Furb coma Gariboja

D’andoa ch’a ven ël tèrmen “furb”? A l'é nen quejcòsa 'd positiv, almen conforma soa origin. Ant un diplòma dl’abassìa ‘d Farfa, ch’armonta al an 990, doi frej lombard, Liuzio e Gioann, a son dëscrivù coma ‘d FORBII. As pensa che cost a sìa ‘l plural ëd l’antica paròla ch’i l’oma ‘dcò an piemontèis: “furb” (drit, filon, bosaron). Cola paròla a l’é nassùa quand ël verb “polidé, nëttiè, pulì”, amprumà dal germanich “furbjan”, a l’avìa comensà a esse dovrà con la significassion metafòrica ‘d robé, fraudé. L’istèss dësvilup as treuva an fransèis, andoa l’antich “forbir” a l’era sìa “polidé” che “robé”, e an anglèis, andoa l’espression: “to clean someone out” a veul dì “robé a quejdun”. Për lòn, “un furb” a l’era, al comensament, quejdun ch’a polidava (o a fasìa polid) jë scarognà ch’ancontrava an soa stra. A fan ij furb! A son ëd furbacion, a fan ëd furbarie, a l'han ëd furbìssia.An piemontèis a-i é ‘dcò l’espression: “Esse furb coma Gariboja”. Cost mòt a l’é ancora motobin spantià e armonta a un përsonagi legendari ch’as ciamava Jean Griboulle an Picardìa. A l’é na sòrt ëd bonomass ch’a-j arconòsso tute j’asnarìe ‘d Bertoldin. Bin conossù, fra j’àutre còse, a l’é ch’a stërmèissa ij sòld ant le sacòcie dj’àutri për tëmma d’esse derobà, e ch’as stërmèissa sòta ‘n pont ant l’eva për tëmma d’esse bagnà da la pieuva! Gariboja a fasìa 'dcò n'àutra folatarìa: as dis ch'a s-ciapèissa le nos con j'euv! Ròba da mat, pì che da furb. As capiss: a l'era 'n folaton. [ël folaton a l'é 'dcò na sòrta 'd natin dovrà dai pëscador për pësché ant ij fium andova a-i é motobin ëd corent. Ma ambelessì, folaton a veul dì tuta n'àutra còsa]. Gariboja a l’é dventà an Piemont ël sìmbol ëd na bonomerìa ai limit ëd la stupidità. Për lòn, dì d’esse “furb coma Gariboja” a veul dì l’ess-lo pa dël tut.