کالو دیت ل رێکا رەزی

سەرێ لێ سپی بوی وەک داڤا دەزی

تە ددان نەماینە مەمکا بگەزی

کچێ دینێ

هەی کچکا ل سەر بانی

یا دبژێریت ئەوی دانی

من تو دڤی ما تو نزانی؟

 کورو دینو

هەرێ کورو حۆر بێ بەختو

من خو ل تە گرت سالو وەختو

تە بو ل من خرابکربو بەختو

کچێ دینێ

حەیرانا من چ دەلالە

ب کەتەکا شمکێ یە ئێک شەکالە

چاڤەکێ کورەیە، ئێک بەتالە

کورو دینو

حەیران کورێ بیژنێ

تە سمبێل سویسن یێ ل بەر دفنێ

ما دێ ل ژڤانا تە بم هەتا مرنێ؟

٦-٢-٢٠١٨ دهوک : ئەحمەد عەلی

ahmed_ali-h@yahoo.com