حەیرانوک

حەیرانوک هەلبەستەکا هوزانی یە

      هوزان یان شیعر

       هونەرەکێ ئەدەبی یە ژیانێ وێنەدکەت  ب چاڤێ هوزانڤانی ئو بئالیکاریا سەلیقە وهزر وهش وخەیالێ. هوزانڤان دحەیرانوکا خودا ئامانجێ ب هزر وهەست وبیر ووژدانێت خو یێت خویانە دەت ودانتە بەر چاڤ بشێوەکێ پر ئەسەر وخوجهکری دهەستا بەرانبەریدا.

     حەیرانوک: چەند رێزێت هوزان وشیعرێ نە، ژسێ رێزان ئو چ چاران ئو نا بۆریت ژهەشتان دیف زانینا من. هەلبەست وهوزانێت حەیرانوکان دهێنە لێکدان وڤەهاندن دا بێنە بێژتن وگوتن وەک ستران سەر دەڤێ خەلکەکی. کێشە وسەروە تێدا یا دیارە.

     حەیرانوک هەلبەستە چنکی ئەڤ مەرج ونیشانێت بەرز یێ تێدا هەین

کێشە، سەروە، بیر وواتە، ناڤەروک ئو شێواز: شیوازا پەیڤێ، شێوازا رەوشتی ئو شیوازا جوانیێ.

    پەیڤێت حەیرانوکان دسانەهینە، ئەو پەیڤن ئەوێت دهێنە بکار ئێنان دزارێ دروژانەدا ل سەر دەڤێ خەلکێ جڤاکی، پەیڤێت رەسەن ورەوان 

وپر هەست ودبێ گرێک وخرێک ونهینی. ژبەر ڤێ چەندێ دهێتە ژبەرکرن بێ زەحمەت وئیزا ئو جهێ ڤەدانا خو یا کری دناڤ مللیدا ئو 

وەرگرتی ب دلخوش وشادی. ئەز دشێم بێژم ژبەر هندێ ژی حەیرانوک یا شیای خو پارێزیت ژکێم وکاسیا گوهورینێ یان پێڤەنانا زێدە یان 

ژژێبرنێ حەتا رادەکا بلند دقویناغا بەرف چوناخو ژدەڤی بو دەڤی، ژدەڤەرێ بو دەڤەرێ. ژبلی چەند خەلەتێت نەهندێت گرنگ دەما دهاتنە 

گوتن ونڤێسین ژزار دەڤێ وان کەسێت ئەو حەیرانوک ل نک وان هەی ژبەربسپۆریا وان دڤی بابەتیدا. ئو ئەڤە نابیتە ئاستەنگەک هەکە 

چاڤدێرەکێ شەهرەزا هەبیت ڤان خار ولەنگیا بەرانبەرکەت ژگەلەک لایانڤە ودرستکەت ب رەنگەکێ زانستی. پاقژکەت وڤەوەژێریت ژرێنوسا 

خەلەت، ئو ژپاش وپێشیا رێزان یان دو بارەکرنا چەند پەیڤێت زێدە درستێدا یان کێماسی دکێش وسەروادا. دسەر ڤان هەمیارا ئەڤ پارچە 

حەیرانوکا کورت دمینیت هەلبەستەکا لێکدای ودارژتی بشویەکێ جان هاتیە ڤەهاندن.

  بابەتێت هوزانا حەیرانوکێ بتایبەت ئەڤەنە

١- ڤینداری

 سوتم سوتم بومە رەژی

من پا ڤێنە برکەکا تژی

دەردێ عەشقێ چەند گرانە

خودێ بکەتە رسقی وەژی

کورکو دینو ئەز بو تە مە 

عاشقا چاڤیت تە مە

خو توچ بکەی هەر بو تە مە

٢- زیمار

سندريكه‌ كێ بو لاوكێ من چێكه‌ن ژدارێت له‌ڤه‌نا

ره‌خه‌كی ب دانن‌ سه‌ر ملێت سێ زه‌ريا

ئێكی بدانه‌ سه‌رملێت سێ ره‌به‌نا

پاشی ب به‌نه‌ زوزانێت ژوری ل پيره‌ مه‌وته‌نا

٤- گازندە

چ سال سالە سالا تری

خودێ مالا فەقیریێ خراب کری

حەتا من کارێ خوکر وگوستیل کری

خەلکی بەژنا بلند ژبابێ خاست ونەخت ڤەبری

٤- هیڤی

هەرێ کورو کورێ خەلکی

رەش روحانو ، دو بەلگی

لهیڤیا تە بم حەتا گەنگی

٥- سوز

هەرێ کورو، کورێ مامێ

خەنجەر زیڤو شولێ شامێ

من کورێ مامێ خو ڤییا

بو چی هەوە ئەز نە دامێ 

 

هەرێ کورو کورێ مەتێ 

 خەنجەر زیڤو ل بەر قامەتێ

عەشق ئەڤینا من وتە

کەتە روژا حەشروقیامەتێ

٦- جڤین

هەکە تە نەخت نەبیت من پێ بینى

هەکە توعەشیرەت نەبى من برەڤینى

ماتو بوچى ل کلێسا بابێ خو نارینى

کورک ودینو نیڤە نیڤە

تو قەرەجێ مەخەل ب ملیڤە

ئەگەر تە ئەز نەڤێم ژگونێت کەریڤە

٧- پەیمان

هندى ئه‌ز لڤێ دنیایێ هه‌مه‌

 دلێ من یێ پڕ ب کوڤان و خه‌مه‌

 تو دلێ من نه‌هێله‌

 یان بو ئاخێمه‌ ، یان بو ته‌مه‌

ئه‌ز حه‌یرانێ ئه‌وى ده‌ڤى

 ته‌ سینگ هه‌یڤا چارده‌ شه‌ڤى

 ئه‌ز دێ هینگێ ته‌رکا به‌ژنا ته‌ یا بلند که‌م

 سه‌ر چیاکێ سیپانێ ببیت زه‌ڤى

٨- داخاز

ئه‌ڤ شه‌ڤه‌ شه‌ڤ مه‌غره‌به‌

 سویاره‌ك هاتی ره‌نگ عه‌ره‌به‌

 بابو برا بێژنه‌ سویاری

 ئه‌ڤ شه‌ڤه‌ مێڤانێ مه‌به‌

٩- خوزی

کورکو دینو خوزی ئەڤرو روژا خوتبەبا

رێکا تە ل بەردەریکێ مالا مەبا

دامن تێر بەژنا لاوێ خو دیتبا

١٠- پێگوتن

کورکو دینو ئەز بو تە مە

عاشقا چاڤیت تە مە

خو تو چ بکەی هەر بوتەمە

١٣- ژاندەری

هه‌رێ گولێ گول عه‌بدلی

 تو وه‌ك په‌پوكا دنالی

 لبه‌ندا من تو بێ حالی

که‌چکێ دینێ، شۆخ وشه‌پالی

ئه‌و رۆژا تو نه‌ ل مالی

دلکێ من ژبه‌ر ته‌ دنالی

١٢- شانازی

ته‌ شال شین وشال مه‌ره‌زا

 تو ل به‌رده‌رێ خانیکێ مالا بابێ من را

 هه‌ره‌ وه‌ره‌ ب له‌زو به‌زا

 ئه‌گه‌ر تو نێچیرڤانی، غه‌زال ئه‌زا

١٣- لاڤ

هندی ئەز لڤێ دونیايێ هەمه

 دلێ من يێ پر ب كوڤان وخەمه

 تو دلێ من نەهيله يان بو ئاخي مه، يان بو تەمه

١٤- تەعن وتڤنگ

شولێ هەوه‌ كچكا فه‌ند وفێلن

تژى دناڤ سه‌رێ وه‌را تێلن

ب سه‌رڤه‌ به‌فر ودبنڤه‌ سێلن

یا ژخه‌لكیڤه‌ جانێت ب حێلن

15- شیرەت

نه‌ چه‌ شامێ شام مرنه‌

نه‌ چه‌ حه‌له‌بێ مێركوشتنه‌

وه‌ره‌ بچینه‌ زۆزانێت قه‌ره‌داغێ

رزقێ ته‌ خه‌ما خودێ وته‌شیا منه‌

      ئەڤە ئەو چقێت بابەتێت سەرکینە دناڤ دیروکا حەیرانوکێت کوردیدا کو شەنگەستێ مەزن دکەڤتە سەر بابەتێ ئەڤین وڤینداریێ بتایبەت 

ئو هندەکێت دژی دێ هێنە رونکرن وشروڤەکرن ل هندەک جهێت دی.

١٧-١٠-٢٠١٧ دهوک

حەیرانوک: کەڤن ونوی

 

حەیرانوکا کەڤن

( 1 ) کچکێ دینێ

ئەم جیرانین دەر ب دەریڤە

گوشتێ حەلیای بسەرهەستیڤە

دێ هنگێ تەرکا بەژنا بلندکەم

حەتا مری رادبن ب کفنی ڤە

 

( 2 ) کورۆ دینو

رێکا گوندێ مە ب بەرەزیڤە

د سەردا چیایە دبەردا شیڤە

ئەز دێ هنگێ تەرکا تە کەم 

حەتا مری رادبن ب جانگیڤە

(3) کچک دبێژیت:

چومە چەما چەم پەسارن

چومە گولا بشکوژ خارن

من نەزانی کورکێت ڤی زەمانی

چ دبێ قەولن، دبێ قەرارن

 

(( 4 کورک دبێژیت:

چومە چەما چەم دشینن

چومە گولا بشکوژ نینن

من نەزانی کچکێت ڤی دەوری

 سەر چ قەول وقەرارا نینن

(5) کچێ دینی

ئەوا دهێت ژخەندەکێ

بەژن بلندێ بسک خەلەکێ

خودێ خراب ب کەتن

مالا سەبەبکارا وڤێ فەلەکێ

(6) کورو دینو:

چ دارەکا دحەوشا مەدا

ڤێ دارێ بەلگ وەراندن دخەملا خودا

خوزی مرادا من وتە حاسل ببا

دناڤ لحێف ودوشەکێت قەدیفەیدا

(7) کچێ دینێ

شولێ وه‌ كچكا فه‌ند و فێلن

تژى دناڤ سه‌رێ هەوه‌را تێلن

ب سه‌رڤه‌ به‌فر ودبنڤه‌ سێلن

یا ژخه‌لكیڤه‌ جانێت ب حێلن

ئا‌ها ژبه‌رهندە خولی سه‌رێت وه‌كى من

هه‌ر رۆژ حه‌ژ ته ‌دكه‌ن وته ‌دهێلن

 

(8) کچێ دینێ

ئەی بلندێ دارا درێرا       

کورتێ ستوینا ستێرا     

ناڤ نجیێ کوما زێرا      

حەیرانوکا نوی

ئەڤ حەیرانوکە من یێت ڤەهاندن سەر شوپا ئەوێت کەڤن، ئەز تێدا دیاردکەم جێوازا ئەڤینا کەڤن دگەڵ یا نوی کا چەندا جودا وڤاڤێرە.

(1)  کچێ دینێ :

کچێ من ناڤێ تە کرە دناڤ موبایلا نویڤە

من باخێڤە چنکی دەیباب چونە ب گوندیڤە

دێ دەم وستینم، بزانە هنگێ بێ دەنگبمم

کارت نەمینیت پێژنا وان بهێت ژدویرڤە

 

(2) کورو دینو:

کورو دینو ئەز نەمایمە ب هیڤیا تە بتنێڤە

من زورهەنە وەکی بەلگێت ب ڤێ دارێڤە

ب زانە دێ هنگێ دگەڵ تە پەییڤم، ئاخڤم

حەتا ئەو بەلگ خڕ پێگڤە بوەریێن بنێڤە

(3) کچک دبێژیت:

چومە پێجا ناما نام هزارن

چومە گروپا کومنت دسارن

من نەزانی هەڤالینیا ڤی دەمی

یا سەر پلە زوی خوگوهارن

(( 4 کورک دبێژیت:

چومە گەما گەم دخەمگینن

چومە مسجا خڕ پی کەنینن

من نەزانی ئەڤە دەم کوشتنە

ڤینا راست ودرست تێدا نینن

(5) کچێ دینی

ئەوا دبوریت دگەڵ رەندەکێ

بەژن زراڤێ زلف بەلەکێ

من داخازا ژخودێ مەزن

تە ب ڤە قەتینیت هەلەکێ

(6) کورو دینو:

ئەو چ مارەکە درێکا مەدا

ئەڤی ماری ژەهر خو ڤەدا

من لاڤە ژخودێ ئەو نە مابا

دا مراد حاسل ببا دڤێ دنێدا 

(7) کورو دینو:

شوڵێ هەوە کورا شوڵ شێلن

سەرێ وە خڕ لاستیک وزڤێلن

ژسەر ڤە دسستن، ژبن ڤە دخلێلن

ژدەیبابا ڤە هوین تولاز وسنێلن

نزانن هوین دەف مە بکێر چ ناهێن

ل دیف مە دبەزن، دکەڤن، دگرێلن

(8) کچێ دینێ

 ئەی درێژێ قورمێ کەزانێ

هەرێ کورتێ شتلا ریحانێ

ناڤنجیێ ستێرا دگەڵ بەیانێ 

 

حەیرانوکا کەڤن

(٩) کچک دبێژیت

نەچە دەشتێ دا نە زەربی                               

نەچە زوزانا دێ قەمەربی

دەستێ خو ل بەژنا بلند وەرینە

هەمی دەما وەکی گولا ئاڤ ل سەربی

حەیرانوکا نوی

(٩) کورک دبێژیت

نەچە گەلیێ دهوکێ دا نە گێژبی

نەچە ناڤ بازارێ دێ چاڤ هاڤێژبی

هەرە باخچێ گیانەوەرا، حنێرێ ببینە

ئاوەرێت چاڤا دکەنە مۆران دێ پڕمژبی

(10) حەیرانوکا کەڤن

کورک دبێژیت

چلکێت يارا من سۆره 

گەردەن زەرە، بری مۆرە

خەما نە خو، هەرە ژۆرە

حەیرانوکا نوی

(10) کچک دبێژیت

تی شێرتێ یاری رەنگێ مۆرە

یێ بەژن بلندە، یێ چاڤ قۆرە

قەت نە خو خەما، نە بە تۆرە

(١١) حەیرانوکا کەڤن

کچک دبێژیت

ئاڤا شەتی لەملەمە

رەخەک تورکە ئێک عەجەمە

گەمیڤانو بەختێ تە مە

پسمامێ من دەربازکە

ئەز رەهینا حەقێ تەمە

(١١) حەیرانوکا نوی

 کورک دبێژیت

رەخێ شەتی ب قەرەمە

یێ دی خر رێل وکەلەمە

کەلەکڤانو ئەز بەختێ تەمە

تو دوتماما من خلاس کە

ئەز قەردارێ دراڤێ تەمە

(١٢) حەیرانوکا کەڤن

کچک دبێژیت

ئەزا کورتم، درێژ نابم

مازیا شینم حشک نابم

ئەز یا تە مە لێڤە نابم

حەیرانوکا نوی

(١٢) کورک دبێژیت

ئەزێ قورتم، خێرخاز نابم

کەوێ رەنگینم، گەور نابم

ل هیڤیا تە، مژیل نابم

(١٣) حەیرانوکا کەڤن

کچک دبێژیت

دلێ من هێلینا هێکا

مالا من یا ل سەرێ رێکا

من کورە لاوکێ  لێگرتی دناڤ دەر وئێکا

(١٣) حەیرانوکا نوی

کورک دبێژیت

دلێ من شکەفتا پەپیکا

نڤستنا من ل بن سەڤیکا

من جانا ڤیا وەک ماستێ سویکا

(١٤) حەیرانوکا کەڤن

کچک دبێژیت

جهێ منێ ل عولیا ناڤێ

پێنگاڤا نەرمک نورمک پاڤێ

بابێ من شەڤگێرێ شەڤێ یە دێ کەڤیە داڤێ

(١٤) حەیرانوکا نوی

کورک دبێژیت

ئەڤرو دێ چمە نێچیر وراڤێ

سڤک وەرە سەر بانی ل هنداڤێ

دەما دبۆرم دا ل من بکەی سلاڤێ

(١٥) حەیرانوکا کەڤن

کورک دبێژیت

وەرە وەرە کچا مەلایێ

یا بێ شەرمێ بێ حەیایێ

راموسانەکێ بدە من، چ ل تە نایێ

(١٥) حەیرانوکا نوی

کچک دبێژیت

دێ تو هەرە مویچکێ بەلایێ

یێ ژتە دفریت خولکێ خەلایێ

تو یێ ل کولانێ ئەزا ل بێلایێ

(١٦) حەیرانوکا کەڤن

کچک دبێژیت

دلێ من ودلا پێدا

قولنگ وقازا دانا تێدا

ئەز نەمینم بو تبلێت دناڤ هەریێدا

 (١٦) حەیرانوکا نوی

کورک دبێژیت

وەی دلو، چاڤێ من ما درێدا

هزار هزر وتەخمینا خو لێدا

دەستێت یارێ قەرسین دهەڤیرێ دەیکێدا

(١٧) حەیرانوکا کەڤن

کورک دبێژیت

من یار دیتو ل سەر بالاڤێ

جلک دشویشتن دانە تاڤێ

من گوت ئەزێ بچمە سلاڤێ

بەلێ روحکا من چو بو وێ گاڤێ

(١٧) حەیرانوکا نوی

کچک دبێژیت

من لاوک دیت ل سەر کانیا ئاڤێ

من بژی لێ هەژاند ل وێ دەم وگاڤێ

هەر دو پێ لێ سەقەت بون کەتە داڤێ

من سلاڤکرێ، قەت نەشیا بدەت سلاڤێ

 

چەند حەیرانوکێت نوی دناڤ بەرا کچ  وکوراندا ژهندەک پێجێت فێسبوکیدا:

کورکو دینو 

من هزکرئەندیازی خودان مەعاشی 

من پارێت خو مەزاختن ب بەلاشی 

بو وی دەڤی هندێ مەزن وەک ئاشی 

 سەرمەزنێ من دەرکەتی فەراشی

کچکی دینی 

پانێ تە دگوت ئەز دکتورامە 

نانسی مە خودانا مونیکا مە

هەکە تو توڤبی، ئەز توڤچامە 

کورکو دینو 

بەر دەری مە دێ کەمە تەنصە وچال 

دا تو بەس بهی وبچی تەمبەلی بەتال 

بزانە دا من هند شەکالا تە دفرینیت 

لمال نە ماینە شمک، نەمانیە نەعال

کچی دینی 

هوین چیکەن سەد تەنصە وچالا 

حەژ تە دکەم نە کە سەری عەگالا 

تو خو بکوژی دی هەر هیم وچم 

بلا کولان پڕبیت ژپێلاڤ ونەعالا

کورکو دینو 

دینو توچەندێ تەشقەلچی ودرەوینی

هەرو ب پەیڤێت شرین من دخاپینی 

دی بەس وەرە سەر وبنێت تاخێ مە

ژبهنا گورا تە، تومەحەلێ دهەرمینی

کورکو دینو

ئەز ل سەربانی ئو تو دسەیارێدا 

چ بلەز تە کارت شاند هەردگاڤێدا

ھێشتا برێڤە من فرێکر بو لاوکی

دەلالێ خوشتڤی ئەڤینا وی ددلیدا

کورک دبێژیت

پشتی بیست سالێت خاندنێ

بومە شڤانێ بزنێ

موچێ ماموستا نا دنێ

چ جار نەشێم بینم ژنێ

تەعین ببام ل ڤێ دنێ

دا ئەز ماچیکەم مرنێ

کورک دبێژیت

خلاس دێ دارا ئەڤینێ برم

دێ فروشم وگازێ بێ كرم

زفستان هات، سرێ ئەزبرم

 15-2-2018 دهوک

حەیرانکەکا بەرچی یا نهێلی یا هەلبەستڤان عیسا صالح شینی بەرچی

حەیران شڤانێ بزن و نێریا               

پەزێ خوە چەراند سەرێ کێریا

حەیرانێ مالێ کوڕکێ بەرچیا

یارکا حەیرانی یا سگێریا

چیاکێ مەتینی پڕە ژکەڤیـا

حەیرانی پەز بەردا ناڤ زەڤیـا

حەیرانی ژ گوندێ خو کەس نەڤیــا

یارکا حەیرانی یا ڕشاڤـــــەیـا

حەیرانێ چویە زوما چارپیا

پەزێ حەیرانی سەرکەفتە چیا

چاندکا حەیرانی یا پڕە ژگیا

یارکا حەیرانی یا سەرگەلیا

زڤستان نەما، بهـــــارا زیـا

حەیرانێ مالێ بکەس نە رازیـا

کوڕک عاشقێ بسك و کەزیـا

یارکا حەیرانی یا گوهەرزیـا

 

بەرسڤا هەلبەستڤان ئەحمەد عەلی حەسەن ل سەر

حەیرانوکێت هەلبەستڤان عیسا صالح شینی

 

شڤانێ پەز بەردا ل زویریا

یێ مایە ل ژڤانێ قیز وبێریا

یارکا وی ڤەقەتیا ژخڕ زەریا

خۆ ڤەکێشا ناڤ دەحل دوریا

 

چیایێ گارە پڕە ژ پەز کیڤیا

شڤان حەیری ل سەری چیا

ب چاڤی درێنیت بڕێت بێریا

دناڤدا نینە ئەو کچا وی دڤیا

 

حەیران دهێت ژگوندێ خرابیا

پەزێ خۆ ڤەکێشا بن وان گەلیا

یێ مایە ل هیڤیا زەریێ وپەریا

ب حێجەتا کرنا هندەک گل وگیا

 

چو زڤستان، نیشانێت بهاریا

دەلالێ دایێ ب کچا نەرازیا

لاوک ڤیندارێ زولف وگولیا

یارکا حەیرانی نازکە ژرویا

25-8- 2021 - دهوک - ئەحمەد عەلی حەسەن

 

حەیرانۆکێن سەردەمێ کورۆنایێ

حەیرانوکێت ژێری ڤەگوهاستینە ژسایتێ هکارنت و

ژفێسبوکێ: وار هەمی رەنگێن ژیانێ

ژحەیرانۆکێن دکتور عارف حیتوی

كورو  دينۆ..

ل سەردەمێ کورۆنایێ

 ئەزا دترسم ژ ئێش و تایێ

 کو بۆ مە چێکەت بەلایێ و

 مە ببەتە دویلکێ دنیایێ

کچکێ دینێ..

پەژیکەکە ژ پەژیکا

 تە هۆ خوە ژێ ترساند زویکا

 گەفا وێ گەهشت ژنویکا

 ل خوە حەرامکە خر سویکا

کورکو دینۆ..

سویک و بازار من قوت کرن

 ماچ و زیارەت فت کرن

 حەزا هاتنێ چت کرن و

 زەنگا ژڤانان مت کرن

کچکێ دینێ..

خۆ پارێزى خۆش خەبەرە

 ئەوە چەلێنجا ئەکبەرە

 ژبۆ مانێ پڕ یا فەرە و

 گەر ڤایروس هات موقەدەرە

حەیرانۆک ل سەردەمێ کورۆنایێ

پەرسڤا من ل سەر مالکێت حەیرانوکێت ژۆری

کورو دینو

هاتە جیهانێ دەردێ کورونایێ

خشێ گرتم تویش ببم گەرمە تایێ

وەیلا ل منێ دایێ  ل ئەڤێ بەلایێ

کچێ دینێ

ئەڤە چ دەردە یان چ پەژیکە

زاڤای دگریت بەر نادەت بیکە

نا گەهنە ئێک تەمەت سەرێ دەرزیکە

کورو دینو

کورونایێ هاتن وچون بن برکرن

سەرەدان وڤێک کەڤتن ل مە قوتکرن

کەماما دفن گرت ودەڤ ولێڤ ل مە متکرن

کچی دینێ

وەیلا ل منو ژارو ئەڤە نە خوش خەبەرە

وەک پەپیکا بمینن ل ئودێ یان ل بەر دەرە

دیتنا من وحەیرانێ  ب کەڤیت بەر پەنجەرە

٦-٨-٢٠٢٠ دهوک – ئەحمەد عەلی

Ċ