Giusta për sotlinié ch'i l'oma anvers Tòtò rispet e grinor, bele s'i seguitoma a nen esse d'acòrdi che Coni a l'àbia 'ntitolaje na stra, ës mèis ch'a l'é col ëd la festa dij Mòrt, i j' dedicoma cost: OMAGI A TÒTÒ (òm ëd mond përchè ch'a l'avìa fàit, për tre ani, 'l bajet a Coni). Libera tradussion an piemontèis ëd l'avosà poesìa 'd Tòtò " 'A LIVELLA" scrivùa, a lòn ch'a smija, a dispet ëd Sua Autëssa 'l prinsi Antonio Maria Giuseppe De CURTIS GAGLIARDI GRIFFO FOCAS ëd Bisansi ch'a l'é vivù an ësfrutand ij profit dël travaj ëd col gran còmich.
" 'A LIVELLA" a l'é col atrass da murador ch'a serv për fé muraje e vòlte an pian e a l'istessa autëssa a rispet dël fil ëd l'orisont e che noi, sì an Piemont, i ciamoma " ËL LIVEL" o la "bola d'aria".
Antonio de Curtis
El doi ’d november d’ogni ann pr’usansa
ij simiteri a son tuti anfiorà
per le fior ch’a porto ’nt la circostansa
an memòria dij nòstri trapassà.
Tuti j’agn, coma ancheuj, ’m fas promotor
an costa memorabil ricorensa
ëd soagné con un bel caspò ’d fior
la lapida ’d marmo ëd magna Vincensa.
St’ann peuj l’é capitame n’aventura...
dopo d’avej deposità l’omagi,
oh! che spavent, sij penso, che paura!
da deme ’n socrolon për fé coragi.
L’aveniment l’é cost, ste bin a sente:
scadìa l’ora ’d saré ij cancej ’d l’ingress
e mi indolent sensa penseje a gnente
lesia sle tombe dij mòrt ’l nom impress.
"Si a ripòsa an pas ël nobil marchèis
gentilòm ’d Rovigo e patriss ’d Belun
pien d’ardiman e sì longh e dëstèis
mancà aj viv l’undes ëd magg del trantun".
Sl’àut la coron-a scurpia ant ël blason,
sota sël marmo na cros ’d lampadin-e,
tre bouchèt ëd reuse për l’ocasion
e lumin con fiamele tërmolin-e.
Ëd fianch a la tomba dë st’om d’onor
ai na jé n’àutra misera e meschin-a
ant l’abandon sensa gnanca na fior
con na crosëtta ’d tòla mingherlin-a.
Ansim la cros as les a malapen-a
Esposito Gennaro - lë spassin -
n’afé sensa pretèise fàit ’d dosen-a
sensa la faravosca d’un lumin.
Coma l’é mai la vita disia tra mi
chi l’ha avù tròp, chi gnente d’àut tut,
cost pòvr òm cos s’aspetava d’otnì
che fòrse ’nt l’àutr mond a cambia ’l costrut?
Mentre am farfujava la fantasia
ël temp a l’é andasne via a mé malgré
da troveme con la ment ësburdia
sarà ant ël recint al lum dj’candlé.
D’improvis: cos jelo lagiù lontan?
doe ombre s’avanso an silensi dasiòt
che la paura am fà vnì molancian
e le sburdiment fa giré ’l fojòt.
Altro che fantasia, a l’é chiel ’l marchèis
co’l cilinder, ’l monocol, ’l pastran
e l’àutr apreu forgià an mal arnèis
tut voit e spòrch con la ramassa an man.
Sensa dubi costì l’é lë spassin
ël pòr don Gené ch’a-j talòcia apress;
ma come mai ant j’ore cite ’d matin
costi cadàver a s’artiro adess?
J’ero a pòchi margin da mi distant
quand ’l marchèis as blòca d’improvis,
as vòlta serio serio e an ton vibrant
a-j dis a don Gennaro tut decis:
"Am piasria savej, bruta carògna,
con che baldansa o temerarietà,
con che coragi, për la mia vergògna
’s ses fate sotré ’d fianch a ’n blasonà!
La nobiltà impon rispet e onor,
non certament la vòstra sicumera,
la vòstra carcassa dovìa ’l sotror
antampela ’nt ’l baron ’d la mnisera.
E fin-a a quand i devo soporté
un confinant fetor malevolent?
antà serché na tampa për sotré
bin distant la carògna ëd cost fetent".
"Sor marchèis a l’é nen la mia intension
fé al vòstr carater un simil tòrt
la mia metà l’ha falo an bon-a assion,
mi l’hai nen colpa da peuj ch’i son mòrt.
Se i fussa ancor ancor viv iv faria content:
pijria la cssiëtta co-j quatr òss
e im n’andria pròpi an sel moment
a l’arserca d’un pacifich arpòs".
"Ëdcò të spete vilan malcreà
che la mia furia a riva a l’ecedensa?
Se i fussa nen ’n nòbil titolà
l’avria già perdù st’ora la passiensa".
"Alora, marchèis, da sfògh al nervos
òrmai ’t las roviname le grumele,
son stofi ’d sente parlé presontos,
se më scordo d’esse mòrt, son patele.
Chi it chërde d’esse... na divinità?
bele si i soma tuti i funeraj
pòver cadaver sensa dignità
soma come na rassa ’d sepulcraj".
"Oh! antipatich paisan maledet
ch’it bute an paragon co’j mé nataj
con che corage t’ëm perde ’d rispet
ch’i son a livel dij prinsi reaj?".
"Che Natal, Pasqua opur Epifania!
N’ancòrze nen d’esse fòra al normal?
che il tò servel noa ’nt la fantasia
che la mòrt a l’é l’ultim ideal?
Un ré, un magistrà, n’òm d’importansa
dòp che ’l cancel dij mòrt l’ha traversà
as treuva òrmai speuj dla sua tracotansa
e patanù al mond ’d la sua umanità.
Fà an manera ’d soporteme tranquil
it dago gnun fastidi personaj
certe pajassade son da incivil
ant el camp dj arvérs tuti i soma uguaj".
Traduzione di Giovanni Battista Gallino